درک مفاهیم در کودکان، روند رشد این مهارت

نوزاد شما هنوز نمی‌تواند به زبان شما صحبت کند یا آنچه را که به او می‌گویید به درستی و دقیق بفهمد، اما خیلی سریع همه چیز را یاد می‌گیرد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کودکان گوش کردن به صحبت‌های والدینشان را از زمانی که هنوز در رحم مادرشان هستند شروع می‌کنند. نوزاد پس از به دنیا آمدن با دقت به کلمات و الگوی جملاتی که می‌گویید گوش می‌کند تا بفهمد شما از چه چیزی صحبت می‌کنید. او همچنین از قدرت مشاهدهٔ خود برای یادگیری در مورد برخی چیزهای پیچیده‌تر مثل عشق، اعتماد، زمان و رابطهٔ علت و معلولی که در جهان فیزیکی و احساسی اطراف او حضور دارد استفاده می‌کند. در این مطلب می‌توانید با زمان و سن شروع توانایی فهم و درک کودک از محیط پیرامونش، روند این رشد در شیرخواران، راهکارهای کمک به کودک برای این رشد و تأخیر در چنین رشدی آشنا شوید.

زمان و سن شروع فهم کلمات، رفتار و مفاهیم در کودک
کودک شما تلاش برای فهم چیزهایی که دیگران می‌گویند یا انجام می‌دهند را حتی قبل از اینکه به دنیا بیاید شروع می‌کند. نوزاد وقتی به دنیا می‌آید معنای دقیق کلماتی که استفاده می‌کنید را ندارد اما متوجه احساسات شما مثل خوشحالی، ناراحتی، عشق، نگرانی، ‌اضطراب و عصبانیت می‌شود. وقتی کودک هفت ماهه می‌شود به شنیدن اسم خود پاسخ می‌‌دهد و از هشت تا ۱۲ ماهگی دستورات ساده مثل «نه» و «دست نزن» را می‌فهمد. در حدود ۲۴ ماهگی،‌ کودک می‌تواند با عبارت دو یا سه کلمه‌ای با شما صحبت کند. در حدود سه سالگی، دایرهٔ واژگان کودک چند صد کلمه خواهد بود و درک کاملاً خوبی از کارها و برنامه‌های زندگی روزمره مثل خرید مواد غذایی و نظافت خانه دارد و می‌داند که شب زمان خواب است.

روند رشد مهارت درک و فهم کلمات، رفتار و مفاهیم در کودک
همچنان که فرزندتان بزرگ می‌شود، قدرت درک و فهم او نیز از کلمات، رفتار و دیگر موارد رشد می‌کند و کامل‌تر خواهد شد. این سیر رشدی می‌تواند به ترتیب زیر در کودکان اتفاق بیفتد:
تولد تا یک ماهگی
در تمام لحظات بیداری،‌ کودک از حواس پنج‌گانهٔ خود برای جذب اطلاعات جدید در مورد جهان اطرافش استفاده می‌کند. او هنوز اطلاعات بزرگسالان و بچه‌های بزرگ‌تر را برای تفسیر چیزهای که می‌بینند و می‌شنوند ندارد، اما کودکتان هر روز در حال وسعت دادن به میزان دانش و اطلاعات خود است. کودک از لحاظ عاطفی با نزدیکانش هماهنگی و هم‌نوایی دارد. او به تن صدای شما، لبخندتان و تسکین‌بخشی تماس بدنتان وقتی به او شیر می‌دهید واکنش نشان می‌دهد. کودک بر اساس پاسخ‌ها و واکنش‌های شما به خود، فهمش از واقعیت را شکل می‌دهد. برای مثال، از اینکه وقتی گریه می‌کند شما به طرفش می‌روید،‌ عاشقانه به چشم‌هایش نگاه می‌کنید و وقتی گرسنه است و به او غذا می‌دهید احساس امنیت می‌کند. همچنان که مهارت‌های حرکتی کودک رشد می‌کند،‌ قدرت حافظهٔ او بهتر می‌شود،‌ گسترهٔ زمانی توجه او طولانی‌تر می‌شود، توانایی‌اش در صحبت کردن بهبود می‌یابد و مهارت‌های اجتماعی او متناسب‌تر و صیقل‌یافته‌تر می‌شود.
دو تا سه ماهگی
کودک همچنان هر چیزی را که در محیط اطرافش وجود دارد در درون خود جذب می‌کند. فعالیت مورد علاقهٔ او تماشای چیزهایی است که دوروبرش اتفاق می‌افتد. اکنون می‌داند که وقتی نیاز دارد شما او را آرام می‌کنید،‌ به او شیر می‌دهید و با او بازی می‌کنید. او شما را با اولین لبخند واقعی‌اش غرق شادی خواهد کرد. کودک از واکنش‌هایی که به لبخندش نشان می‌دهید لذت می‌برد و کم‌کم می‌فهمد که لبخند زدن روشی است که می‌تواند به وسیلهٔ آن به شما بفهماند که راضی است. تا سه ماهگی، ‌کودک غان و غون‌هایی را به لبخندش اضافه خواهد کرد و به این روش،‌ شکلی از گفت‌وگوی بدوی را با شما شروع خواهد کرد.
چهار تا هفت ماهگی
کودکتان اکنون اسمش را می‌داند و می‌فهمد که وقتی اسمش را صدا می‌زنید با او صحبت می‌کنید. او حتی با برگشتن به سمتتان به شما پاسخ می‌دهد. کودک همچنین تن صدای شما را بهتر می‌فهمد. وقتی صدایتان شاد به نظر می‌آید کودک هم با شادی پاسخ می‌دهد و اگر شما به تندی با او صحبت کنید کودک هم مضطرب می‌شود و ممکن است گریه کند. او همچنین کم‌کم می‌تواند بین غریبه‌ها و کسانی که نمی‌شناسد فرق بگذارد و اگر او را به آغوش کسی که نمی‌شناسد بدهید ممکن است گریه کند.
هشت تا ۱۲ ماهگی
کودک به‌ تدریج درخواست‌های ساده را می‌فهمد. برای مثال اگر وقتی می‌خواهد به پریز برق دست بزند بگویید «نه»، او مکث می‌کند و به صورتتان نگاه می‌کند و شاید او هم به علامت «نه» سرش را تکان دهد. همچنین کودک اکنون در حال آزمایش پاسخ‌های شما به رفتارهایش است، اما هدف او شیطنت نیست بلکه می‌خواهد ببیند جهان اطرافش چگونه عمل می‌کند. او غذا را به زمین می‌ریزد تنها برای اینکه ببیند شما چه واکنشی نشان می‌دهید و سپس پاسخ شما را در بانک حافظه‌اش ذخیره می‌کند. مدتی بعد دوباره همان کار را انجام می‌دهد تا ببیند آیا شما دوباره همان پاسخ را می‌دهید. کودک کم‌کم حالات و ژست‌های صورت و بدن را به کارها و کلمات خاصی ارتباط می‌دهد. مثلاً وقتی کسی اتاق را ترک می‌کند با دست خداحافظی می‌کند یا وقتی نمی‌خواهد چیزی بخورد سرش را به عقب و جلو تکان می‌دهد.
۱۲ تا ۱۸ ماهگی
کودک نوپای شما تا ۱۸ ماهگی باید بتواند برخی کلمات را بفهمد و استفاده کند. به‌طورکلی،‌ کودک ابتدا یک کلمه را می‌فهمد و بعد می‌تواند آن را به زبان بیاورد. او همچنین قادر است که دستورات شما را دنبال کند، حتی اگر این دستور شامل دو کار متفاوت باشد، برای مثال «لگوها رو بردار و توی سبد بنداز».
۱۹ تا ۲۳ ماهگی
کودک شروع به فهم این موضوع کرده که خواسته‌های او ممکن است با خواسته‌های شما یکی نباشد. او سعی خواهد کرد که ابراز وجود کند، مثلاً وقتی می‌خواهید دستش را بگیرید، با قاطعیت دست‌هایش را زیر بغلش می‌زند. کودک شروع به فهم مفاهیم ساده مثل فضا و بعد کرده است. این به معنای آن است که احتمالاً اکنون می‌تواند یک پازل ساده را حل کند و تفاوت بین یک دایره و یک مربع را می‌داند و می‌تواند در اسباب‌بازی‌های سرهم‌بندی هر شکل را در جای مناسب خودش بگذارد.
کودک همچنین کم‌کم می‌فهمد که چیزها چطور کار می‌کنند. برای مثال‌ می‌داند که وقتی دگمهٔ یک اسباب‌بازی صدادار را می‌زند شروع به خواندن می‌کند که هنگام استفاده از سیفون توالت نیز به کار می‌آید. قبل از اینکه کودک بتواند پوشیدن پوشک را برای همیشه کنار بگذارد باید بتواند بین نیاز به تخلیهٔ روده و استفاده از کاسه یا لگن دستشویی ارتباط برقرار کند. او همچنین می‌فهمد که وقتی دستهٔ سیفون را می‌کشد یا دگمهٔ آن را فشار می‌دهد، ادرار و مدفوع او پایین می‌رود. در این سن، کودک تازه شروع به فهم این فرایند کرده است.
۲۴ تا ۳۶ ماهگی
اکنون دیگر کودکتان درک خیلی خوبی از زبان دارد و خیلی بیشتر از آنچه را می‌تواند به زبان بیاورد می‌فهمد. کارشناسان رشد کودک می‌گویند بیشتر کودکان دو ساله دایرهٔ لغتی متشکل از حداقل ۵۰ کلمه دارند و تا سه سالگی این عدد به ۲۰۰ کلمه می‌رسد. همچنین از آنجا که یادگیری زبان به خوبی ادامه دارد،‌ او اکنون می‌تواند به مفاهیم پیچیده‌تری که شامل احساسات است توجه کند.
بین دو و سه سالگی، کودک شما می‌تواند اجزای سازندهٔ روابط عاطفی مثل عشق و اعتماد را درک کند. او می‌داند که شما و بقیهٔ اعضای خانواده از او مراقبت می‌کنید و دوستش دارید. کودک این مفاهیم مهم را از طریق رفتاری که شما در طول چند سال اول زندگی‌اش با او دارید می‌فهمد. شما با غوطه‌ور کردن او در مهر و محبت خود، پاسخ دادن به نیازهایش و ایمن نگه داشتن او،‌ کمک کرده‌اید که فردی خوش‌بین و دارای احساس امنیت باشد.
کودک با تماشای شما در طول روز و در حال انجام کارهای روزمره،‌ شروع به فهم برخی جنبه‌های پیچیده‌تر زندگی روزمره مثل خرید مواد غذایی، گفتن ساعت و نظافت خانه کرده است. او همچنین درک عمیق‌تری از نوع رفتار مناسب با دیگران به دست آورده است. اگر می‌خواهید کودکتان فردی مهربان و یاری‌رسان دیگران شود اطمینان حاصل کنید که شما هم با او و با دیگران به همین گونه رفتار می‌کنید. تعداد کلماتی که کودکتان می‌داند و می‌فهمد همچنان به سرعت در حال افزایش است. در چند سال بعد او ایده‌ها و موقعیت‌های هرچه پیچیده‌تری مثل شمردن تا ۱۰، تشخیص تفاوت بین خیال و واقعیت و فهم قوانین را نیز یاد می‌گیرد.

کمک و نقش والدین برای فهم بهتر کلمات، رفتار و مفاهیم در کودک
رفتارهای شما به عنوان والدین نقش بسیار مهم و مؤثری در رشد رفتار کودک و درک و فهم او از محیط پیرامونش دارد. برای این کار راهکارهایی وجود دارد که لازم است به آنها توجه کنید:
با او حرف بزنید و کتاب برایش بخوانید
صحبت کردن با کودک و کتاب خواندن برای او به کودک کمک خواهد کرد که در برقراری رتباط مهارت خوبی داشته باشد. وقتی فرزندتان هنوز یک کودک است کتاب خواندن را برایش شروع کنید تا یادگیری زبان گفتاری و دیگر مهارت‌های جدید در او سرعت یابد. اگرچه کودکتان قادر به فهم واژه‌ها یا دنبال کردن داستان نخواهد بود، اما این را می‌فهمد که کتاب‌ خواندن خوشایند و آرامش‌بخش و روش خوبی برای وقت‌گذرانی با شماست.
با او بازی کنید
بازی کردن با کودک به او کمک می‌کند که دربارهٔ چگونگی جهان بیشتر بیاموزد. او را با اسباب‌بازی‌ها و بازی‌های مناسب سنش به چالش بکشید تا رشد ذهنی و فیزیکی او تحریک شود.
محیطی امن برایش فراهم کنید
بامحبت باشید و به او نشان دهید که چقدر دوستش دارید و برایتان اهمیت دارد. در خانه محیط امن و دلپذیری برای او فراهم کنید. این بهترین راه برای بزرگ کردن کودکی شاد و دارای اعتمادبه‌نفس است.
تشویقش کنید
بیشتر از اینکه به رفتارهای بدش اشاره کنید،‌ رفتارهای خوبش را تشویق کنید. سعی کنید رفتارهای خوبی را که می‌خواهید در کودکتان ببینید حدود چهار برابر بیشتر از تلاش برای اصلاح رفتارهای بد او تشویق کنید. مطمئن باشید شما و کودکتان از نتایج این کار راضی خواهید بود.

تأخیر در فهم کلمات، رفتار و مفاهیم در کودک
در این زمینه با مشاهدهٔ برخی علائم در کودک تا دو سالگی لازم است با پزشک کودکتان دربارهٔ آنها صحبت کنید. این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اگر تا سن دو سالگی کودکتان نمی‌تواند دستورات ساده را دنبال کند.
- نمی‌تواند جملات دوکلمه‌ای با یک فعل بگوید.
- خوب تماس چشمی برقرار نمی‌کند.
- نمی‌تواند به اعضای بدن اشاره کند.
- نمی‌داند با اشیایی معمولی مثل تلفن، برس یا قاشق باید چه کند.
و باز هم با پزشک مشورت کنید اگر تا سه سالگی یکی از موارد زیر را مشاهده کردید:
- تا سه سالگی کودک نمی‌تواند پازل‌های ساده را حل کند.
- غریبه‌ها بیشتر اوقات حرف‌های او را نمی‌فهمند.
- راه رفتن یا دویدن او متزلزل است.
- مهارت‌هایی را که یک بار یاد گرفته است دوباره فراموش می‌کند.