پرولاکتین بالا در زنان، درمان چیست؟

پرولاکتین هورمونی است که در هیپوفیز تولید می‌شود و باعث رشد سینه و تولید شیر بعد از تولد نوزاد می‌شود. به طور معمول مردان و زنان مقدار کمی پرولاکتین در خون خود دارند. سطح پرولاکتین توسط هورمون‌های دیگری به نام عوامل مهار کننده پرولاکتین مانند دوپامین کنترل می‌شود. در طول بارداری سطح پرولاکتین بالا می‌رود و بعد از تولد پرولاکتین بالا برای تولید شیر به کار می‌رود. در زنانی که باردار نیستند پرولاکتین به تنظیم چرخه قاعدگی کمک می‌کند و در مردان نیز پرولاکتین بر تولید اسپرم اثر می‌گذارد. اما گاهی اوقات افزایش بیش از حد پرولاکتین در خانم‌ها مشکلاتی ایجاد می‌کند که باید درمان شود.

افزایش پرولاکتین به چه معناست؟
هایپرپرولاکتینمی یا افزایش پرولاکتین به معنای بالا رفتن میزان این هورمون در خون زنان و مردان است. این بیماری در زنان بسیار رایج است و حدود یک سوم زنان در سال‌های باروری خود با قاعدگی نامنظم ولی تخمک‌گذاری طبیعی دچار هایپرپرولاکتینمی می‌شوند. زمانی که این اتفاق می‌افتد خانم در باردار شدن دچار مشکل شود و سینه‌هایش بدون آنکه باردار باشد شیر تولید کند. سطح بالای پرولاکتین با تولید طبیعی هورمونهایی مانند استروژن و پروژسترون اثر میکند. این اتفاق میتواند مانع از تخمک گذاری شده و موجب قاعدگی نامنظم شود. برخی خانمها دارای سطح بالای پرولاکتین هستند اما علامتی ندارند.

علت پرولاکتین بالا در خانمها چیست؟
برخی علل شایع در افزایش سطح پرولاکتین در خانمها عبارت است از:
- تومورهای هیپوفیز
- هایپوتیروئید
- داروهای افسردگی و فشار خون بالا
- مصرف گیاهانی مانند پنبه سیاه و شبدر قرمز
- سوزش دیواره قفسه سینه (ناشی از جراحی و زونا و حتی سینه بند تنگ)
- استرس یا ورزش شدید
- غذاهای خاص
- تحریک نوک سینه
- در یک سوم موارد علت پرولاکتین بالا مشخص نیست.

علائم پرولاکتین بالا
علائم بالا رفتن پرولاکتین در خانمها میتواند متفاوت باشد. اما اگر در زمانی خارج از بارداری یا شیردهی رخ دهد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ناباروری
- خارج شدن شیر از سینه
- دوره های قاعدگی نامنظم
- آمنوره (ناپدید شدن دوره تخمک گذاری)
- از دست دادن میل جنسی
- درد سینه
- مقاربت دردناک به دلیل خشکی واژن

تشخیص پرولاکتین بالا
آزمایش خون میتواند سطح پرولاکتین را اندازه گیری کند. اگر به تازگی غذا خورده باشید یا تحت استرس باشید امکان دارد سطح پرولاکتینتان بالا برود. بعد از ناشتایی بهتر است دوباره آزمایش بدهید. پزشک همچنین یک معاینه فیزیکی انجام میدهد تا علل واضح را کشف کند. اگر سطح پرولاکتین در آزمایش دوم باز هم بالا باشد پزشک ممکن است تقاضای ام آر آی از مغز برای بررسی هیپوفیز بدهد.

درمان پرولاکتین بالا در خانم ها
درمان پرولاکتین بالا در خانمها بستگی به علت دارد. اگر علت مشخص نشود یا غده هیپوفیز مشکل داشته باشد، معمولا درمان دارویی انجام میشود. در مواردی که علت پرولاکتین بالا هایپوتیروئیدی باشد داروهای جایگزین برای درمان تیروئید میتواند سطح پرولاکتین را به حالت عادی برگرداند. اگر داروهایی که مصرف میکنید علت سطح بالای پرولاکتین باشد پزشک شما با یافتن داروی مورد نظر و جایگزین کردن آن به کاهش سطح پرولاکتین کمک میکند.

داروهای لازم برای درمان پرولاکتین بالا
رایجترین دارو برای درمان پرولاکتین بالا کابرگولین و بروموکریپتین هستند. پزشک شما دوز کمی از این داروها را ابتدا شروع میکند و به آرامی آن را افزایش میدهد تا سطح پرولاکتین به حالت طبیعی برسد. درمان تا زمانی که علائم کاهش پیدا کند ادامه پیدا میکند.
کابرگولین دوبار در هفته مصرف میشود و عوارض جانبی کمتری نسبت به بروموکریپتین دارد. این دارو نسبت به بروموکریپتین سطح پرولاکتین را با سرعت بیشتری کاهش میدهد. کابرگوبین در دوزهای بالا میتواند باعث مشکلاتی در شیردهی شود.
هنگام بارداری میتوان از بروموکریپتین و کابرگولین استفاده کرد. شایعترین عوارض جانبی این داروها هم سرگیجه، حالت تهوع و سردرد است. اگر دوز مصرف به آرامی افزایش پیدا کند عوارض جانبی تا حدود زیادی کاهش می یابدد. راه دیگر کاهش عوارض جانبی این است که بروموکریپتین به شکل واژنی استفاده شود.

پرولاکتین بالا درمان لازم دارد؟
همه زنانی که مبتلا به پرولاکتین بالا هستند نیاز به درمان ندارند اما زنانی که مبتلا به پرولاکتین بالا هستند و بدنشان استروژن تولید نمیکند نیاز به درمان دارند تا استروژن و پروژسترون تولید کنند. اگر علت مشخص نشود میتوان درمان انجام نداد البته در صورتی که بدن استروژن تولید کند. زنانی که مبتلا به پرولاکتین بالا هستند همچنان میتوانند از داروهای پیشگیری از بارداری استفاده کنند.

جراحی لازم است؟
در صورتی که علت پرولاکتین بالا وجود تومور در غده هیپوفیز باشد و با دارو علائم کنترل نشود، ممکن است نیاز به جراحی باشد. پیش از این میتوان به طور مرتب ام آر آی انجام داد تا اندازه تومور را مشخص کرد.