سونوگرافی های دوران بارداری، کاربرد هر کدام را بدانید

سونوگرافی یکی از روش های تشخیص پزشک می باشد. متخصصان زنان و زایمان جهت بررسی وضعیت رحم از انواع سونوگرافی های بارداری استفاده می کنند.
اغلب پزشک به دلایل زیر اقدام به تجویز سونوگرافی می نماید:
بررسی اختلالات رحم، تخمدان، دهانه رحم و یا جفت
تعیین چند قلویی
بررسی وضعیت رشد جنین
بررسی ضربان قلب جنین
تشخیص اختلالات موجود در جنین یا مادر
بررسی نشانه های سندروم داون
بررسی سطح مایع آمنیوتیک مادر

زمان مناسب سونوگرافی برای تشخیص بارداری
اغلب تا قبل از هفته دهم بارداری سایز جنین به قدری کوچک است که در سونوگرافی قابل تشخیص نمی باشد. در این موارد پزشک سونوگرافی واژینال تجویز می کند. اولین سونوگرافی بارداری در هفته پنجم انجام می شود. در این سونوگرافی ، پزشک و مادر با دیدن ساک حاملگی در اندازه و شکل طبیعی و همچنین شنیدن صدای ضربان قلب نوزاد آسوده خاطر خواهند شد.

تعداد سونوگرافی های دوره بارداری
برخلاف باور عموم مردم، نوع و تعداد سونوگرافی ها به سن مادر هیچ ارتباطی ندارد؛ بلکه به میزان پرخطر بودن بارداری مادر بستگی دارد. با افزایش عوامل خطرساز در دوره بارداری، تعداد سونوگرافی های تجویزی نیز افزایش می یابد. از جمله سونوگرافی های تجویزی در دوره بارداری عبارتند از :
سونوگرافی هفته ۵ بارداری
سونوگرافی هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری
سونوگرافی هفته ۱۸ تا ۲۰
سونوگرافی بعد از هفته ۲۰
سونوگرافی های سه بعدی و چهار بعدی
سونوگرافی NT
سونوگرافی NB

سونوگرافی واژینال در دوره بارداری
سونوگرافی واژینال یا ترانس واژینال برای بررسی بارداری خارج از رحم انجام می شود. اغلب این نوع سونوگرافی برای موارد زیر تجویز می شود:
مادران دارای سابقه سقط جنین یا بارداری خارج رحمی
استفاده از روش های کمک باروری
وجود درد یا خونریزی در هفته ۶ تا ۱۰ بارداری
ترانس واژینال نه تنها هیچگونه ضرری برای مادر یا جنین نداشته بلکه این امکان را برای پزشک فراهم می کند تا بتواند وضعیت رحم و تخمدان را بهتر بررسی نماید.
لازم به ذکر است که این نوع سونوگرافی هیچ عارضه و سقطی برای جنین در بر نخواهد داشت.

سونوگرافی هفته ۱۳ بارداری
اگر سونوگرافی هفته پنجم نرمال باشد، سونوگرافی غربالگری نوبت اول بین هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری انجام می شود. در این سونوگرافی تشکیل استخوان تیغه بینی و اندازه آن، چین پشت گردن جنین و اندازه مایع موجود در این فضا مورد بررسی قرار می گیرد. این سونوگرافی که تحت عنوان سونوگرافی NT و NB شناخته شده است، به بررسی فاکتور هایی می پردازد که می توان بر اساس آن ها ابتلای جنین به سندروم داون را تشخیص داد.

سونوگرافی هفته ۱۸ بارداری
در صورتی که سونوگرافی مرحله اول غربالگری طبیعی باشد، تا هفته ۱۸ و حتی ۲۰ بارداری نیاز به سونوگرافی جدید نیست؛ چرا که در ایران تنها تا قبل از هفته ۱۸ بارداری امکان سقط جنین وجود دارد.
در سونوگرافی هفته ۱۸ تا ۲۰ بارداری که با نام سونوگرافی آنومالی شناخته می شود، موارد زیر قابل بررسی می باشد:
وضعیت چشم ها، بینی، گوش ها
لب شکری بودن
فرم سر و قفسه سینه
نمای چهار حفره قلب
طول دست ها و تعداد انگشتان
در صورت مشاهده هر گونه مشکلی در سونوگرافی هفته ۲۰ بارداری در جنین و طبیعی نبودن آن می توان سقط جنین را با مجوز شرعی و اخلاقی انجام داد.

آیا سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی الزامی است؟
تمامی موارد تشخیصی در سونوگرافی های سه بعدی و چهار بعدی، در سونوگرافی های ساده دو بعدی نیز قابل رویت می باشد؛ بنابراین انجام سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی ضروری نیست و گاهاً انجام این نوع سونوگرافی در صورتی که سونولوژیست حاذق نباشد می تواند باعث ایجاد حرارت بالا و آسیب رساندن به جنین شود.

آخرین سونوگرافی
بعد از هفته ۲۰ بارداری، جهت تعیین وزن، اندازه گیری دور سر و طول استخوان ران جنین سونوگرافی انجام می شود. معمولاً تا هفتمین ماه بارداری، جنین یک کیلوگرم وزن دارد که در دو ماه آخر بارداری رشد جنین با سرعت بیشتری افزایش می یابد. اغلب سونوگرافی می تواند وزن جنین را با ۱۵ درصد خطا محاسبه نماید. وزن تخمین زده شده باید با سن جنین و سن بارداری تطابق داشته باشد، در غیر اینصورت موارد زیر مورد بررسی قرار خواهد گرفت:
اختلال در عملکرد جفت
وجود بیماری عفونی
وضعیت خون رسانی به جنین
میزان مایع آمنیوتیک دور جنین
مادران دارای فشار خون بارداری و پره اکلامسی، در سه ماه آخر بارداری بصورت ماهی یکبار مورد سونوگرافی قرار می گیرند تا از مشکلاتی نظیر اختلال در خون رسانی به جنین یا چاقی جنین جلوگیری شود.
همچنین در مواردی که مادر منتظر شروع درد و یا پاره شدن کیسه آب برای انجام زایمان طبیعی می باشد، انجام روتین سونوگرافی می تواند در بررسی میزان مایع دور جنین و سلامت او بسیار مفید باشد.