تعیین سن بارداری، چه راه و روشی دارد؟
بارداری زمان بین آبستنی و زایمان است. نوزاد در این مدت رشد می‌کند و داخل رحم مادر بزرگ می‌شود.
بارداری زمان بین آبستنی و زایمان است. نوزاد در این مدت رشد می‌کند و داخل رحم مادر بزرگ می‌شود. سن بارداری اصطلاح رایجی است که برای محاسبه زمان بارداری و تخمین زمان زایمان به کار برده می‌شود. سن بارداری برحسب هفته، از اولین روز آخرین سیکل قاعدگی تا تاریخ فعلی اندازه‌گیری می‌شود. بارداری معمول ۴۲ ـ ۳۸ هفته طول می‌کشد. نوزادی که قبل از هفته سی و هفتم متولد شود، نارس است. اما اگر نوزاد پس از ۴۲ هفته به دنیا نیاید، با بارداری طولانی مدت و تاخیر در زایمان مواجهیم.
تخمین و محاسبه سن بارداری با استفاده از زمان آخرین پریود
سن بارداری یا سن نوزاد از اولین روز آخرین سیکل قاعدگی مادر محاسبه می‌شود. چون تاریخ دقیق آبستنی تقریباً هیچ وقت مشخص نیست، اولین روز آخرین سیکل قاعدگی برای تعیین سن جنین به کار برده می‌شود. محاسبه زمان بارداری با استفاده از سونوگرافی نیز انجام می‌شود. این اندازه گیری باید تحت نظر پزشک متخصص زنان انجام شود.
نام‌های جایگزین
به جای سن بارداری از اصطلاحات سن جنین و سن حاملگی نیز استفاده می‌شود.
سن بارداری
منظور از سن بارداری مدت زمانی است که جنین داخل رحم مادر رشد کرده است. سن حاملگی به مرحله رشد جنین و رشد جسمی و شناختی آن مربوط می‌شود. تعیین سن بارداری به ویژه برای بررسی این که آیا مسمومیت یا عفونت در یک زمان خاص به نوزاد آسیب زده است یا خیر، مهم است و همچنین تاثیر مستقیم بر تهیه طرح درمان در این شرایط دارد. سن حاملگی را می‌توان قبل یا بعد از زایمان محاسبه کرد.
قبل از زایمان: پزشک اندازه سر نوزاد و استخوان ران را در سونوگرافی اندازه‌گیری می‌کند. به این روش می‌توان رشد نوزاد را در رحم بررسی کرد.
پس از زایمان: سن بارداری را می‌توان با توجه به وزن، قد، دور سر، علائم حیاتی، واکنش‌ها، تونوس عضلانی، وضعیت اندامی و وضعیت پوست و موی نوزاد تخمین زد.
اگر سن بارداری که پس از زایمان محاسبه شده است، با سن تقویمی تطابق داشته باشد، نوزاد مناسب برای سن بارداری (AGA) است؛ این گروه از نوزادان کمتر از نوزادانی که از سن بارداری کوچکتر یا بزرگتر هستند، دچار بیماری‌های مختلف یا مرگ می‌شوند. وزن نوزاد ترم کاملی که مناسب سن بارداری متولد شده باشد، عموماً بین دو و نیم تا چهار کیلوگرم است.
اگر وزن نوزاد کمتر از دو و نیم کیلوگرم باشد، نوزاد کوچکتر از سن مناسب بارداری (SGA) است.
اگر وزن نوزاد بیشتر از ۴ کیلوگرم باشد، نوزاد بزرگتر از سن بارداری (LGA) است.
سن حاملگی به دو دوره تقسیم می‌شود
-رویانی
-جنینی
دوره جنینی پس از دوره رویانی و در هفته دهم بارداری شروع می‌شود و تا زمان زایمان ادامه دارد. معیارهای رشد جنین به سن بارداری بستگی دارد. برای مثال در هفته هفتم تا هشتم بارداری، شکل‌گیری تمام اندام‌های حیاتی و استخوان‌ها و غضروف شروع شده است. اندام‌های تناسلی قبل از هفته نهم تا سیزدهم شکل می‌گیرد و کل وزن جنین تقریباً یک اونس است. چشم‌های نوزاد تا هفته بیست و یکم تا بیست و سوم رشد کرده است و ضربان قلب جنین با گوشی پزشکی شنیده می‌شود. رشد جنین تا هفته چهلم کامل شده است. بنابراین یک بارداری معمولی ۴۲ ـ ۳۸ هفته طول می‌کشد و هفته چهلم معمولاً بارداری ترم کامل محسوب می‌شود. نوزادانی که قبل از هفته سی و هشتم متولد می‌شوند، نارس هستند و در برابر بیماری و مرگ ضعیف‌اند. سن حاملگی برحسب تعداد هفته‌هایی اندازه‌گیری می‌شود که از نخستین روز آخرین سیکل قاعدگی گذشته است، هرچند این روش به دلیل، متغیر بودن تاریخ تخمک‌گذاری چندان دقیق نیست. سونوگرافی روش دقیق‌تری برای محاسبه سن بارداری است که در آن رشد نوزاد برحسب اندازه سر و شکم نوزاد تخمین زده می‌شود. سن بارداری نوزاد پس از زایمان با استفاده از مقیاس بالارد محاسبه می‌شود
که روش اصلاح شده مقیاس دوبوویتز است. بلوغ جسمی و عصبی عضلانی نوزاد در مقیاس بالارد بررسی می‌شود و در هر زمینه ۶ معیار در نظر گرفته می‌شود. آزمایش دوبوویتز نیز بر بلوغ جسمی و عصبی نوزاد متمرکز است، اما در آن معیارهای بیشتری (۱۰ معیار عصبی و ۱۱ معیار جسمی) در نظر گرفته می‌شود و به همین دلیل نسبت به آزمایش بالارد، روش گسترده‌تری است. هرچند سن بارداری را می‌توان به دقت تعیین کرد، اما رشد و نمو تمام نوزادان در هر هفته با هم یکسان نیست. برای مثال بیشتر از یک چهارم نوزادانی که در کشورهای فقیر و متوسط زنده می‌مانند، کوچکتر از سن بارداری هستند، چون وزن یا قدشان در زمان تولد ده درصد یا بیشتر زیر مقدار معمول بوده است. این گروه از نوزادان بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات یادگیری و عارضه‌هایی مانند اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) قرار دارند.
سن جنینی
سن جنینیسن جنینی به مدت زمانی گفته می‌شود که از تاریخ آبستنی یا لقاح گذشته است. چنانچه سیکل قاعدگی را ۲۸ روز در نظر بگیریم، سن جنینی دو هفته کمتر از سن بارداری خواهد بود. بانوان می‌توانند تاریخ آبستنی را از روی زمان تخمک گذاری و به روش آزمایش هورمونی خانگی و یا اندازه‌گیری دمای پایه بدن دقیق‌تر تخمین بزنند. درهرحال صرفاً زمانی می‌توان تاریخ دقیق آبستنی را با قطعیت تعیین کرد که لقاح به روش مصنوعی (آی وی اف) یا دیگر تکنیک‌های باروری انجام شده باشد. سن حاملگی زنان براساس عامل‌های زیر محاسبه می‌شود:
دوره‌های عادت ماهانه
تاریخ آبستنی
اولتراسونوگرافی
پارامترهای جسمی پس از تولد، برای مثال براساس سنجه بالارد
محاسبه بالینی: تعیین سن بارداری به روش LMP و زیست سنجی سونوگرافی
منظور از تاریخ تقریبی زایمان (EDC) زمانی است که انتظار می‌رود، نوزاد در آن تاریخ متولد شود. زمان زایمان با توجه به موارد زیر محاسبه می‌شود:
زمان آبستنی + ۲۶۶ روز
آخرین قاعدگی (LMP) + ۲۸۰ روز (۴۰ هفته) برای بانوانی که سیکل قاعدگی منظم و ۲۸ روزه دارند.
LMP + 280 روز + (مدت زمان سیکل - ۲۸ روز) برای بانوانی که سیکل قاعدگی منظم، اما غیر ۲۸ روزه دارند.
چنانچه پریود منظم باشد و مرتب ثبت شده باشد، سابقه قاعدگی قابل اتکا خواهد بود. اندازه رحم که هنگام معاینه لگن یا شکم تخمین زده می‌شود، با سن بارداری ارتباط دارد؛ بااین حال عامل‌هایی مانند فیبروم و ویژگی‌های بدن مادر (برای مثال چاقی) بر بزرگی رحم و به تبع آن، تخمین سن بارداری اثر می‌گذارد. رحم مادر در هفته‌های دهم تا دوازدهم به اندازه یک گریپ فروت است. انتهای رحم در هفته بیستم به فرورفتگی ناف می‌رسد. ارتفاع اتصال رحم، برحسب سانتیمتر، در هفته بیستم باید با هفته بارداری مطابقت داشته باشد. صدای ضربان قلب نوزاد در هفته یازدهم تا دوازهم با دستگاه داپلر الکترونیک شنیده می‌شود و این صدا برای تخمین سن حاملگی به کار برده می‌شود.
تخمین سن بارداری به روش سونوگرافی
اندازه‌گیری بیومتری سونوگرافی سن بارداری بر این فرض مبتنی است که بزرگی رویان یا جنین با سن بارداری مطابقت دارد. تفاوت‌های بیولوژیک در اندازه نوزاد در سه ماهه اول بارداری به اندازه سه ماهه سوم چندان قابل توجه نیست. بنابراین تعیین سن حاملگی به روش سونوگرافی در سه ماهه اول دقیق‌تر از هفته‌های پایانی است. سن بارداری در سه ماهه اول با اندازه‌گیری قطر متوسط ساک حاملگی (MSD ) و یا طول بین سر تا باسن جنین اندازه‌گیری می‌شود. نخستین علامت بارداری داخل رحمی در هفته‌های سوم تا پنجم، وجود ساک بارداری است. ساک بارداری فضای خالی مربوط به مشیمه خارجی جنین را نشان می‌دهد و حاشیه اکوژنیک آن معرف پرزهای پرده خارجی جنین لانه گزینی کرده و مربوط به بافت جفت است. کوچکترین ساک بارداری که به وضوح با استفاده از مبدل‌های ترانس واژینال با فرکانس بالا قابل تشخیص است، دو تا سه میلی متر است که متناظر با سن بارداری ۳۲ یا ۳۳ روز است. MSD روش استاندارد و رایجی برای تخمین سن بارداری در هفته‌های اولیه است. زمانی که قطر متوسط ساک بارداری بیشتر از ۱۴ میلی‌متر می‌شود یا وقتی که جنین قابل تشخیص است، این روش چندان قابل اتکاء نخواهد بود. قطر ساک
حاملگی تقریباً یک میلی متر در روز بیشتر می‌شود. چون طول سر تا باسن به اندازه قطر ساک حاملگی تغییر نمی‌کند، روش دقیق‌تری برای تخمین زمان زایمان است.
اندازه‌گیری اولتراسونوگرافی
اندازه‌گیری اولتراسونوگرافی جنین در سه ماهه اول دقیق‌ترین روش برای تعیین سن جنینی است. اگر سیکل قاعدگی نامنظم باشد یا داده‌ها قابل اتکاء یا در دسترس نباشد، اولتراسونوگرافی تنها روش برای تخمین سن بارداری خواهد بود. چنانچه نتیجه روش‌های دیگر با نتیجه سونوگرافی تفاوت داشته باشد، واین تفاوت در بازه زیر قرار بگیرد، محاسبه سونوگرافی دقیق‌تر دانسته می‌شود:
کمتر از ۵ روز: تا هفته ۸ ۶/۷ بارداری
کمتر از ۷ روز: برای هفته ۱۳ ۶/۷ بارداری
چون دقت روش سونوگرافی در اواخر بارداری کاهش می‌یابد، نتایج سه ماهه دوم و سوم نباید برای اصلاح نتایج سه ماهه اول به کار برده شود.
نتایج معاینه بالینی نوزاد
پزشکان سن بارداری را با توجه به نتایج معاینه بالینی نوزاد و با استفاده از مقیاس بالارد تخمین می‌زنند. مقیاس بالارد مبتنی بر بلوغ عصبی عضلانی و جسمی نوزاد است و می‌توان تا ۴ روز پس از تولد از آن استفاده کرد؛ آزمایش بالارد در عمل معمولاً ظرف ۲۴ ساعت پس از زایمان انجام می‌شود. مولفه‌های عصبی ـ عضلانی پایداری بیشتری در مرور زمان دارند، چون بخش‌های جسمی به سرعت بعد از تولد بالغ می‌شوند. بااین حال مولفه‌های عصبی ـ عضلانی نیز تحت تاثیر بیماری و دارو (منیزیم سولفات دریافت شده در زمان وضع حمل) قرار می‌گیرند. چون دقت سنجه بالارد فقط مثبت و منفی دو هفته است، صرفاً زمانی باید از آن استفاده کرد که هیچ اطلاعات موثق دیگری درباره تخمین سن بارداری در دست نباشد یا تفاوت فاحشی بین سن بارداری تعیین شده و یافته‌های معاینه بالینی وجود داشته باشد.
تخمین زمان زایمان (EDD )
چنانچه زمان آخرین قاعدگی مشخص باشد و مادر سیکل قاعدگی منظم ۲۸ روزه داشته باشد.
زمان زایمان را با اضافه کردن ۲۸۰ روز محاسبه کنید.
تفاوت‌های سیکل قاعدگی را در نظر بگیرید.
چنانچه سیکل قاعدگی بیشتر از ۲۸ روز باشد، به ازای هر یک روز، یک روز به سن بارداری اضافه کنید.
بالعکس اگر سیکل قاعدگی کمتر از ۲۸ روز است، به ازای هر روز، یک روز کم کنید.
سن بارداری با توجه به نتیجه سونوگرافی اصلاح کنید.
تاریخ دقیق بارداری برای بهبود نتایج مهم است و برای پیشبرد پژوهش‌ها و ارتقاء سلامت عمومی ضروری است. به محض آن که اطلاعات مربوط به آخرین عادت ماهانه، نخستین معاینه دقیق سونوگرافی یا هر دو به دست آمد، سن بارداری و زمان تقریبی زایمان تعیین می‌شود، درباره آن با بیمار صحبت می‌شود و در پرونده بیمار ثبت می‌گردد. تاریخ زایمان صرفاً در موارد نادر تغییر داده می‌شود و هرگونه تغییر باید به بیمار اطلاع داده شده و در پرونده ثبت شود. چنانچه سن بارداری به روش‌های فوق محاسبه و تازیخ تقریبی زایمان تعیین شود، در مراقبت از بیمار کمک شایان توجهی به متخصص زنان و زایمان خواهد کرد و این تاریخ باید در گواهی تولد نیز قید شود. برای اهداف پژوهشی و نظارتی باید از بهترین تخمین استفاده شود و صرفاً به زمان محاسبه شده براساس تاریخ آخرین قاعدگی اکتفا نشود.
دوران قبل از تولد
سن بارداری (هفته‌های کامل شده): مدت زمان بین اولین روز آخرین سیکل قاعدگی و روز زایمان. اگر بارداری به روش مصنوعی و با بهره‌گیری از تکنولوژی کمک باروری انجام شده باشد، سن بارداری با اضافه کردن دو هفته به سن آبستنی محاسبه می‌شود.
سن زمانی (روزها، هفته‌ها، ماه‌ها یا سال‌ها): مدت زمانی که از تولد گذشته است.
سن پس از قاعدگی (هفته‌ها): سن بارداری به اضافه سن زمانی
سن اصلاح شده (هفته‌ها یا ماه‌ها): سن زمانی منهای تعداد هفته‌هایی که نوزاد زودتر از هفته چهلم متولد شده است. این اصطلاح فقط برای کودکان زیر سه سالی به کار برده می‌شود که نارس به دنیا آمده‌اند.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼