کمبود اسپرم مردان، آیا ناباروری می آورد؟

وقتی گفته می‌شود که یک مرد دچار کمبود اسپرم است که تعداد اسپرم‌های او در هنگام انزال مایع منی در حین نزدیکی، کمتر از یک‌میلیون در هر میلی‌لیتر مایع منی باشد. تعداد کم اسپرم نسبت به حد نرمال آن را کم نطفگی یا اولیگواسپرمی نیز می‌نامند، درحالی‌که فقدان کامل اسپرم در مایع منی را آزواسپرمی می‌گویند. کمبود اسپرم در مردان احتمال باروری تخمک در زن را کم می‌کند، اما این به معنای آن نیست که هیچ‌وقت نمی‌توانند پدر شود. در صورتی‌ که بعد از گذشت یک سال از اقدام برای بچه‌دار شدن هنوز موفق نشده‌اید حتماً با یک متخصص صحبت کنید.
درمان کمبود اسپرم و ناباروری که به شما مربوط می‌شود به علت آن بستگی خواهد داشت. اگرچه، گاهی اوقات علت واقعی کمبود تعداد اسپرم هرگز مشخص نمی‌شود. علاوه براین بسیاری از اختلالات و بیماری‌ها که بر تولید اسپرم تأثیرگذار هستند، به‌هیچ‌وجه قابل‌درمان نیستند و یا واکنش خوبی نسبت به درمان نشان نمی‌دهند. البته این به معنای آن نیست که باید از درمان این مشکل صرف‌ نظر کنید. روش‌ها و نکات بسیاری وجود دارند که می‌توانید برای کاهش خطر کمبود اسپرم انجام دهید. متخصص می‌تواند بهترین روش‌های ممکن را برای تشخیص و درمان مشکلات ناباروری توصیه کند.

علل کمبود اسپرم
عوامل متعددی اعم از علل پزشکی، محیطی و مرتبط با سبک زندگی وجود دارند که ممکن است منجر به کمبود اسپرم شوند. در اینجا به تعدادی از علت‌های احتمالی کمبود تعداد اسپرم در مردان اشاره خواهیم کرد:
مشکلاتی در تولید اسپرم: چنین مشکلاتی می‌تواند ژنتیکی مانند سندروم کلاین فلتر یا براثر اختلالات هورمونی باشند.
آسیب یا بیماری در بیضه: آسیب‌هایی که به بیضه‌ها وارد می‌شود ممکن است بر روی تولید اسپرم تأثیرگذار باشند و سبب کمبود اسپرم شوند.
سوء تغذیه یا کمبودهای در تغذیه: کمبود برخی مواد مغذی (مانند زینک، سلنیوم، ویتامین C و غیره) ممکن است منجر به کمبود تعداد اسپرم شود.
گرمای بیش‌ازحد: قرار گرفتن در گرمای بیش‌ازحد مانند سونا، وان آب داغ و غیره ممکن است تولید اسپرم را کاهش دهد و سبب کمبود اسپرم شود.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن ممکن است بر روی باروری مردان تأثیری منفی داشته باشد زیرا گفته می‌شود این کار تعداد و طول عمر اسپرم‌ها را کاهش می‌دهد.
داروهای تجویزی: گفته می‌شود که بسیاری از داروهای تجویزشده تعداد اسپرم و میزان باروری را کاهش می‌دهند.
سموم، تشعشعات و فلزات سنگین موجود در محیط: تعدادی از عوامل محیطی ازجمله قرار گرفتن در معرض سموم یا مواد شیمیایی، می‌تواند باعث کاهش تعداد اسپرم می‌شوند، زیرا این عوامل تأثیر مستقیمی روی عملکرد بیضه‌ها یا سیستم هورمونی بدن دارند.
چاقی: مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که بین پایین بودن تعداد اسپرم و چاقی در مردان ارتباط وجود دارد.
استرس و فشارهای فیزیکی و روحی بیش‌ازحد: این عوامل می‌توانند باعث برخی تغییرات هورمونی در بدن شوند که می‌تواند روی تعداد اسپرم و باروری فرد تأثیر داشته باشند.
واریکوسل (اتساع و پیچ‌خوردگی شبکه وریدی بالای بیضه‌ها): معلوم نیست که این بیماری چگونه سبب بروز در ناباروری در مردان می‌شود.
دوچرخه‌سواری: به خاطر فشار زیادی که از صندلی دوچرخه وارد می‌شود رگ‌های خونی و عصب‌ها ممکن است آسیب ببینند.

تشخیص
تشخیص کمبود اسپرمپزشک متخصص معاینات فیزیکی اولیه‌ای را انجام می‌دهد و نیز پیش‌ زمینه‌ی پزشکی بیمار را برای یافتن علت‌های کمبود تعداد اسپرم مورد بررسی قرار می‌دهد. روش‌های تشخیص عبارت‌اند از:
آزمایش سمن
در آزمایش سمن یا مایع منی که همچنین به تست تعداد اسپرم شناخته می‌شود، سلامت و دوام اسپرم مرد تجزیه‌وتحلیل می‌شود. منی مایعی حاوی اسپرم (به‌ علاوه‌ی مواد قندی و پروتئینی دیگر) است که در طی انزال خارج می‌شود. در آزمایش مایع منی، سه عامل عمده در سلامت اسپرم مرود بررسی قرار می‌گیرد:
تعداد اسپرم
شکل و ظاهر اسپرم
حرکت اسپرم که به آن جنبش اسپرم نیز گفته می‌شود.
بر اساس بررسی‌ها و آزمایش‌های اولیه، پزشک متخصص ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای یافتن علت کمبود اسپرم و همچنین دلایل احتمالی ناباروری مرد توصیه کند. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل این موارد شوند:
سونوگرافی اسکروتال
این آزمایش از امواج صوتی فرکانس بالا برای بررسی بیضه‌ها نیز ساختارهای وابسته به آن استفاده می‌کند. سپس هنگامی‌که امواج صوتی به اندام‌های بدن بیمار برخورد می‌کنند و برمی‌گردند، مبدل (ترانس داکتر) دستگاه آن امواج صوتی را به‌صورت یک سری انعکاس‌ها دریافت می‌کند. بافت‌های طبیعی و غیرطبیعی، انعکاس‌های متفاوتی را انتقال می‌دهند.
ارزیابی هورمون‌ها
عدم تعادل هورمونی در مردان نیز می‌تواند در باروری آن‌ها تأثیر داشته باشد. هورمون تستسترون نقشی اساسی در بهبود تولید و عملکرد اسپرم دارد؛ بنابراین پایین بودن سطح تستسترون می‌تواند تأثیری منفی روی تولید اسپرم داشته باشد و نشانه‌ای از ضعف در سلامت عمومی فرد باشد.
آنالیز پیش از انزال
آنالیز پیش از انزال یک آزمایش تشخیصی است که مبتلا بودن یا نبودن بیمار به انزال پس‌گرد را مشخص می‌کند؛ که در این وضعیت مایع منی بعد از بیرون آمدن به‌جای وارد شدن به آلت، وارد مثانه می‌شود.
بررسی سابقه‌ی بیمار
وقتی غلظت اسپرم بسیار پایین باشد، علت‌های ژنتیکی موردبررسی قرار خواهند گرفت. یک آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که آیا تغییرات بسیار ظریفی در کروموزوم Y که نشانه‌هایی از اختلالات ژنتیکی هستند وجود دارد یا خیر.
نمونه‌گیری از بیضه‌ها
یک بیوپسی بیضه‌ها، آزمایشی است که در آن نمونه‌ی کوچکی از بافت یکی از بیضه‌ها یا هردوی آن‌ها گرفته می‌شود. سپس این بافت را در زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنند تا مشخص شود آیا بیمار می‌تواند بچه‌دار شود یا خیر.
آزمایش آنتی‌بادی ضد اسپرم
در آزمایش آنتی‌بادی ضد اسپرم, پروتئین‌های بخصوصی (آنتی‌بادی‌ها) جستجو می‌شوند که در مقابل اسپرم موجود در خون، مایعات واژنی یا مایع منی بیمار مبارزه می‌کنند. در این آزمایش از نمونه‌ی اسپرم استفاده می‌شود و سپس مواردی به افزوده می‌شود که به اسپرم‌های مشکل‌دار و غیرطبیعی می‌چسبند.
سونوگرافی ترانس رکتال
سونوگرافی ترانس رکتال روشی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از غدد پروستات و بافت‌های اطراف آن استفاده می‌کند. به‌طورکلی، در این روش یک لوله (پروب) اولتراسوند در مقعد بیمار قرار می‌گیرد و انسدادهای ایجادشده در لوله‌های حامل مایع منی را مورد مشاهده و بررسی قرار می‌دهند.

درمان
داروهای آنتی‌بیوتیک
داروهای آنتی‌بیوتیک برای درمان کمبود اسپرمممکن است کمبود اسپرم بیمار به دلیل به هم خوردن تعادل در هورمون‌های او باشد. درمان‌ها و داروهایی برای جایگزینی هورمون‌ها می‌توانند سطوح هورمونی بیمار را تغییر دهند و به تولید اسپرم بیشتر کمک کنند. عفونت دستگاه تناسلی را می‌توان با داروهای انتی بیوتیک معالجه کرد، اگرچه درمان این مشکل شاید تأثیری در مشکل ناباروری نداشته باشد. معمولاً داروها و درمان‌هایی برای جایگزینی هورمون‌ها حداقل ۳ ماه زمان می‌برند تا بیمار به نتایج مطلوب برسد.
جراحی
جراحی برای درمان کمبود اسپرممشکلات مانند ورم رگ‌ها یا مشکلاتی در آلت تناسلی را می‌توان از طریق روش‌های جراحی درمان کرد. به‌طور مثال، یک واریکوسل یا انسداد لوله خروجی بیضه (لوله‌ی منی) را می‌توان گاهی از طریق جراحی برطرف کرد. عمل‌های وازکتومی که در گذشته انجام‌ شده را می‌توان اصلاح کرد (برگشت وازکتومی). در شرایطی که هیچ اسپرمی در انزال منی وجود نداشته باشد، با استفاده از روش‌های بازیابی اسپرم، اسپرم را مستقیماً از آلت یا شاید اپیدیدیم (زائده‌ی باریک عقب بیضه که شامل مجاری خروجی منی است) دوباره می‌گیرند.
روش‌های کمک باروری
روش کمک باروری برای درمان ناباروری بکار برده می‌شوند. این روش شامل درمان‌هایی ست که روی تخمک‌های زن و اسپرم مرد کار می‌کنند. در این روش، تخمک‌ها از بدن زن برداشته می‌شوند. سپس تخمک‌ها را با اسپرم می‌آمیزند تا چند جنین یا رویان تشکیل شود. سپس این جنین‌ها به بدن زن بازگردانده می‌شوند. روش باروری آی وی اف (باروری در محل) رایج‌ترین و مؤثرترین روش از روش‌های کمک باروری می‌باشد. گاهی اوقات در روش‌های کمک باروری از تخمک‌ها، اسپرم یا رویان‌های قبلاً منجمد شده‌ی اهدایی استفاده می‌شود. این روش همچنین می‌تواند شامل یک رحم اجاره‌ای (یک مادر باردار میانجی) یا حامل نطفه شود. یک مادر میانجی، زنی ست که با اسپرم جفت مذکر از آن زوج نابارور باردار می‌شود. یک حامل نطفه (حامل باروری) با یک تخمک از جفت مؤنث و اسپرم از جفت مذکر باردار می‌شود.

پیشگیری
برخی از عادات و سبک‌های زندگی می‌توانند منجر به کاهش اسپرم در مردان گردد. در ادامه به برخی نکات برای جلوگیری از کمبود اسپرم می‌پردازیم:
روزانه از ویتامین‌ها و مکمل‌های باروری مانند فولیک اسید استفاده کنید.
سیگار کشیدن را ترک کنید زیرا باعث کاهش تعداد اسپرم می‌شود.
از ماندن بیش‌ازحد در سونا، جکوزی یا پوشیدن لباس‌ زیر تنگ خودداری کنید زیرا این کارها ممکن است باعث بالا رفتن دمای بدن و از این‌رو کاهش تعداد اسپرم خواهد شد.
برای اجتناب از استرس بیش‌ازحد، به تمرینات ریلکسیشن بپردازید، زیرا استرس باعث مشکلات هورمونی می‌گردد که منجر به مشکلات ناباروری می‌شوند.
حفظ وزن مناسب بسیار حائز اهمیت است، این وزن نباید بسیار پایین یا بسیار بالا باشد زیرا وزن می‌تواند بر روی سطوح استروژن و تستسترون تأثیرگذار باشد.
از مصرف آستروئیدها و داروهای غیرمجاز خودداری کنید زیرا ممکن است باعث جمع شدگی بیضه می‌شوند.
از تمرینات سنگین پرهیز کنید زیرا می‌تواند منجر به بالا رفتن هورمون‌های آستروئیدی آدرنال شوند که باعث نقص در تستسترون می‌گردد.
هنگام کار با مواد سمی و شیمیایی از روپوش محافظتی مناسب استفاده کنید.
برای اجتناب از سوءتغذیه و کم‌خونی که می‌تواند تأثیری منفی در افزایش تعداد اسپرم داشته باشد، رژیم غذایی مناسبی داشته باشید، خوب بخوابید و آب کافی بنوشید.