لحظه تولد نوزاد، مراقبت های پس از آن

نوزاد به علت قرار گرفتن در مایع داخل رحمی هنگام تولد خیس است که باید بلافاصله بعد از تولد جهت گرم نگه داشتن و جلوگیری از سرد شدن بدن وی او را با حوله تمیز و خشک نمود.
بلافاصله بعد از تولد نوزاد باید شروع به تنفس و یا گریه نماید و رنگ بدن او صورتی باشد به همین دلیل جهت اطمینان از سلامتی نوزاد ماما یا پزشک نوزاد را از نظر تعداد ضربات قلب، تعداد تنفس، رنگ پوست قدرت عضلانی و پاسخ به محرک‌ها مورد ازریابی قرار می‌دهد.
سر نوزاد در اثر خروج از کانال زایمان (در زایمان طبیعی) ممکن است کمی برجسته و یا اصطلاحاً دراز شود. این وضعیت موقتی بوده و به تدریج بعد از چند روز سر ظاهر گرد خود را پیدا می‌کند. بزرگتر بودن سر نوزاد در مقایسه با بدن و دور سینه او ممکن است سبب نگرانی والدین شود که این امر هم طبیعی بوده و با رشد نوزاد این نسبت تغییر می‌یابد.
به دلیل وضعیت خمیده و جمع بودن دست و پاها طی زندگی جنینی گاهی نوزاد هنگام تولد همین وضعیت را بخود می‌گیرد که موقتی است و بعد از چند ماه به حالت طبیعی برمی‌گردد.

ساعت اول زندگی و توانمندی های نوزاد
تولد مرحله و پدیده زیبا و معجزه گونه و گاهی خطرناک ترین حادثه در طول زندگی فرد است. با اینکه این مرحله کوتاه است ولی تغییرات گسترده و شگرفی در عملکرد سیستم‌های مختلف بدن نوزاد بوجود می‌آید، تا او را از وابستگی زندگی داخل رخمی خارج کند. بریدن بند ناف هرچند بطور فیزیکی نوزاد را از مادر جدا میکند ولی بقا و سلامت نوزاد همچنان با زندگی و سلامت مادر در ارتباط تنگاتنگ است.
بلافاصله پس از تولد نوزاد آرام سالم و هوشیار است. چشمهای او کاملا باز است واین فرصت بی نظیری برای برقراری ارتباط عاطفی بین والدین و فرزنشان به شمار می رود.
اما این هوشیاری پس از حدودا ۱۵۰ دقیقه به تدریج کاهش یافته و نوزاد به خواب می رود. ولی اگر مادر درطی زایمان دارو دریافت کرده باشد در مادر به مدت کوتاه و در نوزاد به مدت طولانی ایجاد خواب آلودگی می کند که ممکن است تا یک روز هم طول بکشد.

اولین تماس
نوزاد بلافاصله بعد از تولد نیاز به تماس فوری پوست با پوست دارد. او نیازمند شنیدن صدای مادر، دیدن ، بوییدن و آغوش گرم مادر است تاتنها نباشد و احساس غربت نکند.
این امر به تسریع اوج پیوند عاطفی بین مادر و نوزادکمک میکند. در زایمان طبیعی بلافاصله بعد از تولد سر و بدن نوزاد را در طی انتقال وی بر روی شکم مادر خشک نموده و او را بطور عریان برای تماس پوستی با بدن مادر در ابتدا روی شکم بجهت خشک کردن تعیین آپگار و بریدن بند ناف حدود یک دقیقه نگه می دارند و سپس نوزاد را بر روی سینه مادر قرار می‌دهند و با پتو یا ملافه ای نرم و گرم پوشانده می‌شوند. تا گرمای بدن نوزاد حفظ شود. توصیه می‌شود تماس پوستی حداقل به مدت یک ساعت تداومداشته باشد.
در صورت انجام عمل سزارین با بیهوشی موضعی نوزاد پس اززایمان و بعد از خشک کردن توسط کارکنان اتاق عمل در کنار مادر گذاشته می‌شود به طوری که پاهای نوزاد در کنار و راستای سر مادر قرارگیرد و صورت نوزاد که به پهلو خوابیده است در کنار پستان مادر باشد.
در صورت انجام عمل سزارین با بیهوشی عمومی کارکنان اتاق ریکاوری بهتر است نوزاد را در آغوش مادر و در تماس پوست با پوست او بگذارند. در مدت انتظار برای بازگشت مادر ازاتاق عمل تا انتقال مادر به بخش نوزاد را به منظور گرم نگه داشتن و آرام کردن او در تماس پوست با پوست با پدر یا سایر اعضای خانواده قرار دهند. سپس به محض آمدن مادر جهت ادامه تماس پوستی اقدام شود.

آموزش والدین در زمینه معاینات دوره ای و غربالگری نوزاد پس از ترخیص
ویزیت های پس از ترخیص فرصت مناسبی است که مادر سوالات و یا نگرانی‎هایی که دارد با پزشک و یا پرستار مطرح نموده و در مورد آنها توصیه های لازم را دریافت کند.
کلیه نوزادان صرف نظر از مدت حضورشان در بیمارستان باید روز سوم تا روز پنجم پس از تولد توسط پزشک مورد معاینه قرار گیرند.
معاینه بعدی در ۱۴ یا ۱۵ روزگی است و معاینه بعدی در یک ماهگی است.
مراجعات بعدی در ۲ماهگی، ۴ماهگی، ۶ ماهگی، ۷ ماهگی، ۹ماهگی، ۱۲ ماهگی، ۱۸ماهگی و دو سالگی است و سپس بعد از دو سالگی هر شش ماه یکبار می باشد.

طریقه بغل کردن نوزاد
ممکن است ابتدا از بغل کردن نوزادتان ترس داشته باشید چون او خیلی کوچک است. مهمترین مسایله نگه داشتن سر نوزاد است زیرا ماهیچه و عظلات گردن هنوز کاملا ضعیف هستند.
وقتی نوزادتان را حمام میکنید با او حرف بزنید. این کار به شما اطمینان قلب می‌دهد و کمک می‌کند تا رابطه‌ای با فرزندتان برقرار کنید.
به زودی اعتماد بنفس کافی برای احساس راحتی هنگام بغل کردن نوزادتان را به دست خواهید آورد.

نکته مراقبتی درباره بند ناف نوزادان
ناف نوزادان خشک می شود و ۵ تا ۷ روز پس از زایمان بطور طبیعی می‌افتد. با این حال تا حد امکان بند ناف را خشک نگه دارید و حتی اگر آن را پاک نمی‌کنید مطمین شوید که کهنه و یا پوشک روی بند ناف را نپوشاند.
پس از حمام کردن نوزاد نیز بند نافش را کاملا خشک کنید. بعضی ماماها پیشنهاد می‌کنند از محلول یا پودر ضدعفونی کننده استفاده کنید و یا به شما گاز استریل می‌دهند تا آن را تمیز کنید. اگر بند ناف یا ناحیه اطراف آن متوروم و قرمز یا بودار و خون آلود بود به دکتر مراجعه کنید.

سوالات رایج بعد اززایمان
س: چند بار باید به نوزادم شیر بدهم؟
ج: در۴۸ ساعت اول نوزادان معمولا کم شیر می خورند. زیرا آنها بسیار خواب آلود هستند. بعضی از انواع بی هوشیها که قبل از زایمان بما داده می‌شوند از جفت عبور کرده و جنین را خواب آلود میکند.
اگر نوزاد شما بیش از حد می خوابد هر ۴ ساعت یکبار او را بیدار کنید تا شیر بخورد. ممکن است نوزاد بخواهد مرتبا سینه شمارا بمکد احتمالا اینکار بیشتر برای احساس راحتی است تا رفع گرسنگی.
اگر با شیر خشک یا شیر گاو او را تغذیه می کنید او را هر ۳ یا ۴ ساعت یک بار شیر دهید.
س: در هر وعده شیر خوردن نوزادم چه مقدار شیر می‌خورد؟
ج: اگر از سینه های خودتان نوزاد را تغذیه می‌کنید نوزاد نسبتاً به شیر کمتری نیاز دارد. چون شیری که در دو روز اول پس از تولد از سینه‌ها ترشح می‌شود و آغوز (‌کلستروم) نام دارد از نظر پروتیین بسیار غنی می باشد. اگر با شیر خشک نوزاد را تغذیه می‌کنید لازم است تا وعده‌های شیر او را بیشتر کنید زیرا شیر خشک از نظر مواد مغذی مثل شیر مادر غنی نیست.
س: پس از تولد نوزادم باید چه شکلی باشد؟
ج:علاوه بر اینکه نوزادتان با خون و ورنیکس (چربی که تمام بدن نوزاد را فرا گرفته است) پوشیده شده ممکن است زخم و علایمی ناشی از زایمان داشته باشد.
بویژه اگر الکترود به سر جنین وصل گردد یا از روش فورسپس برای زایمان استفاده شده باشد پوست بدن وحشتناک است و در اولین دقایق پس از زایمان تیره متمایل به آبی و خاکستری می باشد. اما خیلی زود به رنگ صورتی در می آید. علاوه بر اینها صورت لکه دار قرمز رنگ و سری که بدلیل فشار ناشی از زایمان شکل عجیبی پیدا کرده و شما تصویری واقعی از یک نوزاد را خواهید دید. سیستم های بدن هنوز فعال و موثر نیستند. به همین دلیل شما لکه ها را خواهید دید و متوجه تغییر رنگ می شوید که این شما را نگران خواهد کرد اما همه این تغییرات عادی و معمولی هستند و معمولا تا دو هفتگی ناپدید خواهند شد.
س: نوزادم چه کاراهایی می تواند انجام دهد؟
ج: اگرچه نوزادان در مورد غذا و گرما به بزرگتر خود وابسته هستند اما کاملاً تنها و بدون یاور نیستند.
آنها می توانند خودشان تنفس کنند. گریه کنند تا توجه شما به آنها جلب شود. اجسام را با انگشتانشان
بگیرند. صورت شما را از فاصله نزدیک ببینند.
صدایتان را بشنوند و صدای شما را از همسرتان تشخیص دهند ولی نمی توانند اعمال بدنی خود را کنترل کنند.
س: نوزادم چند بار باید وزن شود؟
ج: بطور معمول وظیفه ماما این است که در دو هفته اول هفته ای سه بار نوزاد را وزن کند.
چون نوزادان در ۱۰ روز اول پس از زایمان حدوداً ۱۰% از وزن زمان تولد را از دست می‌دهند و پس از اینمدت دوباره شروع به اضافه وزن می‌کنند.
مامای شما در مورد کم شدن وزن نوزادتان نگران نمی‌شود چون بر اثر شیر خوردن و تغذیه خوب پس از ده روز نوزاد دوباره وزن از دست رفته خود را بدست می‌آورد.
س: آیا باید به نوزادم ویتامین کا بدهم؟
ج: بله چون میزان ویتامین کا نوزاد کم است و این ویتامین به انعقاد خون کمک کرده و از خونریزی جلوگیری میکند. به ویژه خونریزی مغزی.
این ویتامین را می توان از راه دهان یا تزریق وارد بدن نوزاد کرد. اما اگر شما زایمان زودرس داشته‌اید یا سزارین کرده‌اید باید از راه تزریق این ویتامین را به نوزاد دهید.