ابتلای به اوتیسم در کودک، چگونه تشخیص دهیم؟
تشخیص اوتیسم در کودکان یکی از نگرانی‌های والدین در دنیای امروز است. برای والدین، پذیرش وجود این اختلال در فرزندشان کار ساده‌ای نیست.
تشخیص اوتیسم در کودکان یکی از نگرانی‌های والدین در دنیای امروز است. برای والدین، پذیرش وجود این اختلال در فرزندشان کار ساده‌ای نیست و همچنین تشخیص ابتلا به اوتیسم در کودکان هم کمی دشوار است. تشخیص زودهنگام اوتیسم (در بهترین حالت تا هجده ماهگی) تفاوت چشمگیری در روند بهبود و کمک به کودک اوتیستیک دارد. مهم نیست کودک شما چند ساله است؛ امیدتان را از دست ندهید. درمان می‌تواند اثرات این اختلال را کاهش دهد و به کودک شما در یادگیری و رشد کمک کند. اگر تشخیص اوتیسم در کودکان در زمان مناسبی اتفاق بیافتد، پیگیری‌های بعدی و درمان اوتیسم در کودک (کم‌تر کردن اثر اختلال) کار چندان دشواری نخواهد بود. بنابراین پیش از هر چیز باید اوتیسم را بشناسیم.
ابتلا به اوتیسم در کودکان به چه معنی است؟
اوتیسم طیفی از اختلالات بسیار مرتبط با یکدیگر است که همه به هسته‌ای مشترک از علائم ختم می‌شوند. اختلالات طیف اوتیسم، خود را قبل از اینکه کودک شروع به حرف زدن و راه رفتن کند و همچنین در سال‌های اولیه دوران کودکی نشان می‌دهند. این اختلالات می‌تواند سبب تاخیر در روند رشد، در بسیاری از زمینه‌های اساسی رشد مانند صحبت کردن، بازی کردن و ارتباط با اطرافیان شود.
علائم اوتیسم در کودکان گسترده و گوناگون است و هر کدام می‌تواند در تشخیص اوتیسم بسیار کاربردی باشد. همچنین اثرات علائم اوتیسم هم طیف گسترده‌ای دارد. بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم اختلالات خفیفی دارند در حالی که بعضی دیگر باید بر موانع بیشتری غلبه کنند. با این حال هر کودکی که در دایره اختلالات اوتیسم قرار دارد، دست کم تا جایی با مشکلاتی در سه حوزه‌ی زیر دست به گریبان است:
- ارتباط کلامی و غیر کلامی
- ارتباط با دیگران و دنیای پیرامون
- فکر کردن و رفتار انعطاف‌پذیر
پزشکان، والدین و متخصصین اوتیسم، در مورد علت ابتلا به اوتیسم و شیوه درمان آن نظرهای مختلفی دارند. با این حال همه بر سر یک واقعیت مسلم اتفاق نظر دارند؛ اقدام زودهنگام و پرقدرت در تشخیص اوتیسم بسیار مفید است. تشخیص اوتیسم در کودکی در وضعیت آن دسته از کودکان که در معرض خطر بوده و آن‌هایی که علائم اولیه را نشان می‌دهند، تفاوت چشمگیری ایجاد می‌کند.
ابتلا به اوتیسم در کودکان مختلف چگونه است؟
«ملانی» یک کودک یک ساله سالم است اما والدین او نگران هستند که او مبتلا به اوتیسم باشد. آن‌ها نگرانند چون ملانی بسیاری از کارهایی را که برادرش وقتی همسن او بود انجام می‌داد، مثل بازی «دالی موشه» یا تقلید عبارات و حرکات دیگران را انجام نمی‌دهد. پدر و مادرش سعی کردند او را به اسباب‌بازی، آهنگ و بازی‌های مختلف علاقه‌مند کنند اما هیچکدام توجه او را جلب نمی‌کند؛ چه برسد به اینکه او را به لبخند زدن و خندیدن وادار کند. در واقع، او به ندرت ارتباط چشمی برقرار می‌کند و با وجود اینکه مشکل شنوایی ندارد؛ صداهای معمول و نامفهومی که کودکان یک ساله تولید می‌کنند (پژواک سازی) از او شنیده نمی‌شود. نسبت به شنیدن اسم خودش حساس نیست و واکنشی نشان نمی‌دهد. ملانی باید فورا توسط یک متخصص رشد اطفال مورد معاینه قرار بگیرد. این مثالی بود از کودکی که ابتلا به اوتیسم باید در او بررسی شود تا برای تشخیص اوتیسم در او دیر نشود.
چگونه والدین می توانند علائم هشدار دهنده اوتیسم در کودکان را تشخیص دهند؟
به عنوان پدر و مادر شما بهترین کسی هستید که می‌تواند اولین نشانه‌های هشداردهنده یا همان علائم اوتیسم در کودکان را تشخیص دهد. شما بهتر از هر کس دیگر فرزندتان را می‌شناسید و شاهد رفتارها و حرکاتی از او هستید که ممکن است متخصص اطفال در یک معاینه کوتاه پانزده دقیقه‌ای شانس دیدن آن نشانه‌ها را نداشته باشد. متخصص اطفال فرزند شما می‌تواند همراه ارزشمندی باشد اما هیچوقت اهمیت مشاهدات و تجربیات خودتان را دست کم نگیرید. گره کار به دست مطالعه بیشتر شما درباره رفتارهای طبیعی و غیر طبیعی باز می‌شود.
رشد کودک خود را تحت نظر بگیرید
اوتیسم طیف گسترده‌ای از اختلالات رشد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پس دقت به نقاط عطف کلیدی در ارتباطات اجتماعی، احساسی و شناختی کودکان در تشخیص زودهنگام مشکل بسیار تاثیرگذار است. در حالی که اختلالات رشد لزوما به معنای ابتلا به اوتیسم نیستند؛ اما می‌توانند نشانه‌ای از خطر بالقوه‌ی این اختلال باشند.
اگر نگران هستید پس بدون معطلی اقدام کنید
سرعت رشد کودکان با هم تفاوت دارد. پس اینکه کودک شما نسبت به دیگران کمی دیرتر به حرف افتاده یا هنوز راه نمی‌رود جای ترس و نگرانی ندارد. اگر نگران رشد طبیعی و سالم فرزند خود هستید بهتر است سریع‌تر با پزشک کودک خود مشورت کنید.
«حالا ببینیم چه می‌شود» را کنار بگذارید
بسیاری از افراد به والدین نگران می‌گویند «نگران نباش» یا «صبر کن ببین چه می شود». اما صبر کردن بدترین کاری است که می‌توانید دباره اوتیسم در کودکان انجام دهید. شما با صبر کردن زمانی را که برای بهبود فرزندتان در آن سن طلایی وجود دارد را از دست می‌دهید. علاوه بر این چه اوتیسم باعث این اختلال باشد؛ چه عوامل دیگر، کودکانی با اختلالات رشد معمولا به خودی خود و با مرور زمان بهبود نمی‌یابند. فرزند شما برای بهبود اختلال رشدی‌اش به کمک حرفه ای نیاز دارد.
به غرایز خود اعتماد کنید
بسیاری از افراد به والدین نگران می‌گویند «نگران نباش» یا «صبر کن ببین چه می شود». اما صبر کردن بدترین کاری است که می‌توانید درباره اوتیسم در کودکان انجام دهید. شما با صبر کردن زمانی را که برای بهبود فرزندتان در آن سن طلایی وجود دارد از دست می‌دهید. علاوه بر این چه اوتیسم باعث این اختلال باشد؛ چه عوامل دیگر، کودکان با اختلالات رشدی، معمولا به خودی خود و با مرور زمان بهبود نمی‌یابند. فرزند شما برای بهبود اختلال رشدی‌اش به کمک حرفه ای نیاز دارد.
بعضی از کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، معمولا بین دوازده تا بیست و چهار ماهگی، شروع به برقراری ارتباط می‌کنند ولی بعد از مدتی توانایی ارتباط را از دست می‌دهند. برای مثال، کودکی که قادر به بیان کلماتی مثل مامان و نی‌نی بود، ممکن است دیگر حرف نزند. حتی ممکن است کودکی دیگر تمایلی به بازی با دیگران نداشته باشد. از آنجایی که عدم حرف زدن، عدم تولید صداهای نامفهوم یا قطع ارتباطات اجتماعی در کودک از علائم جدی ابتلا به اوتیسم در کودکان هستند؛ باید بسیار جدی گرفته شوند.
علائم و نشانه های اوتیسم در نوزادان و کودکان نوپا
اگر کودکی قبل از راه رفتن و به حرف افتادن درگیر اوتیسم شود؛ درمان می‌تواند به علت انعطاف‌پذیر بودن و جوان بودن مغز، بیشترین تاثیر خود را بگذارد. اگرچه تشخیص اوتیسم در کودکان قبل از ۲۴ ماهگی کار دشواری است؛ چون علائم اوتیسم معمولا خود را بین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی نشان می‌دهند. اگر نشانه‌ها تا ۱۸ ماهگی شناسایی شوند؛ ممکن است درمان متمرکز و قوی مغز را بازسازی کند و علائم را از بین ببرد.
بر خلاف تصور بسیاری از ما، اولین نشانه‌های اوتیسم در کودکان به جای داشتن رفتارهای غیر طبیعی، نداشتن رفتارهای طبیعی است. همین عامل می‌تواند تشخیص اوتیسم در کودکان را بسیار سخت‌تر کند. از آنجایی که کودک ممکن است ساکت و آرام و مستقل به نظر بیاید؛ در بعضی موارد، علائم اولیه اوتیسم با ویژگی‌های یک نوزاد «خوب» اشتباه گرفته می‌شود. با این حال، اگر بدانید به چه مواردی باید توجه کنید می‌توانید زودهنگام متوجه علائم هشداردهنده شوید.
بعضی از نوزادان مبتلا به اوتیسم نسبت به آغوش و نوازش واکنش نشان نمی‌دهند، تمایلی به بغل گرفته شدن ندارند و هنگام شیر خوردن به مادر خود نگاه نمی‌کنند.
علائم اولیه ابتلا به اوتیسم در کودکان چیست؟
اگر نوزاد یا کودک شما چنین علائمی از خود نشان می‌دهد، ممکن است مبتلا به اوتیسم باشد، در این صورت باید خیلی زود با یک پزشک متخصص صحبت کنید.
- تماس چشمی برقرار نمی‌کند. مثلا هنگام شیر خوردن به شما نگاه نمی‌کند و یا لبخند شما را با لبخند پاسخ نمی‌دهد.
- نسبت به اسمش و صداهای آشنا واکنش نشان نمی‌دهد.
- اشیای در حال حرکت را با چشم دنبال نمی‌کند یا هنگامی که به نقطه ای اشاره می‌کنید به آنجا نگاه نمی‌کند.
از حرکات معمول برای برقراری ارتباط استفاده نمی‌کند. مثلا هنگام خداحافظی با حرکات دست خود بای بای نمی‌کند.
- برای جلب نظر شما صدایی از خود تولید نمی‌کند.
- نسبت به آغوش و نوازش واکنش نشان نمی‌دهد و تمایلی به بغل گرفته شدن ندارد.
- حرکات بدن و صورت شما را تقلید نمی‌کند.
- با دیگران بازی نمی‌کند و علایق و لذت‌های خود را با دیگران به اشتراک نمی‌گذارد.
- اگر به خود آسیب برسانید یا ناراحت باشید اهمیتی به احساس و آسیب دیدگی شما نمی‌دهد.
هشدارهای مسائل مربوط به رشد کودکان مبتلا به اوتیسم چیست؟
تاخیرهایی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، گواهی هستند بر نیاز فوری کودک شما به ارزیابی فوری توسط یک متخصص اطفال:
- تا ۶ ماهگی: لبخند نزدن و نداشتن ابراز احساسات گرم و شادمانه
- تا ۹ ماهگی: عدم ابراز واکنش به صداهای اطراف، لبخند نزدن و تغییر ندادن حالات چهره برای بیان احساسات
- تا ۱۲ ماهگی: عدم واکنش به اسم خود
- تا ۱۲ ماهگی: عدم تولید صداهای نامفهوم که معمولا از نوزادان زیر یک سال شنیده می‌شود.
- تا ۱۶ ماهگی: حرف نزدن و عدم بیان کلمات
- تا ۲۴ ماهگی: عدم تولید عبارات دو کلمه‌ای معنا دار که ناشی از تقلید یا تکرار نباشند.
علائم اوتیسم در کودکان بزرگ‌تر چیست؟
با بزرگ شدن بچه‌ها، هشدارهای اختلال اوتیسم گوناگون می‌شوند. هشدارها و علائم بسیاری وجود دارد که معمولا حول نقص در توانایی‌های اجتماعی، قدرت تکلم ،اختلال در برقرار کردن ارتباطات غیرکلامی و نداشتن رفتارهای انعطاف‌پذیر می‌چرخند.
نشانه‌ها و دشواری‌های اجتماعی چگونه است؟
افراد اوتیستیک نسبت به دیگران و اتفاقات محیط پیرامون خود بی‌توجه هستند و علاقه‌ای به آن‌ها نشان نمی‌دهند.
نحوه ارتباط برقرار کردن، بازی کردن و دوست شدن با دیگران را نمی‌دانند.
ترجیح می‌دهند لمس، بغل یا نوازش نشوند.
علاقه‌ای به بازی‌هایی که موقعیت‌های واقعی را شبیه سازی کنند، ندارند (برای مثال بازی که در آن یک نفر مغازه‌دار و دیگری خریدار است و مثلا برای خرید به بازار آمده است). تمایلی به بازی‌های گروهی، تقلید از دیگران و بازی‌های خلاقانه با اسباب بازی‌هایشان ندارند.
در درک احساسات دیگران و حرف زدن درباره آن‌ها دچار مشکل هستند.
به نظر می‌رسد وقتی با آن‌ها حرف می‌زنید گوش نمی‌دهند.
علایق و دستاوردهایشان را با دیگران در میان نمی‌گذارند. (نقاشی‌ها، عروسک‌ها و اسباب بازی‌ها،…)
تعاملات اجتماعی پایه می‌تواند برای کودکانی که در طیف اختلالات اوتیسم قرار می‌گیرند، مشکل باشد. به نظر می‌رسد بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم ترجیح می‌دهند در دنیای خود به سر ببرند و گوشه گیر و دور از دیگران هستند.
نشانه‌های مشکلات تکلم و زبان چگونه است؟
اوتیسم در کودکان می‌تواند با چنین نشانه‌هایی در تکلم تشخیص داده و پیگیری شود:
داشتن لحن و تن صدای غیر طبیعی و یا حرف زدن با ریتم‌های عجیب ( برای مثال هر جمله را با لحن سوالی تمام می‌کنند).
- تکرار مکرر عبارات و کلمات مشخص، معمولا بدون داشتن هدف در برقراری ارتباط
- تکرار سوال به جای جواب دادن به آن
- داشتن غلط‌های دستوری، استفاده ی نادرست از کلمات و یا اشاره به خودشان با استفاده از ضمیر سوم شخص
- مشکل در مطرح کردن نیازها و خواسته‌ها
- متوجه نشدن عبارات، سوالات و جهت‌های ساده
- متوجه نشدن طنز، کنایه و طعنه‌های نهفته در حرف‌های دیگران و برداشت صرفا تحت اللفظی از آن‌ها
کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، با استفاده از زبان و تکلم مشکل دارند. معمولا دیر به حرف می‌افتند.
نشانه‌های مشکلات ارتباطی غیر کلامی در اوتیسم کودکان
- پرهیز از ارتباط چشمی
- حالت‌های چهره‌شان با حرفی که می‌زنند هماهنگی ندارد
- متوجه حالات چهره دیگران، لحن صدای‌شان و معنای حرکات‌شان نمی‌شوند
- از اشارات و حرکات کمی برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند. ( مثلا استفاده از انگشت اشاره ) که به رفتار آن‌ها حالتی سرد و ربات گونه می‌دهد
- نسبت به تصاویر، صداها، طعم ها، سطوح مختلف و بوها واکنش‌های غیرطبیعی نشان می‌دهند. مخصوصا نسبت به صداهای بلند حساس هستند. همچنین ورود و خروج دیگران برایشان اهمیتی ندارد و معمولا تلاش‌های دیگران برای جلب توجه‌شان بی نتیجه می‌ماند
- حالت ایستادن یا نشستن غیر عادی و حرکت کردن کند و غیرمعمول (مثلا فقط با نوک انگشتانشان راه می‌روند)
کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم با دریافت زیرکانه اشاره‌های غیرکلامی و استفاده از زبان بدن مشکل دارند. این مسئله «بده و بستان» ارتباطات اجتماعی را برای آن‌ها با مشکل رو به رو می‌کند.
تشخیص اوتیسم در کودکان با نشانه‌های انعطاف پذیر نبودن
اگر این نشانه‌ها را در یک کودک ببینید، سریعا باید برای تشخیص اوتیسم و پیگیری‌های بعدی اقدام کنید:
- اصرار به انجام روالی تکراری و انعطاف‌ناپذیر ( برای مثال رفتن به مدرسه از یک مسیر مشخص)
- مشکل در کنار آمدن با هرگونه تغییر در محیط اطراف یا برنامه روزانه ( برای مثال اگر مکان یکی از اثاث خانه تغییر کن به شدت خشمگین می‌شوند و یا تغییر در ساعت معمول خواب آن‌ها را کلافه می‌کند)
- وابستگی غیر عادی به بعضی اسباب بازی‌ها و بعضی اشیای خاص و غیر معمول مانند کلید، پریز برق یا کِش‌های پلاستیکی. چیدن خطی وسواس گونه وسایل یا چیدن آن‌ها با نظمی خاص
- محدود بودن دایره موضوعاتی که تمایل دارند درباره آن حرف بزنند که معمولا شامل اعداد و نشانه‌ها می‌شود (برای مثال دوست دارند موارد روی نقشه جغرافیا، برنامه حرکت قطارها یا آمار ورزشی را حفظ کنند)
- دوست دارند مدت طولانی به اشیای در حال حرکت مانند پنکه‌های سقفی خیره شوند یا مدت طولانی به قسمت خاصی از یک شی خیره می‌مانند؛ مثلا چرخ‌های ماشین اسباب بازی
- تکرار مکرر حرکات مشخص مانند تکان دادن دست‌ها به حالت بال‌های در حال پرواز و چرخیدن (که به عنوان رفتارهای محرک شناخته می‌شوند). برخی از محققین و متخصصین بالینی بر این باورند که ممکن است این رفتارها بیشتر از تحریک کودکان مبتلا به اوتیسم، باعث تمدد اعصابشان شود.
- کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم معمولا گوشه‌گیر، انعطاف ناپذیر و دچار رفتارهای وسواس گونه هستند و علایق وسواس گونه دارند.
رفتارهای تکراری معمول منحصر به کودکان اوتیستیک
کودک مبتلا به اوتیسم رفتارهایی تکراری دارند که بسیاری از آن‌ها در اغلب کودکان اوتیستیک یکسان است. از این نشانه‌ها هم می‌توان برای شناسایی اوتیسم در کودکان استفاده کرد:
- تکان دادن دست‌ها مثل بال پرندگان در حال پرواز
- تکان دادن سر به سمت عقب و جلو
- حرکت چرخشی دایره‌وار
- تکان دادن انگشتان
- کوبیدن سر
- خیره شدن به نور
- حرکت انگشتان جلوی چشم‌ها
- چسباندن نوک انگشتان به یکدیگر
- گرفتن گوش‌ها
- خاراندن
- به صف کردن اسباب بازی‌ها روی خط
- چرخاندن اشیا
- چرخاندن چرخ
- نگاه کردن به اشیای در حال حرکت
- خاموش و روشن کردن لامپ
- تکرار کلمات و صداها
علل ابتلا به اوتیسم چیست؟
تا همین اواخر، بیشتر دانشمندان بر این باور بودند که ابتلا به اوتیسم در کودکان غالبا بر دوش عوامل ژنتیکی است اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد عوامل محیطی هم در بروز این اختلال نقش مهمی دارند. ممکن است نوزادانی با آسیب پذیری ژنتیکی نسبت به این بیماری متولد شده باشند که بعدا توسط یک عامل خارجی بروز داده شده است. ممکن است این اتفاق در دوران جنینی در رحم مادر یا کمی پس از تولد افتاده باشد.
شایان ذکر است که در این زمینه منظور از عوامل خارجی هر چیزی است که خارج از بدن باشد و محدود به مسائلی مثل آلودگی محیطی و سموم هوا نمی‌شود. در واقع، یکی از مهم‌ترین محیط‌های خارجی برای جنین، محیط داخلی رحم است. عوامل پیش از تولد که ممکن است باعث بروز اختلال اوتیسم در کودک شوند از این قرار هستند:
- مصرف داروهای ضد افسردگی در دوران بارداری مخصوصا در سه ماهه‌ی نخست
- کمبود تغذیه‌ای در ماه‌های نخست بارداری به خصوص عدم مصرف فولیک اسید به اندازه کافی
- سن پدر و مادر
- بروز مشکل هنگام زایمان یا کمی بعد از وضع حمل از جمله وزن کم و کم خونی شدید نوزاد
- وجود عفونت در بدن مادر هنگام بارداری
- قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های شیمیایی از جمله فلزات و آفت کش‌ها
در مورد عوامل پیش از تولد بروز اختلال اوتیسم باید تحقیقات بیشتری صورت بگیرد؛ اما اگر باردار هستید یا تصمیم به بچه‌دار شدن گرفته‌اید؛ ضرری ندارد با رعایت موارد ذکر شده خطر ابتلا به اوتیسم را در فرزند خود کاهش دهید.
کم کردن خطر ابتلا به اوتیسم چگونه است؟
مولتی ویتامین مصرف کنید
مصرف روزانه۴۰۰ میکروگرم فولیک اسید از بروز نقایص پیش از تولد مانند مهره‌شکاف (یا بیرون زدگی نخاع) جلوگیری می‌کند. مشخص نیست که آیا مصرف فولیک اسید به کاهش خطر ابتلا به اوتیسم هم کمک می‌کند یا نه اما مصرف ویتامین‌ها ضرری ندارد.
درباره مصرف بازدارنده‌های بازجذب سروتونین پرس و جو کنید
زنانی که بازدارنده‌های بازجذب سروتونین مصرف می‌کنند یا در دوران بارداری دچار افسردگی می‌شوند؛ باید با یک پزشک درباره خطرات و مزایای این داروها صحبت کنند. افسردگی درمان نشده یک مادر هم می‌تواند در آینده روی فرزندش تاثیر بگذارد پس این تصمیم ساده‌ای نیست.
مراقبت‌های قبل از زایمان را تمرین کنید
خوردن غذاهای مغذی، تلاش برای جلوگیری از عفونت و مراجعه به یک پزشک برای معاینات معمول و به طور منظم
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼