آزمایشات دوران بارداری، نحوه تشخیص ار هاش خون
حدود ۸۵ درصد از جمعیت جهان دارای فاکتور خونی به نام آرهاش هستند که در گلبول های قرمز خون وجود دارد.
در طی اولین روز هفته قبل از بارداری به منظور تعیین گروه خونی، میزان هموگلوبین، تشخیص ارهاش خون و تشخیص هر نوع شرایط طبیعی خاص ازمایشهای خونی معمولاً در دوره بارداری انجام می‌شود. اگر تشخیص داده شود که مشکلی وجود دارد باید آزمایشهای خونی اختصاصی انجام شود.
تشخیص گروه خونی و ارهاش خون
پزشک معالج شما باید بداند که گروه خونی شما در کدام یک از گروه‌های خونی قرار دارد تا اگر درطی دوره بارداری به تزریق خون نیاز داشتید به راحتی بتواند خون مورد نیاز را برای شما تهیه کند و وضعیت آرهاش خون شما نیز به صورت آرهاش منفی و مثبت گزارش می‌شود. بنابراین ممکن است گروه خونی شماA منفی و یا O مثبت باشد. اگر ارهاش خون شما منفی باشد آزمایشهای خونی دیگری هم جهت تعیین وجود آنتی‌بادی در خونتان درخواست می‌شود. این آزمایشها در دوره مخصوص از بارداری نیز دوباره تکرار می‌شود در این صورت از همسرتان نیز آزمایش خون گرفته می‌شود.
ناسازگاری ارهاش خون
حدود ۸۵ درصد از جمعیت جهان دارای فاکتور خونی به نام آرهاش هستند که در گلبولهای قرمز خون وجود دارد. گروه خونی این افراد با نام ارهاش مثبت خوانده می‌شود. ۱۵ درصد باقیمانده از جمعیت جهان فاقد این فاکتور در گلبولهای قرمز هستند. از این رو گروه خونی آنها ارهاش منفی خوانده می‌شود ارهاش مثبت همیشه غالب است و ارهاش منفی فقط زمانی به صورت ارثی در کودک ایجاد می‌شود که تنها ژن‌های منفی هر دو والد وجود داشته باشد.
ارهاش منفی هیچ اثر منفی بر فرد نمی‌گذارد، مگر آن که زن باردار به تزریق خون نیاز پیدا کند.
مادر ناسازگار و کودک
به طور معمول اولین بارداری مادری با ارهاش خون منفی که کودکش دارای ارهاش مثبت است بی‌خطر است. در هر حال زمانی که سلولهای خونی جنین با سلولهای مادری مخلوط می‌شوند، خون مادر حساس می‌شود. به عنوان مثال هنگام زایمان وقتی فاکتور ارهاش خون از جریان خونی کودک وارد جریان خون مادر می‌شود این فاکتور تحت عنوان یک آنتی ژن عمل می‌کند و باعث تحریک و تولید آنتی بادی‌های ضد ارهاش مثبت در خون مادر می‌شود. این وضعیت باعث حمله به نابودی سلولهای خونی کودک بعدی می‌شود که دارای ارهاش مثبت است. در این حالت قبل و بعد از زایمان در نوزاد بیماری خونی ایجاد می‌شود که به صورت زردی خفیف تا شدید و حتی کشنده و کم خونی دیده می‌شود.
اغلب می‌توان با تزریق خون رحمی، جنین مبتلا به این شرایط را نجات داد و درمان کرد. بنابراین تمامی زنان که چنین شرایطی دارند طی بارداری‌های بعدی به طور کامل مراقبت می‌شوند و در برخی از موقعیت‌ها و بعد از زایمان از تزریقات پیشگیری کننده برایشان استفاده می‌شود.
مراقبت هوشمندانه
طی دوره بارداری خون مادر باید به خوبی مراقبت شود. قبل از بارداری برای تعیین میزان افزایش آنتی بادیها در هر ویزیت به نمونه‌گیری‌های خاصی از خون مادر نیاز است تنها در شرایطی کودک در معرض خطر قرار می‌گیرد که افزایش قابل‌توجهی در این آنتی بادیها مشاهده شود. به دنبال افزایش میزان آنتی بادیها مادر به انجام سونوگرافی در هفته ۱۸ بارداری نیاز پیدا می‌کند، سپس مایع آمنیوتیک از نظر میزان بیلی روبین (ماده دفعی ناشی از بقایای گلبولهای قرمز مرده) باید بررسی گردد.
در سه ماهه سوم بارداری برای تشخیص وجود بیلی روبین در سلولهای خونی جنین از طریق کوردو سنتز یک آزمایش مستقیم انجام می‌گیرد. نتیجه این آزمایش پزشکان را قادر می‌سازد تا به سرعت شرایط جدیدی مادر را ارزیابی کنند و تعیین نمایند که آیا نیاز است خون داخل رحمی تزریق شود یا خیر؟
اگر شمارش آنتی بادی کم باشد مادر بیشتر از گذشته به مراقبتهای اختصاصی نیاز دارد. در هر حال اگر شمارش بالا باشد ممکن است برای جلوگیری از صدمات جدی‌تر از روش‌های پیشگیری برای کودک استفاده شود. در صورت وقوع چنین حالاتی، انجام زایمان در منزل ممنوع است و مادر حتماً باید به بیمارستان برود. ظرف ۴۸ ساعت پس از زایمان مادر به تزریق داخل عضلانی آمپول رگام (ضد ارهاش خون) نیاز پیدا می‌کند تا برای بارداری بعدی از شکل گیری آنتی‌بادی‌ها پیشگیری شود.
شرایط تزریق آمپول رگام
جهت پیشگیری از تولید آنتی‌بادی‌های مخرب که باعث می‌شود سلامتی سایر کودکان یک مادر تهدید شود، به زنان بارداری که منفی دارند آمپول روگام تزریق می‌کنند مواردی که لزوم تزریق این آمپول را تایید می‌کند عبارت است از:
- پس از زایمان
- هنگامی که از پرزهای جفتی نمونه‌برداری می‌کنند و آن را مورد آزمایش قرار می‌دهند.
- پس از سقط
- پس از انجام آمنیوسنتز یا کوردو سنتز؛ به خصوص اگر هنگام بیرون کشیدن سر سوزن از داخل مایع آمنیوتیک آن به خون آغشته شده باشد.
بیماری ارهاش خون در دوره بارداری
بیماری آرهاش خون تنها زمانی ایجاد می‌شود که یک زن دارای رهاش منفی باردار شده باشد و ارهاش کودک مثبت باشد.
ابتلای کودک به ناسازگاری ناشی از ارهاش
با تزریق موقع آمپول رگام پس از تولد کودک و انجام مراقبتهای ویژه پزشکی در دوره بارداری کودک از خطر ابتلا به ناسازگاری‌های ناشی از آن در امان می‌ماند. این اقدامات شامل موارد زیر هستند:
- پس از تولد به سرعت آزمایش کومبز از کودک به عمل آورده می‌شود. این آزمایش وجود آنتی‌بادی ضد آرهاش مثبت مادری را آشکار می‌کند.
- اگر کودک به بیماری ناسازگاری آرهاش خون مبتلا شده باشد میزان بیلی روبین خونش بعد از زایمان به سرعت افزایش می‌یابد؛ به این علت که کبد کودک جهت سازش با این وضعیت توانایی ضعیفی دارد.
- میزان بالای بیلی روبین در خون و بافتهای بدن کودک باعث ایجاد ظاهر زرد رنگ در او می‌شود.
- با قرار دادن کودک در زیر نور این وضعیت را می‌توان درمان کرد. این کار باعث تبدیل بیلی‌روبین به ماده بی ضرر برای مغز می‌شود.
