معاینات چشم کودکان، کار چه کسی است؟

معاینات چشم برای کودک شما یکی از مراقبت‌های پزشکی مهم به شمار می‌آید. در این مطلب می‌توانید با پاسخ برخی سؤالات والدین در مورد معاینات چشم کودک و مراقبت‌های لازم آشنا شوید.

معاینهٔ چشم‌های کودک
پزشک کودکتان باید در هر نوبت ملاقات برای ارزیابی سلامت کودک چشم‌های او را معاینه کند. پزشک وجود هر گونه مشکلی در چشم‌های کودک را بررسی خواهد کرد، درست همان‌طور که کمر، گوش‌ها، تنفس و قلب او را معاینه می‌کند تا مطمئن شود همه چیز خوب و مرتب است.
اگر پزشک مشکلی مانند یک عفونت جزئی در چشم‌های کودکتان ببیند، آن را درمان خواهد کرد و اگر مشکل جدی‌تر باشد، شما را به متخصص چشم یا چشم‌پزشک ارجاع می‌دهد. همچنین اگر پزشک علائم دیگری از مشکلات بینایی ببیند یا اگر کودک سابقهٔ خانوادگی والدین در رابطه با مشکلات چشم در دوران کودکی داشته باشد، باید شما را به متخصص چشم اطفال ارجاع دهد.

زمان مناسب معاینهٔ چشم کودک
کارشناسان طب اطفال و چشم‌ پزشکان توصیه می‌کنند که معاینات و ارزیابی سلامت چشم‌های کودکان باید به نوبت در بدو تولد، در شش ماهگی، در سه تا چهار سالگی، در پنج سالگی، قبل از کلاس اول و پس از آن هر سال یک بار انجام شود. علاوه بر این، اگر فرزند شما ریسک بالاتری برای ابتلا به بیماری چشم دارد، ممکن است پزشکش توصیه کند که چشم‌های او بیشتر از روال معمول بررسی و معاینه شود. فاکتورهایی که ممکن است کودک را در معرض ریسک بالاتری برای بررسی و معاینه قرار دهد شامل موارد زیر است:
- تولد زودرس
- تأخیر در رشد
- سابقهٔ خانوادگی بیماری‌های چشم
- سابقهٔ آسیب جدی به چشم یا بیماری چشم
- استفاده از داروهای خاص
- یک بیماری مزمن مانند دیابت

روند معاینات چشم کودک
در هر نوبت ملاقات برای ارزیابی سلامت کودک، پزشک اطفال باید علائم وجود عارضه‌های مادرزادی چشم و سایر مشکلات را بررسی کند. او همچنین باید ساختار و هماهنگی چشم‌های کودک و توانایی او برای درست حرکت دادن آنها را بررسی کند. اگر پزشک موارد زیر را دنبال کند، می‌توانید مطمئن باشید که معاینهٔ کاملی انجام شده است:
- سؤالاتی در مورد سابقهٔ بینایی خانوادهٔ شما یا سابقهٔ خانوادۀ نسبی فرزندتان، اگر او به فرزندی گرفته شده است و یا اگر در رحم اجاره‌ای متولد شده، می‌پرسد.
- با استفاده از چراغ قوهٔ پزشکی، قسمت خارجی چشم کودک، از جمله پلک‌ها و کرهٔ چشم را معاینه می‌کند.
- به دنبال ترشحات و دیگر علائم عفونت، آلرژی، بیماری یا مجرای اشکی مسدودشده می‌گردد.
- نگاه می‌کند تا ببیند که آیا مردمک‌ها اندازهٔ برابر دارند، گرد هستند و به نور واکنش نشان می‌دهند.
- بررسی می‌کند که پلک‌ها افتاده نباشند و موقعیت چشم‌های کودک، پلک‌ها و مژه‌ها را بررسی می‌کند.
- پزشک حرکات چشم کودکتان را با تماشای توانایی او در تمرکز کردن روی یک شیء مثلاً یک اسباب‌بازی و دنبال کردن آن شیء در حینی که به جهات مختلف جابه‌جا می‌شود کنترل می‌کند.
- او این کار را برای هر چشم به طور جداگانه و همزمان یعنی هر دو چشم با هم را انجام می‌دهد. کودک شما باید وقتی دو یا سه ماهه شد بتواند حرکات اشیا را دنبال کند.
- برای تست بینایی، پزشک نحوهٔ دنبال کردن یک شیء توسط کودک با یک چشم و سپس چشم دیگر را با پوشاندن یک چشم در هر بار تماشا می‌کند.
- اگر یک چشم کودک شیء را دنبال می‌کند اما چشم دیگر به طور پیوسته آن را دنبال نمی‌کند، نشانهٔ آن است که بینایی چشمی که پاسخ نمی‌دهد ضعیف‌تر است.

نظارت و مراقبت از چشم‌ها و بینایی کودک توسط والدین
اگر چه اغلب پزشکان برای غربالگری مشکلات چشم کودکان آموزش دیده‌اند، برخی از آنها آموزش بیشتری نسبت به دیگران دیده‌اند. یک پزشک متخصص اطفال خوب، اگر متوجه مشکل بالقوه‌ای شود یا معتقد باشد که چیزی خارج از تخصص خود اوست، شما را به یک متخصص چشم اطفال ارجاع خواهد داد.
اولین پیگیری شما باید اطمینان از معاینهٔ کامل چشمان کودکتان در ویزیت‌های منظم و مراقبت‌های پزشکی باشد. اگر از این روند راضی نیستید، با پزشک فرزندتان صحبت کنید و اگر باز هم از سطح مراقبت رضایت نداشتید، حتماً نظر متخصص دیگری را که به او اعتماد دارید بپرسید.
در فاصلهٔ چک‌آپ‌های منظم، بینایی در حال رشد کودکتان را در خانه زیر نظر بگیرید و اگر فکر می‌کنید ممکن است مشکلی وجود داشته باشد، از پزشک بخواهید آن را بررسی کند. برای اینکه بدانید باید به طور دقیق و علمی دنبال چه علائمی باشید، می‌توانید مقالات مادرشو در مورد علائم وجود مشکل در چشم کودکان زیر یک سال و نشانه‌های مشکل بینایی در بچه‌های بالاتر از یک سال را بخوانید.

پزشک مناسب برای بررسی چشم و بینایی‌ کودک
این چیزی است که کارشناسان بینایی‌سنجی یا اپتومتریست‌ها و متخصصان چشم‌پزشکی در مورد آن اتفاق نظر ندارند، بنابراین بهتر است خودتان تصمیم بگیرید. بیشتر پزشکانی که با چشم کودکان سر و کار دارند، معتقدند که اگر غربالگری بینایی در چک‌آپ سلامت کودک درست انجام شود، تنها روش مورد نیاز برای نظارت روی دید کودکان است. به عبارت دیگر، پزشک اطفال باید غربالگری مشکلات بینایی را انجام دهد. طبق نظر پزشکان بردن فرزندتان پیش کارشناس بینایی‌سنجی برای یک غربالگری مجزا هم وقت‌گیر است و هم هزینهٔ اضافی دارد.
اما کارشناسان بینایی‌سنجی می‌گویند به دلیل اینکه برخی از پزشکان به درستی آموزش ندیده‌اند، در انجام تست‌های بینایی راحت نیستند یا زمان لازم برای انجام آزمایشات کامل چشم را ندارند، بسیاری از کودکان تست‌ها و معاینات کامل و دقیقی دریافت نمی‌کنند.
در نهایت، هرچند پزشکان و کارشناسان بینایی‌سنجی ممکن است دربارهٔ اینکه چه کسی باید چشمان کودک را معاینه کند اختلاف نظر داشته باشند، اما در مورد یک موضوع هیچ بحثی وجود ندارد و آن اینکه بسیار مهم و حیاتی است که چشم‌های کودک شما به‌موقع بررسی شوند، چون بینایی درست و خوب به فرزندتان کمک می‌کند تا در همه چیز از مدرسه گرفته تا ورزش و رشدش به شکوفایی برسد، پس تشخیص زودهنگام برخی از مشکلات چشم، مانند تنبلی چشم یا آمبلوپی، احتمال درمان موفق‌ آنها را بسیار بیشتر خواهد کرد، پس شاید بهتر باشد که مراقبت‌های چشم کودک را به طور مستقیم به یک متخصص چشم اطفال بسپارید.

تفاوت بین چشم‌پزشک، متخصص چشم اطفال، کارشناس بینایی‌سنجی و عینک‌ساز
چشم‌پزشک‌ها پزشکانی هستند که از دانشکدهٔ پزشکی فارغ‌التحصیل شده‌اند و حداقل یک دوره کارآموزی و سه سال رزیدنتی را گذرانده‌اند. چشم‌پزشک‌ها علاوه بر انجام معاینات چشم و تجویز عینک و لنزهای طبی، کار تشخیص و درمان بیماری‌های چشم را انجام می‌دهند، دارو تجویز می‌کنند و عمل جراحی انجام می‌دهند.
متخصصان چشم اطفال بعد از اتمام دورهٔ رزیدنتی چشم‌پزشکی، دورهٔ یک سالهٔ فلوشیپ در جراحی و درمان پزشکی بیماری چشم در کودکان را نیز کامل می‌کنند.
کارشناسان بینایی‌سنجی یا اپتومتری، درس پزشکی نخوانده‌اند، بلکه متخصص بینایی‌سنجی هستند. آنها برای معاینهٔ چشم و تشخیص و درمان مشکلات بینایی با عینک، لنز و تراپی آموزش دیده‌اند و مجوز دارند. متخصصان بینایی‌سنجی نیز می‌توانند برخی از داروها را تجویز کنند.
عینک‌سازها، عینک و دیگر ابزار چشمی را تولید و توزیع می‌کنند. آنها برای آماده کردن نسخهٔ عینک ارائه‌شده توسط چشم‌پزشک یا متخصص بینایی‌سنجی آموزش دیده‌اند، حدوداً همان‌طوری که داروسازها نسخهٔ پزشکان را آماده می‌کنند.