مصرف قرص در بارداری، اثراتش در سه ماه اول

در یک نظرسنجی یک سوم زنان استرالیایی که باردار بودند یا یک کودک ۱۱ ساله و جوانتر داشتند، اظهار کردند که در دوران بارداری داروهای بدون نسخه مصرف کرده‌اند. مصرف قرص در سه ماهه اول، دوم یا سوم بارداری تاثیرهای متفاوتی بر جنین می‌گذارد که باید حتما بلافاصله بعد از اطلاع از بارداری به پزشک مراجعه کنید تا بدانید کدامها را باید قطع کنید و مصرف کدام‌ها ایرادی ندارد.

خوردن قرص در بارداری خطرناک است؟
بسیاری از خانم‌ها قبل و حین بارداری مکملهای خوراکی مصرف می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند ویتامین و مواد معدنی کافی به جنین می‌رسد. یکی از رایجترین این داروها اسید فولیک است که به جلوگیری از نقص مادرزادی در مغز و نخاع کمک می‌کند.
- بسیاری از زنان داروهایی را برای تهوع صبحگاهی مصرف می‌کنند.
- برخی داروهای بارداری هم به علت بیماریهای جانبی مانند سرفه و سرماخوردگی مصرف مصرف می‌شوند.
خانمها برای ارزیابی خطرات و مزایای دارو در بارداری باید سه اصل مهم را رعایت کنند:
- اول اینکه همه زوج‌ها ۳ تا ۵ درصد خطر تولد نوزاد با نقص مادرزادی را دارند. این یک خطر پس زمینه است. بیماری‌های مادران مانند صرع یا افسردگی می‌تواند این خطر را افزایش دهید.
- دوم اینکه اگر یک دارو به طور بالقوه عوارض جانبی داشته باشد خطر ابتلا به مشکلات پس زمینه بیشتر است.
- سوم اینکه زمان‌های بحرانی در حین بارداری وجود دارد زمان‌هایی که داروها می‌توانند پیامد داشته باشند یا بدون عوارض باشند.
زمانی که باید برای مصرف دارو کمک بگیرید را از یاد نبرید. جدول زیر نشان می‌دهد که در چهار هفته اول بعد از آخرین دوره قاعدگی دارو باعث تغییر خطر ابتلا به نقص تولد در بارداری می‌شود. این را به خاطر داشته باشید که عدم مصرف برخی داروها خطرناکتر از عوارض احتمالی مصرف آنهاست به همین دلیل باید در مورد مصرف هر نوع دارویی ابتدا با پزشک مشورت کنید.

هفته های بعد از آخرین دوره قاعدگی، فرایند فیزیولوژیک، داروهای موثر بر جنین
- سه ماهه اول بارداری ۴ هفته و کمتر، هیچ خونی مادر و جنین را به هم متصل نکرده. ارگان‌های جنین هنوز شروع به شکل گیری نکرده است، اثر داروها بسیار کم است.
- سه ماهه اول بارداری هفته 4 تا 10 بارداری، اندام‌های جنین طی مدت زمان مشخص شروع به رشد می‌کند. به عنوان مثال جوانه دست و پا در هفته 6 رشد میکند و قلب در هفته 7 به حفره‌های مختلف تقسیم می‌شود، اثر داروها خطر بالقوه بر نقص مادرزادی دارد.
- سه ماهه اول بارداری هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری، ارگان‌های جنین نیاز به مواد مغذی برای رشد و شروع کار دارند، اثر داروها بسیار کم است.
- سه ماهه دوم بارداری هفته 13 تا 16 بارداری، ارگان‌های جنین نیاز به مواد مغذی برای رشد و شروع کار دارند، اثر داروها بسیار کم است.
- سه ماهه سوم بارداری هفته ۲۷ تا ۴۰ بارداری، اندام‌های جنین خود را برای عملکرد اختصاصی آماده می‌کنند اما کامل نیستند و مواد مغذی و داروهای کمتری نسبت به مادر دریافت می‌کنند، پتانسیل برای افزایش سطح دارو در جنین باعث سمیت شده و در برخی موارد اثراتی بر زایمان به همراه دارد
در نهایت برای داروهایی که باعث نقص مادرزادی می‌شوند باید قوانین خاصی رعایت شود که عبارت است از:
- ایجاد بیش از ۳ تا ۵ درصد ناهنجاری
- ایجاد یک الگوی مشخص از ناهنجاری‌ها
- در دوز ناکافی استفاده شود
- در مواقعی استفاده شود که به عضوی از اعضای جنین آسیب برساند. زمانی که ارگان تشکیل شد جنین در معرض خطر کمتری قرار دارد.

مادر باردار در مواجهه با دارو چه کند؟
در حالی که بدیهی است مادر باردار نباید خود را در معرض داروهای غیرضروری قرار دهد به نظر می‌رسد تعداد بسیار کمی دارو هستند که باید در طول دوران بارداری از آنها اجتناب کرد.

داروهای خطرناک در سه ماهه اول بارداری
- مصرف داروهای زیر در سه ماهه اول بارداری می‌تواند خطرناک باشد:
- تالیدوماید که در اواخر دهه 50 برای درمان تهوع صبحگاهی استفاده می‌شد.
- مشتقات ویتامین A که باعث ناهنجاریهای سر، قلب، مغز و نخاع می‌شود.
- برخی داروهای ضدسرطان و داروهای سیستم ایمنی که می‌توانند ایمنی جنین یا رشد سلول را تحت تاثیر قرار دهند.
- داروهای دیگر مانند داروهای صرع، وارفارین و لیتیوم نیز می‌تواند به نقص‌های مادرزادی بیانجامد.