التهاب روده در کودکان، روش‌های تشخیصی و درمانی

التهاب روده در کودکان، یک بیماری مزمن است و درمان قطعی برای آن وجود ندارد. اما با روش‌های جدید می‌توان برای مدت‌ها از بروز علائم آن جلوگیری کرد.
بیماری التهاب روده (Inflammatory bowel disease) که به اختصار IBD نامیده می‌شود، موجب التهاب و تورم در روده می‌شود. بیماری التهاب روده در کودکان یا بزرگسالان، یک اصطلاح عمومی مورد استفاده برای توصیف دو بیماری زیر است:
- بیماری کرون (Crohn's disease)، که می‌تواند هر بخشی از دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار دهد
- کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) یا کولیت زخمی، که تنها بر پوشش داخلی روده بزرگ تاثیر می‌گذارد.
- بیماری التهابی روده گاهی با سندرم روده تحریک پذیر (IBS) اشتباه گرفته می‌شود، زیرا برخی از علائم آن‌ها شبیه به هم هستند. با این حال آن‌ها دو بیماری متفاوتند و روش‌های درمانی گوناگونی دارند.
- IBD یک بیماری مزمن است که در حال حاضر درمان قطعی ندارد. اما با روش‌های جدید درمانی، بسیاری از کودکان مبتلا به IBD می‌توانند تا مدت‌ها بدون علایم خاصی از بیماری زندگی کنند.

علائم بیماری التهاب روده در کودکان
IBD باعث التهاب و زخم شدن دیواره داخلی روده می‌شود. شدت علائم بیماری در هر کودکی متفاوت است؛ اما نشانه‌های زیر در میان مبتلایان به التهاب روده دیده می‌شود:
- دل درد
- اسهال (مدفوع شل و آبکی)، که ممکن است دارای خون یا مخاط باشد
- خونریزی رکتال (خونریزی از مقعد)
اگر کودک مبتلا به بیماری کرون باشد، ممکن است علایم زیر را نیز داشته باشد:
- تب
- تهوع یا استفراغ
- از دست دادن اشتها، که منجر به کاهش وزن می‌شود
- تاخیر در رشد
- درد مفاصل
با گذشت زمان، ممکن است علائم بیماری تشدید شوند یا از شدت آن‌ها کاسته شود.

روش تشخیص بیماری التهاب روده در کودکان
گام اول برای درمان بیماری التهاب روده (IBD) تشخیص بیماری است. تشخیص اینکه کودک مبتلا به بیماری کرون، کولیت اولسراتیو یا نوع دیگری از IBD است. برای تشخیص، پزشک دارو‌های مصرفی کودک را بررسی کرده و او را معاینه می‌کند.همچنین ممکن است انجام آزمایش‌های زیر مورد نیاز باشد:
۱) آزمایش خون
آزمایش خون برای کمک به تشخیص التهاب روده در کودکان و بررسی تاثیر درمان‌های صورت گرفته انجام می‌شود. آزمایش شامل اندازه گیری هماتوکریت (نسبت گلبول‌های قرمز به تمامی سلول‌های خون)، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و پروتئین واکنشی C (معیاری از میزان التهاب) است.
۲) نمونه گیری از مدفوع
پزشک ممکن است برای تشخیص التهاب یا عفونت روده کودک، درخواست نمونه‌گیری از مدفوع داشته باشد.
۳) اندوسکوپی فوقانی
در اندوسکوپی بافت درون اندام بالایی دستگاه گوارش، مانند مری، معده و ابتدای روده کوچک مشاهده می‌شود. پزشک لوله‌ای بلند و انعطاف پذیر، با چراغی روشن در انتها را از راه دهان و مری، وارد معده و روده کوچک می‌کند. پس از ورود لوله به بدن، پزشک با دقت وضعیت اندام‌ها را بررسی و در صورت نیاز از بافت‌ها نمونه برداری می‌کند. به این عمل بایوپسی (biopsies) گویند.
۴) کلونوسکوپی
در این آزمایش نیز یک لوله باریک و منعطف با یک دوربین و چراغ در انتهای آن، برای بررسی وضعیت روده بزرگ استفاده می‌شود. پزشک لوله را از مقعد بیمار وارد می‌کند و بافت داخل روده را مشاهده و در صورت نیاز نمونه برداری می‌کند.
۵) اسکن تصویری
سی تی اسکن و اسکن ام آر آی نیز در تشخیص بیماری التهاب روده مورد استفاده قرار می‌گیرند.

درمان التهاب روده در کودکان
از آنجایی که التهاب روده شرایطی مزمن برای تمامی عمر است، هدف درمان‌، برقراری شرایطی است که موجب تحریک بیماری نشود. تیم درمانی ممکن است روش‌های مختلفی را برای دستیابی به این هدف امتحان کنند. از جمله:
۱. تغییر در رژیم غذایی
تغییرات رژیم غذایی یکی از راه‌های درمان التهاب روده است. اجتناب از خوردن مواد غذایی خاص و پیروی از یک رژیم مشخص، به همراه مصرف دارو، موجب کنترل علایم بیماری می‌شود. یک مشاور تغذیه می‌تواند برنامه غذایی متعادلی برای کودک شما در نظر بگیرد.
۲. دارو درمانی
پزشک کودک، یک یا چند دارو برای درمان التهاب روده کودک تجویز می‌کند. سه نوع دارویی که معمولا در این شرایط استفاده می‌شوند عبارتند از:
آمینوسالیسیلات ها (۵-ASAs)
این دارو ساختاری مشابه آسپیرین دارد و التهابات دیواره روده را تسکین می‌دهد. دارو برای درمان کولیت اولسراتیو و بیماری کرون تجویز می‌شود. دارو‌های دیگری که شامل ۵-ASAs هستند عبارتند از: مزالامین (با نام‌های تجاری Asacol, Rowasa, Pentasa, Colazal, Lialda, Apriso و Delzicol)، سولفاسالازین و بالسالازید.
ایمونومولاتور ها
این دارو‌ها با کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن کولیت اولسراتیو و بیماری کرون را درمان می‌کنند. معمولا این دارو‌ها برای بیمارانی تجویز می‌شود که به دیگر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند. پزشک با انجام آزمایش‌های دقیق، داروی مناسب کودک را تجویز می‌کند.
رایج‌ترین ایمونومولاتور‌ها عبارتند از: (6-mercaptopurine (6MP) , azathioprine (Imuran و methotrexate. البته گاهی اوقات ایمونومولاتور‌های دارای (tacrolimus (Prograf و (cyclosporine (Noral, Sandimmune نیز تجویز می‌شوند.
دارو‌های بیولوژیک
این درمان‌ها در شرایطی انجام می‌شوند که دارو‌های دیگر موثر نباشند، بیمار دچار عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو‌ها شده باشد یا کودک دچار عوارض ناشی از بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو، مانند فیستول شده باشد.
دارو‌های بیولوژیک مانع از انتشار مواد شیمیایی محرک التهاب در خون می‌شوند. همچنین تعداد سلول‌های سیستم ایمنی بدن را کاهش می‌دهند. نمونه‌هایی از این نوع دارو‌ها عبارتند از: Remicade, Humira, Cimzia, Simponi, Sterlara و Entyvio. این دارو‌ها معمولا به صورت تزریقی وارد بدن می‌شوند.
همچنین ممکن است پزشک کودک برای او استروئید تجویز کند تا التهاب روده، اسهال، خونریزی از مقعد، تب یا درد کودک فروکش کند. استروئید‌ها همچنین موجب تخفیف در‌های مفصلی و کاهش ضایعات پوستی و چشمی در برخی بیماران می‌شوند. اساسا، تجویز استروئید‌ها برای کاهش علایم بیماری تا زمان یافتن درمان موثر است. انواع مختلفی از استروئید‌ها وجود دارند که عبارتند از:
- استروئید‌های وریدی؛ که در بیمارستان تزریق می‌شوند.
- استروئید‌های خوراکی؛ مانند پردنیزون (prednisone) که تاثیرات سیستماتیک در بدن می‌گذارند.
- استروئید‌های موضعی؛ که برای درمان التهابات موضعی در کولون سگموئید (sigmoid colon)، مقعد یا دهانه آن، به شکل تنقیه یا شیاف مورد استفاده قرار می‌گیرند و عوارض جانبی کمتری نسبت به استروئید‌های وریدی و خوراکی دارند.
آنتی بیوتیک‌ها
آنتی بیوتیک‌ها نیز برای درمان عفونت، فیستول و آبسه (ورم‌های چرکی) به کار می‌روند. برای درمان بیماری کرون، آنتی بیوتیک‌ها به همراه دیگر دارو‌ها تجویز می‌شوند. دارو‌های آنتی بیوتیک رایج در درمان IBD ، مترونیدازول و سیپروفلاکسین هستند.
۳. عمل جراحی
پزشکان درمان التهاب روده برای کودکان را با دارو آغاز می‌کنند، اما اگر بیمار به دارو درمانی پاسخ ندهد، گزینه بعدی عمل جراحی است. تصمیم به جراحی بایستی با موافقت کودک، خانواده، پزشک و جراح صورت گیرد.
برای درمان بیماری کرون به روش جراحی (که ریسکشن resection نامیده می‌شود) بخشی از روده برداشته می‌شود. البته بایستی در نظر داشته باشید که جراحی به ندرت به عنوان درمان قطعی بیماری کرون انجام می‌شود. زیرا ممکن است التهابات در دیگر نقاط مجرای گوارشی رخ دهد. هدف از جراحی بهتر شدن حال کودک و کاهش آسیب وارد شده به روده است، در برخی موارد نیز پزشک با خارج کرده قسمت آسیب دیده روده که با دارو درمانی بهبود نیافته است، به روند درمان کمک می‌کند.
درصد اندکی از بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو که به دارو درمانی پاسخ نمی‌دهند، نیاز به جراحی پیدا می‌کنند. اما جراحی در آن‌ها موجب بهبود کیفیت زندگی و کاهش علایم بیماری می‌شود. در این جراحی که کولتومی (colectomy) نامیده می‌شود، تمام یا بخشی از روده بزرگ برداشته می‌شود و با اصلاحاتی روی روده کوچک، مقعد جدیدی برای کودک تعبیه می‌شود.

درمان کودکان مبتلا به VEO-IBD
کودکان مبتلا به VEO-IBD (التهاب روده‌ای که زود شروع شده) معمولا به درمان‌های رایج پاسخ نمی‌دهند. به همین دلیل پژوهشگران در پی یافتن روش‌های جدیدی برای درمان آن هستند. روش‌هایی که در ادامه می‌آیند در درمان برخی از کودکان مبتلا به VEO-IBD موثر بوده اند.
دارو درمانی
کودکان مبتلا به VEO-IBD، که ساختار ژن NCF۲ در آن‌ها جهش یافته است، به درمان آنتی بیوتیکی پاسخ می‌دهند. کودکانی که ژن LRBA جهش یافته دارند، پس از استفاده از abatacept علایم بیماری در آن‌ها بهبود می‌یابد. abatacept دارویی که با سلول‌های T تداخل دارد و برای درمان بیماری‌های خود‌ایمنی استفاده می‌شود.
عمل جراحی
در برخی از نوزادان و کودکانی که گیرنده اینترلوکین ۱۰ (IL-۱۰R) آن‌ها جهش یافته است، پیوند مغز استخوان یا پیوند سلول‌های بنیادی موجب درمان آن‌ها می شود.

جمع بندی
- بیماری التهاب روده در کودکان یک بیماری مزمن است.
- نشانه‌های بیماری در طول زمان شدت و ضعف پیدا می‌کنند.
- درمان‌هایی مانند تغییر در رژیم غذایی، دارو درمانی و جراحی موجب کاهش شدت علایم بیماری می‌شوند.
- نام و دوز مصرفی دارو‌های کودک را به خاطر بسپارید و در زمان بندی مشخص به او دارو بدهید.
نسبت به عوارض جانبی مصرف داروها آگاه باشید و در صورت بروز هر گونه مشکلی اقدامات لازم را انجام دهید.
اگر کودک شما مبتلا به گاستروانتریت یا عفونت روده شده است، با آگاهی از روش‌های درمان درمان عفونت روده در کودکان، به بهبود هر چه سریع‌تر او کمک کنید.