گرفتگی مجرای شیر، علل بروز و درمان

بسته شدن مجرای شیر، وضعیتی است که در آن به دلیل خارج نشدن شیر کافی از پستان، مجاری شیر ملتهب می شوند. مجاری شیر کانال های کوچکی در زیر پوست و پایین تر از هالۀ پستان (ناحیۀ تیره اطراف پستان) هستند.
شیری که به صورت لخته های کوچک تولید می شود درون مجاری (اصطلاحاً مجاری شیرزا) حرکت می کند و به نوک پستان یعنی منبع تغذیه نوزاد می رسد. اگر شیر به موقع از پستان خارج نشود، مجاری متلهب و متورم می شوند که منجر به بسته شدن مجرای شیر می شود. ماندن شیر در مجاری، به دلایل مختلفی ممکن است اتفاق بیفتد.

چه چیزی باعث بسته شدن مجاری شیر می شود؟
عوامل زیر ممکن است در ایجاد و افزایش انسداد مجاری شیر نقش داشته باشند:
گرفتن ناگهانی کودک از شیر مادر:
برحسب سن کودک و دفعات تغذیه او، باید او را کم کم از شیر بگیرید. گرفتن ناگهانی کودک از شیر، می تواند باعث انباشته شدن شیر در پستان شود و در نتیجه امکان ابتلا به انسداد مجاری شیر افزایش می یابد.
تغییر برنامه غذایی:
تغییر ناگهانی برنامه غذایی نیز می تواند باعث بسته شدن مجرای شیر شود. پس اگر شما روزی پنج بار به کودکتان شیر می دادید و ناگهان شیردهی را به تنها دوبار در روز کاهش دهید، شیر معمول از سینه شما خارج نمی شود. فاصله زیاد بین دفعات شیردهی نیز امکان انسداد مجاری شیر را افزایش می دهد.
بسنده کردن به یک سینه:
همیشه یک سینه را کاملا از شیر خالی کنید و سپس به سراغ سینه دیگر بروید. توجه به یک سینه به طور مداوم، به هر دلیل ممکن، خطر انسداد مجاری شیر در سینه دیگر را افزایش می دهد.
لباس تنگ:
سینه بند تنگ فشار دائمی بر سینه وارد می کند که منجر به باریک شدن مجاری شیر می شود و آنها را بیشتر در معرض انسداد قرار می دهد.
جراحت سینه:
گاهی ضربه یا اصابت ناگهانی با سینه ممکن است به مجرای شیر آسیب برساند و آنرا در معرض انسداد قرار دهد.

علائم بسته شدن مجرای شیر مادر کدام اند؟
علائمی که نشان دهنده انسداد مجاری شیر هستند عبارتند از:
سوزش سینه، با درد مبهم
یک توده در سینه، معمولا در اطراف نوک پستان
قرمزی اطراف توده
حساسیت و سوزش هنگام شیردهی، البته بعد از شیردهی این درد کاهش می یابد
هنگام افزایش این علائم، به دکتر مراجعه کنید.

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد
وقتی علائم انسداد مجاری شیر با دیگر بیماری های مربوط به سینه ادغام شود.
در صورت مشاهدۀ علائم زیر سریعاً به دکتر مراجعه کنید:
دردی که با گذشت زمان تشدید می شود
توده بزرگ یا خیلی سخت شود
توده به داخل فرو رود
سینه قرمز یا کبود شود
سینه داغ به نظر برسد
مایع شفاف یا زردمانندی از نوک پستان خارج شود
نوک پستان به داخل جمع شود
بسته شدن مجاری سینه، عارضه پیچیده ای نیست و می تواند در منزل درمان شود.

درمان بسته شدن مجرای شیر
بسته شدن مجاری شیر نیاز به داروی خاص ندارد. درمان های ساده خانگی انسداد مجاری شیر می تواند به کاهش علائم کمک کند.
دفعات شیردهی را افزایش دهید:
یکی از راه های باز کردن مجاری، تخلیه شیر موجود در سینه است. با افزایش شیردهی تا ۸-۱۰ مرتبه شروع کنید تا سینه ها کاملا تخلیه شوند.
شیر سینه را با شیردوش تخلیه کنید:
شما می توانید هر سه ساعت یکبار شیر سینه را تخلیه کنید. برای تسکین مطلوب و قطعی، ۱۰-۱۵ دقیقه شیردوشی کنید.
ماساژ سینه:
قبل یا حین شیردهی یا شیردوشی روی و بالای سینه منسدد کمپرس گرم بگذارید، و سپس ماساژ دهید.
دوش گرم بگیرید:
زیر دوش گرم، سینه منسدد را ماساژ دهید یا آنرا در یک کاسه آب گرم قرار دهید.
از کمپرس گرم استفاده کنید:
کیسه حمام را در آب گرم خیس کنید و آنرا برای چند دقیقه رو توده قرار دهید. قبل از شیردهی یا شیردوشی کمپرس گرم بگذارید تا انسداد شیر در مجاری را کاهش دهید.
موقعیت های مختلف شیردهی را امتحان کنید:
گاهی تغییر موقعیت شیردهی باعث تسکین انسداد مجاری شیر می شود. موقعیت های مختلف شیردهی را امتحان کنید تا موقعیتی را پیدا کنید که انسداد را بهتر از بین ببرد.
در صورت نیاز از داروهای مسکن استفاده کنید:
اگر سوزش و درد سینه خیلی شدید شد، با مشورت پزشک، قرص استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن (ادویل) مصرف کنید (استفاده از این داروها در زمان شیردهی بلامانع است).
لباسهای گشاد بپوشید:
سینه بند راحت استفاده کنید که کاملا به اندازه سینه تان باشد و آنرا را تحت فشار قرار ندهد.
استراحت کافی:
استراحت کردن، به بهبود آسیب (عارضه) کمک می کند، و به این ترتیب باعث می شود سریعتر از انسداد مجاری شیر خلاص شوید.
غذاهای مغذی و آبکی بخورید:
هیدراته و مقوی ماندن، احتمال عفونت ناشی از انسداد مجاری سینه را کاهش می دهد.
بعضی از زنان گزارش داده اند که با مصرف مکمل های ساخته شده از لیسیتین که نوعی چربی است که در بافت گیاهی و حیوانی یافت می شود، از انسداد مجاری سینه خلاص شده اند. روش های درمانی جایگزین عبارتند از:
چیروپراکتیک
سونوگرافی
اما بهتر است قبل از امتحان این روش های درمانی، با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض بسته شدن مجاری شیر چیست؟
تهاجم باکتریایی مجاری یکی از عوارض رایج انسداد مجاری شیر است. وقتی مجاری منسدد شیر آلوده می شوند، منجر به بیماری شدیدتری به نام ماستیت (عفونت پستان) می شود. علائم ماستیت منحصر به فرد است و شامل احساس سوزش در سینه، کبودی شدید، تب بالا، لرز و بدن درد، ترشح از نوک پستان و احساس بی حسی است. ماستیت نیازمند توجه فوری پزشکی و دوره درمانی آنتی بیوتیک است.
خطر ماستیت در صورت بسته شدن طولانی مدت مجاری، بالاست.

بسته شدن مجرای شیر چه مدت طول می کشد؟
بسته شدن مجاری شیر معمولا طی ۲۴-۴۸ ساعت بهبود می یابد. اگر انسداد مجاری شیرتان بیشتر از دو روز ادامه پیدا کرد، ممکن است علامت ماستیت یا بیماری دیگری باشد. در این مواقع فوراً به پزشک مراجعه کنید.
برای دچار نشدن به درد و ناراحتی این بیماری، سعی کنید پیشگیری کنید.

چطور باید از بسته شدن مجرای شیر پیشگیری کرد؟
با انتخاب شیوه صحیح زندگی، از انسداد مجاری شیر جلوگیری کنید.
کودکتان را کم کم از شیر بگیرید:
اگر ناگهان کودک تان را از شیر بگیرید، احتمال ابتلا به انسداد مجاری شیر بیشتر است. در عوض به آرامی و به تدریج شیردهی را قطع کنید، به این ترتیب کودک به این تغییر عادت می کند و تولید شیر کاهش می یابد.
وقتی سینه پر از شیر می شود، آن را تخلیه کنید:
سینه تا حداقل ۴۵ روز به تولید شیر ادامه می دهد و در برخی موارد، تا چندین ماه بعد از قطع شیردهی. وقتی بعد از قطع شیردهی سینه به تولید شیر ادامه می دهد، بهترین راه، تخلیه سینه از شیر برای جلوگیری از انسداد مجاری شیر است.
از لباس و سینه بند تنگ استفاده نکنید:
پوشیدن لباسهای گشاد و راحتی از فشار و در نهایت انسداد مجاری جلوگیری می کند.
از هر دو سینه برای شیردهی استفاده کنید:
از هر دو سینه برای شیردهی به کودک استفاده کنید تا حتما هر دو سینه تخلیه شوند.
اگر احساس سوزش کردید، سینه تان را ماساژ دهید: سوزش سینه در هنگام شیردهی، بسیار عادی است. سینه تان را ماساژ دهید و از کمپرس گرم برای شل کردن مجاری و کاهش انسداد، استفاده کنید.
شیردهی ممکن است چالش برانگیز باشد ولی بهترین تغذیه برای رشد نوزاد است. پیشگیری از انسداد مجاری شیر، به شما این اطمینان را می دهد که هیچ چیز شما را از شیردادن به کودکتان متوقف نمی کند. تنها لازم است شما اقدامات پیشگیرانه ای را بیاموزید که شیردهی به کودکتان را بلامانع می سازد.