تخصص پریناتولوژی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

بارداری دوره‌ای حساس و پرچالش است که گاهی با عوارض و خطراتی برای مادر و جنین همراه می‌شود. تخصص پریناتولوژی (Perinatology) یا طب مادر و جنین، شاخه‌ای فوق‌تخصصی از زنان و زایمان است که به مراقبت‌های پیشرفته از بارداری‌های پرخطر می‌پردازد.  در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر حوزه فعالیت پریناتولوژیست‌ها، کاربردهای این تخصص و شرایطی که نیاز به مراجعه به این متخصصان دارد  می‌پردازیم.

پریناتولوژی چیست؟

در شرایط پیچیده بارداری که ممکن است دلیل آن انواع اختلالات ژنتیکی، بیماری‌های مزمن یا زمینه‌ای و مواردی از این دست باشد مادر موقعیتی خطرناک قرار می‌گیرد که نیاز او را برای مراقبت دقیقتر به منظور پایش سلامتی و قرار دادن در وضعیت پایدار دو چندان می‌کند. در بارداری‌های پرخطر مادران برای عبور از نه ماه به مراتب سختتر و پرچالشی‌تر به یک متخصص ویژه نیاز دارند که پریناتولوژیست نام دارد. پریناتولوژیست در واقع متخصص شاخه‌ای از علم است که در آن به مادران کمک می‌کند تا بارداری خطرناک خود را با سلامت به آخر برسانند و فرزند خود را سالم به دنیا بیاروند. این علم پریناتولوژی نام دارد که  در آن به طور ویژه انواع آزمایشات خون مورد نیاز به همراه سونوگرافی‌ها و سایر روش‌های تخشیصی به منظور بررسی همه جانبه وضعیت سلامتی مادر مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

فوق تخصص پریناتولوژی کیست؟

کسی که فوق تخصص پریناتولوژی است توانایی این را دارد که بارداری پرخطر مادری که در دوران حاملگی خود درگیری مشکلات جدی مانند فشار خون بالا، عفونت یا عوامل خطرآفرین بارداری است کنترل و مدیریت کند. از آنجایی که همه مادران شانس این را ندارند که بارداری بی‌دردسری را سپری کنند عده زیادی هستند که در این نه ماه ممکن است با نقص‌های ژنتیکی، دیابت بارداری، مشکلات کروموزومی و موارد دیگری درگیری باشند که حتی به دستور پزشک مجبور به استراحت مطلب در تمام نه ماه باشند به همین منظور یک متخصص پریتانولوژی این نوع مادران را که بارداری پرخطری را تجربه می‌کنند همراهی می‌کنند تا سلامت هر دو یعنی مادر و جنین حفظ شده و مراحل بارداری نیز با موفقیت به پایان برسد.

پریناتولوژیست‌ها چه کارهایی انجام می‌دهند؟

در توضیحات پیشین مشخص شد که پریناتولوژی شاخه‌ای از علم است که در آن افرادی که بارداری پرخطر و پیچیده‌ای دارند به طور ویژه تحت نظر قرار می‌گیرند و به متخصصان این علم پریناتولوژیست می‌گویند. به طور کلی اقداماتی که پریناتولوژیست‌ها در طول نه ماه باردرای انجام می‌دهند به این شرح است:

انجام سونوگرافی‌های بسیار دقیق

یکی از مهم‌ترین اقداماتی که جزو وظایق یک پریناتولوژیست است، انجام سونوگرافی‌های دقیق برای بررسی تمام مواردی است که می‌تواند جنین و مادر را دچار مشکل کند. از سونوگرافی‌های معمولی دوره بارداری گرفته تا سونوگرافی شکم، سونوگرافی واژینال، سونوگرافی ان تی، سونوگرافی داپلر، سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی و غیره، تمامی این موارد می‌توانند اطلاعات دقیقی را از وضعیت جنین در اختیار پزشک متخصص قرار دهد.

انجام آزمایش ناتوانی‌های مادر زادی

بعضی از نقایص و مشکلات مادرزادی را می‌توان در دوره جنینی تشخیص داد. در واقع در طول دوره بارداری با انجام بعضی از انواع سونوگرافی، آمینوسنتز و یا حتی نمونه برداری می‌توان به نتایج دقیقی در مورد وجود و یا عدم وجود بعضی از این بیماری‌ها مانند مشکلات قلبی و عروقی جنین و یا حتی سندروم داون دست پیدا کرد.

بررسی های جنینی با نمونه برداری

یکی از آزمایش‌هایی که در دوره بارداری و در موارد خاص انجام می‌شود، تست نمونه برداری از پرزهای جفت است که با نام CVS نیز شناخته می‌شود. در این آزمایش احتمال وجود بیماری‌های ژنتیکی و مادرزادی مانند سندروم داون، سندروم ادواردز و سندورم پاتو بررسی می‌گردد.

در چه شرایطی باید به متخصص پریناتولوژی مراجعه کرد؟

در صورت نیاز به ویزیت توسط پریناتولوژیست، متخصص زنان و زایمان معمولا شما را به این پزشک معرفی می‌کند. هر زنی که دارای بارداری پرخطر است ممکن است به فوق تخصص پریناتالوژی مراجعه کند.

برخی از عواملی که احتمال عوارض احتمالی بارداری را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• سن کمتر از 18 یا بیشتری از 35

• اضافه‌وزن در طول باردای یا قبل از بارداری

• بارداری از طریق آی وی اف

• عوارض بارداری قبلی یا مشکلات باروری

• دیابت

• فشار خون بالا

• بیماری قلبی

• آسم کنترل‌نشده

• سرطان

• بیماری‌های خود ایمنی (مانند لوپوس)

• اختلالات خونی

• مشکلات کلیوی

گاهی اوقات، شرایطی در دوران بارداری ایجاد می‌شود که ممکن است خطر بیشتری برای مادر و جنین ایجاد کند:

• بارداری دوقلو یا چندقلو.

• پره‌اکلامپسی، شروع ناگهانی فشار خون بالا در دوران بارداری.

• اکلامپسی، یک بیماری بسیار جدی که در صورت عدم درمان پره‌اکلامپسی ایجاد می‌شود.

• سندرم HELLP، یک عارضه نادر است که معمولا با فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی ایجاد می‌شود.

• دیابت بارداری، نوعی از دیابت است که فقط در دوران بارداری ظاهر می‌شود.

• جفت سرراهی ، جفتی است که دهانه رحم را به طور جزئی یا کامل می‌پوشاند.

• جدا شدن جفت، جفتی که زود از دیواره رحم جدا می‌شود.

• پارگی زودرس غشاها، هنگامی که مایع آمنیوتیک قبل از هفته 37 بارداری نشت می‌کند.

• عفونت‌ توکسوپلاسموز یا سیتومگالوویروس.

• اختلالات خود ایمنی مانند لوپوس.

• زایمان زودرس که قبل از هفته 37 شروع می‌شود.

اگر هر یک از این شرایط در مورد شما صدق می‌کند، یک فوق تخصص پریناتالوژی می‌تواند به شما و سلامت نوزادتان کمک کند.

در طول ملاقات پریناتولوژی چه انتظاری باید داشته باشید؟

ملاقات با پزشک پریناتولوژی  می‌تواند یک تجربه مهم و استرس‌زا باشد. در زیر به مهم‌ترین نکات و انتظاراتی که باید در طول این ملاقات داشته باشید اشاره می‌کنیم:

سابقه پزشکی

پزشک از شما خواهد خواست تا سابقه پزشکی خود و خانواده‌تان را ارائه دهید. این شامل اطلاعات درباره بارداری‌های قبلی، بیماری‌های خانوادگی، داروهای مصرفی و هر گونه مشکل بهداشتی مرتبط است.

آزمایشات و معاینات

ممکن است پزشک شما را به انجام آزمایشات معینی (مثل آزمایش خون، سونوگرافی، یا تست‌های ژنتیکی) ارجاع دهد. این آزمایشات می‌توانند به بررسی سلامت جنین و مادر کمک کنند.

معاینه بدنی

پزشک ممکن است یک معاینه بدنی عمومی انجام دهد. این شامل سنجش وزن، فشار خون و اندازه شکم خواهد بود تا از رشد مناسب جنین اطمینان حاصل کند.

بررسی جنین

سونوگرافی ممکن است یکی از مهم‌ترین مراحل ملاقات باشد. این آزمایش به شما امکان می‌دهد که وضعیت جنین را مشاهده کنید و از نظر سلامت و رشد او اطمینان حاصل کنید.

آموزش و مشاوره

پزشک در مورد تغییرات فیزیولوژیکی که در بدن شما در طول بارداری رخ می‌دهد، و همچنین نحوه مراقبت از خود و جنین، به شما مشاوره خواهد داد. این شامل تغذیه مناسب، فعالیت بدنی، و رعایت نکات بهداشتی است.

پاسخ به سوالات شما

این یک فرصت عالی برای طرح سوالات و نگرانی‌های شماست. هرچه سوالات بیشتری بپرسید، اطلاعات بهتری برای مدیریت بارداری خود خواهید داشت.

بررسی خطرات و عوارض بالقوه

پزشک ممکن است در مورد خطرات و عوارض بالقوه بارداری شما صحبت کند، به‌ویژه اگر شما دارای وضعیت‌های پزشکی خاص یا سابقه بارداری‌های مشکل‌دار هستید.

برنامه‌ریزی برای ملاقات‌های بعدی

پزشک زمان‌بندی ملاقات‌های آینده را برای کنترل مداوم سلامت شما و جنین تعیین خواهد کرد. این ملاقات‌ها معمولاً در فواصل منظم برنامه‌ریزی می‌شوند.

پیشنهاد مکمل‌ها

پزشک ممکن است مکمل‌های ضروری مانند اسید فولیک یا ویتامین‌های مخصوص بارداری را تجویز کند.

حمایت روانی

در جریان ملاقات، ممکن است در مورد نیاز به حمایت روانی نیز گفتگو کنید. بارداری می‌تواند استرس‌زا باشد و پزشک می‌تواند شما را به منابع مفید ارجاع دهد.

تفاوت متخصص نازایی و پریناتولوژیست چیست؟

متخصص نازایی و پریناتولوژی هر دو مربوط به دوره بارداری هستند اما تفاوت‌های مهمی با هم دارند که این دو تخصص را از هم جدا می‌کند. مهم‌ترین تفاوت‌های آنها در زیر آمده است:

• متخصص نازایی به شناسایی و درمان مشکلات مربوط به نازایی می‌پردازد، اما فوق تخصص پریناتولوژی، متخصص در بارداری‌های پرخطر و مراقبت از جنین‌هایی است که دچار عوارض می‌شوند.

• متخصص نازایی با مراحل پیش از باردار شدن مادر درگیر است و سعی می‌کند موانع موجود بر سر راه باروری را رفع و مدیریت کند. 

• متخصص پریناتولوژی زمانی وارد میدان می‌شود که مادر درگیر بارداری پرخطر است و برای حل چالش‌ها و حتی بحران‌های پیش‌ آمده نیاز به مراقبت بیشتر و مدیریت اوضاع دارد.

• یک زن به کمک متخصص نازایی می‌تواند باردار شود، اما یک مادر با کمک پریناتولوژیست می‌تواند از شرایط دشوار به سلامت عبور کند و کودک خود را سالم به دنیا بیاورد.

آیا فوق تخصص پریناتالوژی نوزادان را به دنیا می‌آورد؟

با توجه به این که هنگام تولد نوزاد مادر و جنین در چه شرایطی هستند در بعضی موارد ممکن است که فوق تخصص پریناتالوژی هنگام تولد نوزاد همراه مادر باشد و خودش شخصاً کودک را به دنیا بیاورد و یا شرایط مادر به گونه‌ای باشد که نیازی به همراهی پریناتولوژیست هنگام تولد نوزاد نباشد و به مراقبت در دوره بارداریا اکتفا کنند. البته باید این نکته را توجه داشت که این متخصصین به طور ویژه در رابطه با رسیدگی به بارداری‌های پرخطر آموزش دیده‌اند و زمانی که متخصص زنان و زایمان احساس کند که مادر به مراقبت و نظارت بیشتر و تخصصی‌تری نیاز دارد او را به فوق متخصص پریناتالوژی ارجاع می‌دهد.

چرا مراجعه به متخصص طب مادر و جنین اهمیت دارد؟

همانطور که می‌دانید گذراندن دوره 9 ماهه بارداری می‌تواند با چالش‌هایی برای مادر و جنین همراه باشد. یک زن پیش از بارداری و هنگامی که قصد باردار شدن پیدا کرد باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کند و در طول این دوره نیز تحت نظر او باشد. حال اگر به هر مشکل و یا مسئله غیر عادی برخورد نمود لازم است که نزد متخصص مربوط به بارداری‌های پر چالش یعنی پریناتولوژی برود تا هم سلامت خود و هم سلامت جنین را تحت نظر داشته باشد. متخصص طب مادر و جنین مراقبت‌های لازم در دوره بارداری را انجام می‌دهد تا نوزادی سالم به دنیا بیاد و سلامت مادر نیز به خطر نیوفتد.