درمان چاقی در کودکان، چه باید کرد؟

بهترین کمک برای کودک یا نوجوان چاق مشورت با پزشک اطفال یا متخصص تغذیه و رژیم درمانی است. هرگز نباید بدون مشورت با متخصص اطفال یا کارشناس تغذیه کودک را به گرفتن رژیم کاهش وزن وادار کنید. البته والدین به سلامت و سعادت فرزند خود علاقه قلبی دارند ولی از دانش تغذیه و مواد مغذی مورد نیاز برای رشد و تکامل وی به خوبی اطلاع ندارند.
متخصص تغذیه و پزشک با توجه به وضع جسمانی ، سن و وزن کودک برنامه غذایی مناسبی برای او تنظیم میکند. او روند کاهش وزن کودک را زیر نظر می گیرد و با توجه به نتایج آن در صورت لزوم رژیم غذایی را تعدیل یا اصلاح می کند.
در برنامه های کنترل وزن برای کودکان چاق معمولا سعی میکنند به جای کاهش وزن ، وزن را ثابت نگه دارند. از آنجا که کودک در حال رشد و قد کشیدن است پس از مدتی تناسب لازم بین قد و وزن او برقرار می شود. در رژیم کاهش وزن اگر مواد غذایی کم چربی و کم کالری به تدریج جایگزین غذای چرب و پر کالری شود این جایگزینی قابل تشخیص نخواهد بود. این رژیم میتواند به کودک کمک نماید تا وزن خود را ثابت نگه دارد.
در رژیم غذایی متعادل که برای کاهش وزن کودکان چاق به کار می برند معمولا انرژی غذایی را حدود 30 درصد کاهش می دهند. این رژیم ها وقتی مناسب است که وزن کودک چاق بیشتر از وزن 95 درصد از دوستان هم قد او باشد.
شاید به نظر برسد که کاهش ۳۰ درصد از انرژی رژیم غذایی کار دشواری است اما با پرهیز از غذاهای پرانرژی ، چرب و شیرین به آسانی میتوان به این هدف دست یافت . در این رژیم های غذایی برای کاهش انرژی میتوان به جای شیر چرب و معمولی از شیر کم چربی یا بی چربی و به جای کیک و چای پر شیرینی از کیک و چای کم شیرینی استفاده نمود.
پرهیز از خوردن کره ، مایونز ، سس های سالاد و دسرهای چرب و شیرین یا کم کردن مصرف آنها نیز روش موثری برای کاهش انرژی دریافتی است. معمولا با کاهش انرژی دریافتی به میزان 500 کالری در روز یک نوجوان چاق پس از یک هفته حدود نیم کیلوگرم وزن کم میکند. این رژیم کاهش وزن برای کودک یا نوجوان قابل تحمل است و لطمه ای به او نمی زند.
رژیم کم کالری یا رژیم کاهش وزن سریع را فقط برای افراد خیلی چاق و کودکانی تجویز میکنند که ناراحتی هایی مثل دیابت ، فشار خون بالا ، میان تنه ای بزرگ و اندامی بدقواره داشته باشند. این نارسایی ها با اضافه وزن تشدید میشوند و با کاهش وزن باید آنها را تعدیل کرد.
برای این که رژیم کاهش وزن برای کودک عملی و ثمربخش باشد افراد خانواده نیز باید با رعایت حال کودک از خوردن تنقلات و غذای چرب و شیرین خودداری نمایند. دیدن این مواد خوراکی کودک را به هوس می اندازد. اگر این نکات رعایت نشود کودک هنگام غذا خوردن خود را فراموش شده و جدا از خواهران و برادرانش احساس خواهد کرد. این احساس تبعیض و جدایی ادامه رژیم لاغری را با مشکل و شکست رو به رو خواهد ساخت.
برای این که از پرخوری فرزند جلوگیری کنید بهتر است درباره ارزش غذایی و تغذیه سالم با او حرف بزنید و طرز غذا خوردن صحیح ، مکان و وقت مناسب آن را به او بیاموزید. این اطلاعات به او یاد می دهد تا برنامه غذایی متعادل و سالمی برای خود تنظیم کند. انجام کارهایی که میتواند شما را از وضع تغذیه کودک آگاه سازد و روش تغذیه درست را به او بیاموزد عبارتند از :
- یادداشت کردن مقدار و نوع غذایی که در هر وعده صرف می شود.
- حفظ آرامش هنگام غذاخوردن و کنارگذاشتن کارهای دیگر مثل مطالعه کتاب و تماشای تلویزیون.
- راحت نشستن سر سفره یا میز غذا.
- صرف غذا به آرامی و بدون عجله و شتاب
- صرف غذا یا عصرانه در جایی مثل آشپزخانه یا سالن غذاخوری
- دور نگه داشتن مواد خوراکی چرب و شیرین از دسترس بچه ها
باید بدانید که کنترل و نظارت بر تغذیه کودک همیشه و در همه جا مثلا دور از منزل کار آسانی نیست ولی در این شرایط هم میتوانید برای بهبود تغذیه او اقدام کنید. مثلا میتوانید غذای سالمی تهیه کنید تا با خود ببرد و مجبور نباشد از مواد خوراکی کم ارزش استفاده نماید. نکات مهم دیگری که به تغذیه سالم کودک کمک می کنند عبارتند از:
- برنامه غذایی روزانه را با رعایت انرژی مورد نیاز کودک تدارک ببینید. شام ، ناهار و صبحانه را طوری تهیه کنید که انرژی آن بیش از نیاز روزانه نباشد و باعث اضافه وزن نشود.
- هنگامی که میخواهید بیرون از منزل در یک رستوران غذا بخورید قبلا برنامه ریزی کنید. اگر به رستوران آشنایی می روید و از فهرست غذای آن اطلاع دارید غذایی را انتخاب کنید که مقدار آن بیش از نیاز کودک نباشد.
- پیش از رفتن به رستوران یا به مهمانی شام یا ناهار , به کودک خود خوراکی مختصری مثل چند لقمه نان و پنیر بدهید. اگر کودک به علت دیر حاضر شدن غذا مدت زیادی گرسنه بماند به خوردن حریص می شود و موجب پرخوری و افزایش وزن می گردد.
- یک برنامه ورزشی منظم نیز برای از بین بردن چربی اضافی و کاهش وزن کودک روش مفیدی است. برنامه کاهش وزن مناسب برنامه ای است که به طور مداوم یک نواخت و به تدریج وزن را کاهش دهد. میزان کاهش وزن در یک رژیم لاغری نباید از حدود 8 درصد کاهش وزن بدن در ماه تجاوز نماید.
با ادامه یک رژیم مناسب کاهش وزن پس از یک ماه حدود ۴ کیلوگرم از وزن یک کودک چاق ۵۰ کیلویی کم می شود. این کاهش وزن معمولا مشکلی برای کودک به وجود نمی آورد. ورزشهای هوازی بهترین فعالیت بدنی برای کاهش وزن هستند.
در این ورزشها سرعت گردش خون بالا می رود و اکسیژنی که به بافتهای عضلانی می رسد بیشتر می شود. شنا ، دوچرخه سواری و تنیس از جمله ورزش های هوازی هستند.
برنامه منظم ورزش یکی از روشهای موثر برای کاهش وزن است. بچه های چاق معمولا تنبل و کمتر از سایر دوستان و همکلاسان خود فعال هستند. به خوبی روشن نیست که عدم فعالیت یا تنبلی عامل چاقی است یا برعکس چاقی باعث تنبلی کودک می شود . ورزش علاوه بر مصرف انرژی و سوزاندن چربی ذخیره در کودک اعتماد به نفس به وجود می آورد.
کودکان و نوجوانان چاق معمولا به علت داشتن اندام چاق و نامتناسب ، خجالتی و گوشه گیر هستند و علاقه ای به ورزش نشان نمی دهند. اگر هنگام ورزش سایر افراد خانواده با کودک همراهی کنند این مشکل تا اندازه ای رفع می شود . کودک خود را تنها احساس نحواهد کرد.
با این شیوه کودک رفته رفته اعتماد به نفس لازم را پیدا میکند و میتواند در گروه های ورزشی مدرسه به سایر دوستان خود بپیوندد. در مورد ورزش و تشویق کودک به فعالیت های جسمی نیز باید از روش مشابهی استفاده شود. والدین باید فرصت ورزش و انجام فعالیت های مختلف را برای کودک به وجود آورند تا او بتواند ورزش مورد علاقه خود را انتخاب کند و با میل و رغبت در آن شرکت نماید. توسل به زور و ناشکیبایی کاری از پیش نخواهد برد.