کنترل بیش فعالی در کودکان، علائم و راهکارها

اختلال بیش‌ فعالی غالبا با نقص توجه و تمرکز، بی‌ تابی در برابر شکست و ناکامی، کج‌ خلقی، طرد شدن از سوی همسالان و واکنش شدید اطرافیان همراه است و منجر به بروز علائمی مانند پرخاشگری، اختلالات سلوک و افت تحصیلی در مدرسه می‌شود. دقت داشته باشید که اختلال بیش‌ فعالی علائم و نشانه‌های مشخصی دارد و نباید هر گونه رفتار کودک را به‌ پای بیش‌ فعالی گذاشت. بیش‌ فعالی و نقص در توجه و تمرکز، مشخصاتی رفتاری مانند مدام وول‌ خوردن و حرکت بدون هدف دست‌ و پا، حواس‌ پرتی و گم‌ کردن مکرر وسایل شخصی، بی‌ احتیاطی و انجام کارهای خطرناک، سر و‌ صدای زیاد هنگام بازی، پرحرفی، بی‌توجهی و قطع صحبت دیگران، مداخله در کار دیگران، ایجاد دردسر برای هم‌ کلاسی‌ها در مدرسه، عدم برقراری ارتباط صحیح با همسالان، اختلال در یادگیری، انجام چند کار با یکدیگر و غالبا ناتمام‌ گذاشتن آنها را دارد. مشخص شده است که بین رفتارهای نادرست والدین با بیش‌ فعالی ارتباط وجود دارد. والدین کودکان بیش‌ فعال معمولا منفی‌نگرند و باورهای غیر واقعی درباره خود و کودک دارند. آنها بیشتر به‌ صورت دستوری با کودکان صحبت می‌کنند. همچنین روابط ناصحیح والدین با یکدیگر، تنش و اضطراب در محیط خانواده نیز بر رفتار کودک تأثیر گذاشته و منجر به بروز یا تشدید علائم بیش‌ فعالی می‌شود. زمانی که والدین از مدارا با کودک بیش‌ فعال عاجز می‌شوند، نسبت به خود و کودک احساس بدی پیدا کرده و معمولا از تنبیه زیاد استفاده می‌کنند و همین امر سبب احساس منفی و کاهش اعتماد‌ به‌ نفس در کودک می‌ شود. یکی از راهکارهای مؤثر، اصلاح و تغییر محیط و روابطی است که با کودک در تعامل‌اند. مانند راهکارهای زیر:
1- به کودک توجه مثبت نشان دهید: در زمان انجام کارهای درست، از تشویق‌های غیر کلامی مانند نگاه محبت‌ آمیز، دست‌ کشیدن روی سر، بغل‌ کردن و... و تشویق‌های کلامی مانند عالی، خیلی خوب و... استفاده کنید.
۲- در صورت انجام کار نادرست، به او بی‌ توجهی کنید و فعالیت مورد علاقه او را برای مدتی موقت قطع کنید.
3- با کودک شفاف صحبت کنید و خواسته خود را محکم بازگو کنید؛ برای مثال الان زمان خواب است.
۴- در هر زمان فقط یک درخواست از کودک داشته باشید، به او بازخورد دهید و تشویق را فراموش نکنید.
5- از درخواستی که به کودک داده‌اید برنگردید و پیگیر انجام آن باشید.
۶- برای کودک امتیاز در نظر بگیرید. در برابر هر کار درست به او یک امتیاز به صورت گل، ماه، ستاره یا هر شکل دیگری بدهید. به او بگویید برای هر کار خوب به او یک ستاره می‌دهید و مثلا اگر سه ستاره بگیرد او را به پارک خواهید برد. برای کودکان دبستانی امتیازات عددی در نظر بگیرید و مثلا در برابر هر ۱۰ امتیاز به او پاداش دهید.
7- هرگز کودک را تنبیه بدنی نکنید. تنبیه کودک باید به‌ صورت بی‌ توجهی موقتی یا محروم‌ کردن باشد. مثلا به‌ دلیل انجام کار نادرست، یک ستاره یا یک امتیاز از او بگیرید. محروم‌ کردن کودک از فعالیت مورد علاقه‌ اش نیز می‌ تواند مؤثر باشد.