روش های زایمان طبیعی، بدون درد مادر شوید

در هر خانم باردار، زایمان دارای ویژگی‌های منحصر به فرد خود است و میزان دردی که فرد متحمل می‌شود نیز به عوامل بسیاری بستگی خواهد داشت. احساس ناراحتی ممکن است بسته به سن مادر، اندازه سر نوزاد و یا میزان انقباض ماهیچه‌های لگنی متفاوت باشد.
به طور کلی بهتر است برای هر زن باردار، با در نظر گرفتن تمام جوانب و مشورت با پزشک متخصص زنان مناسب‌ترین روش انتخاب شود. در این مطلب انواع روش‌های زایمان به اختصار توضیح داده می‌شود تا دیدی کلی درباره این موضوع به مادران آینده بدهد.

زایمان طبیعی
در زایمان طبیعی از هیچ داروی ضد درد سنگینی برای کمک به تولد نوزاد استفاده نمی‌شود. زایمان طبیعی شامل سه مرحله است:
مرحله اول
از شروع انقباض عضلات شکم و لگن که همان درد زایمان نامیده می‌شود تا باز شدن کامل گردن رحم می‌باشد. این درد در زنانی که اولین تجربه بارداری را دارند، بین ۱۸-۶ ساعت ادامه خواهد داشت که برای مادران دیگر به ۱۰-۳ ساعت کاهش پیدا می‌کند.
مرحله دوم
از زمان باز شدن کامل گردن رحم تا خروج سر نوزاد از رحم می‌باشد. این مرحله در مادران اول زا حدود ۶۰ دقیقه و در زنان با زایمان قبلی حدود ۲۰ دقیقه زمان نیاز دارد.
مرحله سوم
از زمان خروج کامل نوزاد تا خروج کامل جفت می‌باشد که بین ۵ تا ۳۰ دقیقه به طول می‌انجامد.
برخی زنان باردار ترجیح می‌دهند برای آموختن روش‌های تمدد اعصاب و تنفس صحیح به منظور مقابله با درد زایمان، در کلاس‌های ویژه‌ای شرکت کنند. با این وجود روش‌های متعددی برای کاهش درد زایمان وجود دارد که با آموزش صحیح آن‌ها می‌توان تولد یک نوزاد را به تجربه‌ای خوشایند تبدیل کرد. به طور کلی، تکنیک‌های کاهش و کنترل درد زایمان به دو روش دارویی و غیر دارویی تقسیم می‌شود.

روش‌های زایمان طبیعی بدون درد- غیر دارویی
زایمان در آب
اگر مادر دوران بارداری را به خوبی و بدون مشکل پشت سر گذاشته و شرایط جنین نیز طبیعی باشد می‌تواند با تأیید پزشک، روش زایمان در آب را انتخاب کند. در این روش، وان‌ مخصوصی را که کاملاً ضد عفونی شده و آب آن به راحتی قابل تعویض است، در اتاق زایمان قرار می‌دهند. با شروع درد، مادر در آب گرم داخل وان با دمای نزدیک به دمای بدن قرار می‌گیرد. آب موجب کاهش احساس فشار وزن رحم بر بدن مادر و کاهش اضطراب وی شده و پیشرفت سریع‌تر زایمان را سبب می‌شود. در دوران بارداری، جنین داخل مایع آمنیوتیک است بنابراین زایمان در آب نیز محیطی مشابه را برای نوزاد فراهم می‌کند. به همین دلیل تنفس نوزاد داخل آب مانند دوران جنینی است و خطر ورود آب به داخل ریه‌ها وجود ندارد. متخصص زنان و یک تیم آماده، در محل حاضر هستند تا به مادر کمک کنند و در صورت بروز مشکل احتمالی مانند آویزان بودن بند ناف شل دور گردن نوزاد، وی را از آب خارج کنند.
مهارت‌های تن آرامی یا هیپنوتراپی
ترس در هنگام زایمان سبب تحریک هر چه بیشتر مکانسیم دفاعی بدن شده و در نتیجه مادر درد بیشتری را در اثر انقباض عضلانی متحمل می‌شود. با جایگزینی آرامش به جای ترس، هورمون‌های دیگری در بدن ترشح شده و جریان زایمان به سمت دیگری هدایت می‌شود. اکسی توسین، هورمون‌های زایمان و اندورفین، به بدن تلقین می‌کنند که زمان استراحت عمیق رسیده است و به این ترتیب پیام‌های درد کمتر به سلول‌های مغز ارسال می‌شوند. در واقع در جریان فرآیند زایمان، هماهنگی بین تنفس، تن آرامی و تجسم نوزاد در داخل رحم فکر مادر را از درد منحرف می‌کند.
قرار دادن بدن در وضعیت‌های غیر خوابیده
باور عموم بر آن است که در زایمان طبیعی باید روی تخت بیمارستان دراز کشید و پاها روی رکاب و از هم باز باشد. حقیقت این است که برای داشتن زایمانی با درد به مراتب کمتر، وضعیت‌های قرارگیری مختلفی وجود دارد. مادر می‌تواند در هر وضعیت دلخواه از جمله ایستاده، ‌نشسته، دراز کشیده، روی توپ مخصوص زایمان و یا حتی در حال راه رفتن قرار گیرد تا زایمان با درد کمتری انجام شود. قرار گرفتن در شرایط دلخواه، احساس راحتی بیشتری را ایجاد کرده و توان مادر را برای تحمل درد افزایش می‌دهد.
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (تِنس)
تحریک الکتریکی عصب یکی از روش‌های غیر دارویی و غیر تهاجمی مؤثر در تسکین درد است. در این روش از یک دستگاه کوچک و قابل برنامه‌ریزی که از یک مولد الکتریکی و تعدادی الکترود پوستی تشکیل شده است، برای کاهش درد هنگام زایمان استفاده می‌شود. الکترودها را نزدیک ستون فقرات مادر و بر روی کمر وصل می‌کنند تا با تحریک پایانه‌های حسی عصبی، انتقال درد را مختل کند.
ماساژ با یخ
ماساژ یخ یک روش غیر دارویی اثر بخش جهت کاهش درد زایمان است. این روش، بی خطر و غیر تهاجمی بوده و می‌تواند در بهبود و کنترل درد زایمان جایگزین روش‌های دارویی دیگر شود. در این روش، از کیسه آب یخ یا تکه‌های یخ برای ماساژ قسمتی از دست که بین انگشت اشاره و انگشت شصت قرار دارد، استفاده می‌شود. ماساژ یخ به مادر کمک می‌کند تا خود را با درد زایمان تطبیق داده و احساس امنیت و رضایت داشته باشد. به علاوه تجربه درد کمتر، نگرش و احساس مادر را نسبت به زایمان در جهت مثبت تغییر می‌دهد.
رایحه درمانی (آروماتراپی)
از آنجا که فرآیند زایمان طبیعی برای مادران اغلب با ترس و اضطراب زیادی همراه است استفاده از روغن‌های مشتق از گیاهان آرامش بخش می‌تواند تأثیر بسیاری در آرامش ذهنی آن‌ها داشته باشد. به طور کلی، عصاره‌های گیاهی که برای کاهش و یا بر طرف کردن اضطراب مادر سودمند هستند عبارتند از بابونه، اسطوخودوس، بهار نارنج، نارنگی، چوب صندل و رز. آروماتراپی در مراحل مختلف زایمان و حتی بعد از آن سبب افزایش فعالیت رحمی، :۷۷/اهش اضطراب و کمتر شدن درد کمر می‌شود، در نتیجه مادر می‌تواند در شرایطی مطبوع نوزاد را به دنیا آورد. به منظور بهبود اثر درمانی رایحه‌ها می‌توان از ترکیب دو یا چند روغن مختلف در اتاق زایمان استفاده کرد اما باید دقت شود که ترکیب بیش از پنج رایحه متفاوت سبب ضعیف شدن حس بویایی مادر می‌شود و اثر نامناسبی بر جای می‌گذارد.
ماساژ بدن
ماساژ و لمس ملایم موها، گونه‌ها، دست، کمر و سایر بخش‌های بدن توسط همراه، به کاهش فشار انقباضات عضلانی و به دنبال آن کاهش اضطراب مادر منتهی می‌شود. تحقیقات نشان داده است که ماساژ درمانی باعث کاهش طول مدت مرحله اول و دوم زایمان خواهد شد. در حقیقت ماساژ بدن با آزاد سازی اندورفین‌ها و کنترل دریچه عصبی و کاهش فشار از طریق افزایش گردش خون موضعی باعث کاهش درد می‌شود. ایجاد آرامش در عضله اسکلتی از طریق تحریک سمپاتیک و نیز آرام سازی عضلانی از دیگر نتایج یک ماساژ آرام‌بخش حین مراحل زایمان و حتی در دوران بارداری است.
طب سوزنی
طب سوزنی، روش سنتی ۲۰۰۰ ساله چینی‌ها برای تغییر عملکرد مِرِدیین‌ها و کنترل درد است. از این روش برای کاهش درد در زایمان طبیعی نیز استفاده می‌شود. به طور معمول با شروع درد زایمان، سوزن‌های مخصوص در چند نقطه استراتژیک طب سوزنی که بیش از ۳۶۵ منطقه هستند، وارد می‌شود. با وجود اینکه استفاده از روش طب سوزنی در کاهش دردهای زایمان رو به افزایش است اما تاکنون نتایج قطعی در مورد کارایی و اثر آن در کاهش اضطراب یا درد حین زایمان منتشر نشده است.

بدون درد مادر شوید
این بار نوبت به معرفی داروهایی است که در زمان زایمان طبیعی به کاهش درد مادران کمک می کند.
استنشاق گاز انتونوکس
گاز انتونوکس گازی است بی بو و بی رنگ که درد را تسکین می دهد. با شروع درد زایمان این گاز که ۵۰ درصد آن اکسید نیترو و۵۰ درصد آن اکسیژن است از طریق ماسک وارد ریه های مادر شده و بعد از چند دقیقه او را آرام می کند. نحوه صحیح استنشاق گاز، در همان زمان توسط پزشک و یا ماما به مادر آموزش داده می شود. از مزایای استفاده از گاز در زایمان های بدون درد، عملکرد سریع آن است. استفاده آسان، قدرت کنترل روی نحوه و زمان استفاده گاز و عدم دخالت مستقیم در روند زایمان از مزیت های دیگری است که این روش را به یکی از جایگزین های مناسب برای کاهش درد زایمان مادران آیند ه تبدیل کرده است. گاز انتونوکس، به سادگی و با قطع تنفس آن از طریق ریه ها پاکسازی می شود و اثرات آن در بدن نمی ماند و مهم تر از آن روی نوزادی که قرار است به دنیا بیاید اثر منفی نخواهد داشت.
تزریق داروهای مسکن
در روش تزریق دارو، از انواع مخدرها و آرام‌بخش‌ها برای کم کردن درد و البته اضطراب حین استفاده می‌شود. پتیدین که یک مسکن بسیار قوی از خانواده مورفین و هروئین است، به طور معمول مستقیما در عضلات پشت تزریق می شود. گاهی نیز ممکن است بنا به شرایط تزریق اخل وریدی این دارو تشخیص داده شود. بسته به شرایط جسمی مادر، مدت اثر این دارو می تواند از ۲ تا ۴ ساعت باشد. این روش به دلیل این که می تواند باعث بروز مشکلات تنفسی برای مادر و جنین شود و ممکن است پس از تولد، نوزاد را نیز هم عوارض مخدر کند، تکنیک چندان مناسبی محسوب نمی شود.
روش اپیدورال
در روش تزریق اپیدورال، این دارو که یک داروی بی حسی است با کمک سوزنی خمیده و توخالی به جایی درست در انتهای گودی کمر تزریق می شود. در واقع اپیدورال، در فضای ستون فقرات و در اطراف یا داخل نخاع تزریق شده و به تدریج و با گذشت زمان، مادر دیگر انقباضات عضلانی دردناک خود را حس نمی کند. در مطالب بعد، این روش از زایمان بدون درد به طور کامل توضیح داده خواهد شد.