اختلالات رفتاری کودکان، معرفی انواع آن

همۀ کودکان ممکن است هرازگاهی سرکش، بی‌پروا و تکانشی باشند، که کاملا طبیعی است. اما برخی از کودکان رفتارهای پردردسر و چالش‌برانگیزِ شدیدی دارند که خارج از قاعدۀ سنی آنهاست. شایع‌ترین اختلالات رفتاری کودکان عبارتند از: اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه (ODD)، اختلال رفتاری (CD) و اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی (ADHD).
این سه نوع اختلال رفتاری علائم مشابهی دارند و به همین دلیل تشخیص آنها از یکدیگر می‌تواند دشوار و زمان‌بر باشد. یک کودک یا نوجوان ممکن است به طور همزمان به دو اختلال دچار باشد. برخی از عوامل تشدید‌کنندۀ این اختلالات عبارتند از مشکلات احساسی، اختلالات خلقی، مشکلات خانوادگی و سوءمصرف مواد (مواد مخدر یا الکل).

اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
حدودا از هر ۱۰ کودکِ زیر ۱۲ سال، ۱ کودک به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه دچار است. نسبت این اختلال در پسران در مقابل دختران ۲ به ۱ است. برخی از رفتارهای رایج کودک مبتلا به این اختلال رفتاری از این قرارند:
-سریع و به راحتی عصبانی و ناراحت شدن
-کج‌خلقی مکرر
-مشاجرۀ مکرر با بزرگسالان، به ویژه بزرگسالان آشنا مانند والدین
-نپذیرفتن قوانین
-تلاش عمدی برای آزار و اذیت دیگران
-اعتمادبه‌نفس پایین
-پایین بودن سطح تحمل مشکلات
-سرزنش کردن دیگران برای اتفاقات بد و مشکلات

اختلال رفتاری (CD)
حدود یک‌سوم از کودکانی که به این اختلال دچار هستند، از اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی (ADHD) نیز رنج می‌برند. رفتار‌های شایع این اختلال عبارتند از:
-حرف‌شنوی نداشتن از والدین یا چهره‌های مقتدر مانند معلم
-وقت‌گذرانی و گریز از مدرسه
-تمایل به استفاده از مواد مخدر، سیگار و الکل در سنین بسیار کم
-نداشتن همدردی برای دیگران
-خشونت در برابر حیوانات و مردم، یا نشان دادن رفتارهای سادیستی مانند اذیت کردن دیگران به روش‌های جسمانی یا جنسی
-علاقه به راه انداختن دعوای فیزیکی
-استفاده از سلاح در دعوای فیزیکی
-دروغگویی مکرر
-رفتارهای مجرمانه مانند دزدی، راه انداختن آتش به طور عامدانه، با زور به خانۀ دیگران وارد شدن و خرابکاری.
-تمایل به فرار کردن از خانه
-تمایل به خودکشی - اگرچه این مورد نادر است.

اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی
تخمین زده می‌شود که بین ۲ تا ۵ درصد از کودکان به این اختلال دچار هستند، که نسبت پسران به دختران ۳ به ۱ است. ویژگی‌های این اختلال رفتاری از این قرارند:
بی‌توجهی - دشواری در تمرکز کردن، فراموش کردن دستورالعمل‌ها، جابه‌جایی میان وظایف مختلف بدون انجام و تکمیل کردن آنها.
رفتار تکانشی - با صدای بلندتری با دیگران حرف زدن و قطع کردن حرف آنها، سریع عصبانی شدن، مستعد حادثه بودن.

درمان اختلالات رفتاری کودکان
اختلالات رفتاری کودکان اگر درمان نشود، ممکن است در بزرگسالی مشکلات فراوانی را به وجود آورد. به طور کلی هرچقدر سریع‌تر برای درمان اقدام کنید، نتایج بهتری خواهید گرفت.
مطالعۀ بزرگی در ایالات‌متحده توسط «موسسه ملی سلامت روان» و «دفتر برنامه‌های آموزشی مدارس» انجام شده است که نشان می‌دهد: مدیریت درمانیِ بادقت و درمان‌های رفتاری برای اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی بسیار موثر هستند و تمام معیارهای رفتاری در مدرسه و خانه را بهبود می‌دهند.
درمان اختلالات رفتاری کودکان معمولا به صورت چندمنظوره بوده و به نوع اختلال و عوامل دخیل در آن بستگی دارد. مواردی که در ادامه ذکر شده‌اند می‌توانند بخشی از روند درمانی باشند:
آموزش والدین - به طور مثال، یاد دادن چگونگی برقراری ارتباط با کودکان.
درمانشناسی خانوادگی - تمام اعضای خانواده می‌توانند نقش موثری در بهبود ارتباطات و مهارت‌های حل مشکل داشته باشند.
درمان شناختی-رفتاری - این روش به کودک کمک می‌کند تا افکار و رفتار خود را کنترل کند.
تمرین‌های اجتماعی - مهارت‌های اجتماعی مهم به کودک آموزش داده می‌شوند. مانند چگونگی گفتگو کردن یا بازی کردن با همکاری دیگران.
مدیریت عصبانیت - به کودک آموزش داده می‌شود تا چگونه علائم بی‌حوصلگی خود را شناسایی کرده و با استفاده از مهارت‌های مخصوص، عصبانیت و رفتارهای خشن را مهار کند. تکنیک‌های آرامش و مهارت‌های مدیریت استرس نیز به کودکان آموزش داده می‌شوند.
دریافت پشتیبانی - به طور مثال کودکی که با مشکل یادگیری مواجه است، می‌تواند از پشتیبانی و کمک یک متخصص بهره ببرد.
تشویق کردن - بسیاری از کودکانی که با اختلالات رفتاری مواجه هستند، شکست‌های مکرری را در مدرسه و در تعامل‌هایشان با دیگران تجربه می‌کنند. تشویق کردن کودک برای دنبال کردن استعداد‌هایش (مانند ورزش) می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس او کمک کند.
دارو - برخی از داروها برای کنترل رفتارهای تکانشی تجویز می‌شوند.
نکتۀ آخر: در صورت مشاهدۀ علائم اختلالات رفتاری در کودک خود، حتما با یک پزشک متخصص مشورت کنید تا بتوانید هرچه سریعتر از بروز مشکلات بیشتر در فرزند عزیزتان جلوگیری کنید.