بیماری سلیاک در نوزادان، علائم و تشخیص

بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان موجب نارسایی در رشد آن‌ها می‌شود. این کودکان بایستی از رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی کنند. میوه‌ها و سبزیجات خرد شده یا پوره شده مانند آووکادو، موز، هلو و سیب زمینی شیرین فاقد گلوتن هستند.
بیماری سلیاک نوعی واکنش خود ایمنی بدن به پروتئین گلوتن است. این پروتئین در گندم، جو و چاودار وجود دارد. نوزادان و کودکان نوپای مبتلا به سلیاک، در صورت مصرف مواد غذایی دارای گلوتن، دچار مشکلاتی می‌شوند. اما شدت علایم بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان نوپا بسیار ضعیف و قابل چشم‌پوشی است. به همین دلیل دل‌درد و ناراحتی کودک پس از مصرف این مواد، معمولا با یک نفخ و دل پیچه ساده، اشتباه گرفته می‌شود.
معمولا سلیاک در کودکان در سنین ۲ تا ۳ سالگی تشخیص داده می‌شود. اما چگونه تشخیص دهیم که کودک ما مبتلا به سلیاک است؟
متأسفانه تشخیص این بیماری کار دشواری است. اما نشانه‌های خاصی وجود دارد که در صورت مشاهده آنها، بایستی مساله را با پزشک در میان بگذارید. به ویژه اگر در خانواده سابقه بیماری سلیاک وجود دارد، احتمال ابتلای کودک به آن بسیار بالاست. سلیاک یک بیماری ژنتیکی است که می‌تواند از پدر و مادر به کودک منتقل شود.

علائم بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان
علائم بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان نوپا عبارتند از:
نارسایی در رشد، عدم افزایش وزن و حتی کاهش وزن کودک
نفخ معده (باد کردن شکم)
اسهال
یبوست
تحریک پذیری گوارشی
خستگی زیاد
نارسایی در رشد؛ علامت شایع سلیاک در نوزادان
بیشتر مردم، اسهال را اولین نشانه بیماری سلیاک می‌دانند. بیشتر مبتلایان به سلیاک در هنگام مراجعه به پزشک از اسهال شکایت می‌کنند. اسهال در نوزادان و کودکان نوپا منجر به شرایطی می‌شود که آن را "نارسایی در رشد" می‌نامیم. بدین معنی که وزن کودک افزایش نمی‌یابد و به سرعت همسالانشان رشد نمی‌کند. کودکانی که با نارسایی در رشد مواجهند، وزنشان ۲۰ درصد کمتر از وزن ایده آل برای قدشان است و دور سرشان نیز کوچکتر است.
این کودکان ممکن است در ابتدا رشد طبیعی داشته باشند، سپس روند رشدی آن‌ها کند و حتی متوقف شود و نهایتا شروع به کاهش وزن کنند.
علاوه بر کاهش رشد، کودکانی که با نارسایی در رشد مواجهند، ممکن است نقاط عطف رشدی خود، مانند توانایی غلت زدن، نشستن، ایستادن و راه رفتن را از دست بدهند و کسب مهارت‌های ذهنی و اجتماعی در آنها به تاخیر بیافتد.
تشخیص نارسایی در رشد نوزاد، به این معنی نیست که کودک مبتلا به بیماری سلیاک است. در واقع دلایل دیگری نیز وجود دارد که باعث تاخیر در رشد و عدم وزن گیری نوزاد می‌شود. اما نارسایی در رشد، اغلب نشانه اصلی سلیاک در نوزادان و کودکان نوپا است، بنابراین بهتر است این احتمال را با پزشک متخصص کودک در میان بگذارید تا او اقدامات لازم را انجام دهد.
تورم و درد در ناحیه شکم نوزادان مبتلا به سلیاک
در برخی موارد، نارسایی در رشد تنها علامت بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان است. اما علائم احتمالی دیگری نیز وجود دارد که در برخی از آنها دیده می‌شود.
برای نمونه، برخی از نوزادان و کودکان مبتلا به سلیاک، معده متورمی دارند و شکم آن‌ها به مراتب بزرگتر از شکم فربه و طبیعی یک کودک سالم است. همچنین برخی از کودکان دچار دل درد می‌شوند که گریه و ناراحتی آن‌ها را به دنبال دارد و تعیین دقیق محل دردناک برایشان دشوار است.
نوزاد یا کودک نوپایی که مبتلا به بیماری سلیاک است، ممکن است دچار اسهال مزمن یا یبوست نیز شود، اگرچه مطالعات پزشکی نشان می‌دهد این نشانه در بزرگسالان بیش از کودکان دیده می‌شود.

تشخیص بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان نوپا
اگر پزشک متخصص کودکان، احتمال ابتلا به سلیاک را بدهد، درخواست انجام آزمایش خون می‌کند. جواب آزمایش خون تشخیص قطعی بیماری سلیاک نیست، تنها احتمال ابتلا یا عدم ابتلا به این بیماری را تعیین می‌کند. بر اساس جواب آزمایش خون، پزشک برای تشخیص قطعی بیماری درخواست اندوسکوپی می‌کند.
در اندوسکوپی، پزشک از پوشش داخلی روده نمونه برداری می‌کند و به دنبال نوعی از آسیب روده ای به نام آتروفی ویولون (villous atrophy) که در بیماران مبتلا به سلیاک یافت می‌شود، می‌گردد. اگر چه آزمایش خون می‌تواند راهنمای خوبی در مسیر تشخیص سلیاک باشد، اما اندوسکوپی تنها راه تشخیص قطعی بیماری سلیاک است. پیش از انجام اندوسکوپی برای کودک، با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید تا از ضرورت انجام آن آگاه شوید.

درمان سلیاک با رژیم غذایی فاقد گلوتن
رژیم غذایی فاقد گلوتن به نوزادان و کودکان مبتلا به سلیاک کمک می‌کند تا رشد طبیعی خود را بازیابند و افزایش وزن را از سر بگیرند. خوشبختانه مواد غذایی خوشمزه و طبیعی بسیاری وجود دارند که بدون گلوتن هستند! میوه‌ها و سبزیجات تازه، گوشت مرغ و ماهی همگی فاقد گلوتن هستند.
همچنین بسیاری از مواد خوراکی فاقد گلوتن مانند نان، غلات، پنکیک، ناگت مرغ و حتی خمیر پیتزا نیز در فروشگاه‌ها وجود دارند. تنها کافی است به برچسب فاقد گلوتن (gluten-free) بر روی بسته بندی توجه کنید.

بیماری سلیاک در نوزادان
علاوه بر این، انواع مختلفی از غلات، آرد و نشاسته وجود دارند که به طور طبیعی دارای گلوتن نیستند و می‌توانند در رژیم غذایی کودکان مبتلا به سلیاک مورد استفاده قرار گیرند. برخی جایگزین‌های فاقد گلوتن آرد سفید عبارتند از:
برنج قهوه‌ای و برنج سفید
گندم سیاه
آرد بادام
آرد نارگیل
ذرت
نشاسته ذرت
گوارگام (صمغ گوار)
ارزن
آرد نخود
آرد سیب زمینی
سیب زمینی
کینوا
آرد سویا

غذا‌های فاقد گلوتن برای نوزادان و کودکان نوپا
همانگونه که پیش از این گفته شد، داشتن یک رژیم غذایی فاقد گلوتن برای کودکان مبتلا به سلیاک ضروری است. بایستی با توجه به سن کودک، انتخاب های مناسبی برای تغذیه در اختیار او قرار دهید.
نوزادان
در صورت تغذیه با شیر مادر: اگر به نوزاد مبتلا به سلیاک شیر مادر می‌دهید، بایستی رژیم غذایی شما در دوران شیردهی فاقد گلوتن باشد.
در صورت تغذیه با شیر خشک: اگر نوزاد مبتلا به سلیاک، از شیر خشک تغذیه می‌کند، شیر خشکی برای او تهیه کنید که فاقد گلوتن باشد.
کودکان نوپا
برای تنظیم رژیم غذایی فاقد گلوتن برای کودکان نوپا بایستی با پزشک کودک و متخصص تغذیه مشورت کنید، تا برنامه ای مغذی و سالم برای او داشته باشید.

میان وعده های سالم فاقد گلوتن
انواع میوه‌ها و سبزیجات خرد شده یا پوره شده مانند آووکادو، موز، هلو، پوره سیب زمینی یا سیب زمینی شیرین
برنج پخته و نرم شده (از برنج‌های فاقد گلوتن استفاده کنید)
سس سیب یا کمپوت سیب خانگی
تخم مرغ پخته یا نیمرو
ماکارونی بدون گلوتن
پنکیک بدون گلوتن
کلوچه و مافین فاقد گلوتن مانند مافین کدو سبز یا کدو تنبل
حمص (هوموس)
نکته مهم: از دادن مواد غذایی که خطر خفگی به دنبال دارند، مانند دانه‌های انگور و هات داگ به کودکان نوپا اجتناب کنید.

سخن آخر
اگر تصور می‌کنید نوزاد یا کودک نوپای شما مبتلا به بیماری سلیاک است، مساله را با پزشک متخصص کودکان در میان بگذارید. پزشک با بررسی نمودار‌های رشدی کودک، احتمال ابتلای او به سلیاک را می‌سنجد. همچنین سوالاتی پیرامون زمان شروع غذای کمکی دارای گلوتن برای نوزاد و علایم جسمی او می‌پرسد. نیازی به حذف گلوتن از رژیم غذایی کودک تا زمانی که تشخیص قطعی بیماری داده نشده، نیست.
اگر پزشک بیماری سلیاک را در کودک تشخیص داد، بایستی یک رژیم غذایی فاقد گلوتن برای او در نظر بگیرید. با تغییر رژیم غذایی رشد او روند طبیعی خود را باز خواهد یافت و شاد تر و پر انرژی از قبل خواهد بود.