تغذیه با شیر مادر، جایگزینی ندارد؟

هر ساله از ابتدای ماه آگوست تا یک هفته، به عنوان هفته جهانی تغذیه با شیر مادر نام‌گذاری شده است. «تغذیه با شیر مادر یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه است، نه فقط در سلامت کودکان بلکه در ثروت کشورها.» این بخشی از سخنرانی ویل پارکس، نماینده یونیسف در ایران در مراسمی با عنوان بزرگداشت هفته جهانی تغذیه با شیر مادر بود که توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی تهران دو سال پیش برگزار شد. این جمله نشانگر اهمیت تغذیه نوزادان و کودکان با شیر مادر در سراسر جهان است. بسیاری از پزشکان بر این باورند شیر مادر تقریبا هیچ جایگزینی ندارد و اگر مادری به دلایلی نمی‌تواند فرزندش را با شیر خود تغذیه کند، بهتر است از شیر مادر دیگری بهره بگیرد
خلیل فریور، پزشک و متخصص بیماری‌های کودکان درباره اهمیت و ضرورت تغذیه نوزادان و کودکان با شیر مادر معتقد است: به لحاظ معنوی و مادی شیردهی منافع فراوانی برای بانوان دارد. شیردهی فرآیندی است که هم برای مادران و هم برای نوزادان اهمیت زیادی دارد؛ این عمل می‌تواند از بیست‌هزار مرگ ناشی از سرطان پستان جلوگیری کند و مادرانی که شیر می‌دهند، کمتر به سرطان تخمدان دچار می‌شوند؛ همچنین مادران شیرده کمتر به بیماری عفونی دچار می‌شوند. در واقع آمار ابتلا به دیابت، چاقی، فشار خون و افزایش چربی خون در مادران شیرده و بانوانی که شیر داده‌اند بسیار کمتر است.
وی افزود: مادرانی که شیر می‌دهد کمتر دچار افسردگی و کج‌خلقی بعد از زایمان می‌شوند. آن‌ها استرس کمتری را متحمل می‌شوند و از طرفی دچار سوء رفتار با فرزند خود نمی‌شوند. شیردهی مادران بلافاصله بعد از زایمان، باعث می‌شود خونریزی رحم به شدت کاهش پیدا کند. اغلب مادرانی که به طور کامل به فرزندان خود شیر داده‌اند فاصله بارداری‌شان طولانی‌تر بوده که این امر باعث می‌شود بانوان سلامتی کامل خود را بعد از زایمان قبلی خود به طور کامل به دست بیاورند.
این پزشک متخصص گفت: از دیگر فواید شیردهی این است که مادرانی که شیر می‌دهند از سلامت روانی بیشتری برخوردارند و در کنار آن به لحاظ روانی سود معنوی بسیاری را می‌برند. یکی از اصلی‌ترین دلایل تاکید به تغذیه کودک با شیر مادر این است که کودکان و نوزادان در موارد بسیار نادری نسبت به شیر مادر خود دچار حساسیت می‌شوند که آن به میزان قابل توجهی به تغذیه مادر بستگی دارد؛ اما اغلب شیر‌های صنعتی و مصنوعی که برای کودکان و نوزادان از سوی کارخانجات تولید می‌شوند، دارای موادشیمیایی و حساسیت‌زای بالایی هستند، به همین دلیل احتمال امکان انتقال بیماری از این نوع شیرها نسبت به شیر مادر بسیار بیشتر است.
وی با اشاره به عدم‌سازگاری بدن نوزاد با شیر مادر تاکید کرد: مکانیزم بدن نوزاد به‌گونه‌ای طراحی شده است که برای هر مشکلی شیر مادر درمان وی خواهد بود. در حقیقت آنزیم‌های موجود در شیر مادر تنها به رفع گرسنگی نوزادان نمی‌انجامد؛ این آنزیم‌ها نقش خود را به عنوان محافظت و افزایش مقاومت بدن نوزاد در برابر محیط به خوبی ایفا می‌کنند. علاوه‌بر آن شیر مادر نه تنها باعث پیوند عاطفی میان مادر و فرزند خواهند شد، بلکه هوش نوزادان را بسیار افزایش می‌دهد.
فریور از آخرین تالیف خود درباره اطلاع‌رسانی در باب شیرمادر گفت: آخرین کتابی که در این زمینه منتشر کردم «آموزش روش تغذیه با شیر مادر به انضمام تصاویر و دستورالعمل‌هاست که نزدیک به پانصد تصویر رنگی دارد. این اثر هم نوعی آموزش برای پرسنل پزشکی و هم برای مادران به حساب می‌آید.
وی در پاسخ به این پرسش که مادران از چه زمانی می‌توانند شیردهی را قطع کنند، گفت: سازمان جهانی بهداشت نوشیدن شیر مادر را به مدت دو سال کامل برای نوزادان الزامی دانسته و در این مدت باید غذای اصلی کودکان شیر مادر باشد. در کنار آن مادران می‌توانند از مواد غذایی دیگر برای کودکان خود بهره ببرند. یکی از عواملی که در رشد و میزان هوش نوزاد تاثیر بسیاری دارد، مدت‌ زمانی است که از شیر مادر تغذیه کرده است.
فریور با اشاره به آثار زود از شیرگرفتن نوزادان گفت: بررسی‌ها ثابت کرده است، کودکانی که به طور کامل شیر مادر خود را نوشیده‌اند رشد خوبی خواهد داشت؛ همچنین این افراد در سنین بالاتر در ارتباطات اجتماعی خود موفق‌ترند؛ همچنین یکی از آثاری که باعث می‌شود نوزادان در این سنین، کمتر دچار بیماری‌های عفونی و تغذیه‌ای شوند و عوامل مخرب محیطی کمتر بر آن‌ها تاثیر بگذارد؛ نوشیدن کامل شیر مادر است. از دیگر مزایای تغذیه از پستان مادر تربیت‌پذیری بهتر کودکان است. اغلب این کودکان روابط اجتماعی با کیفیت‌تری دارند و این امر می‌تواند، پلی برای اجتماعی شدن و استقلال یافتن کودکان باشد.
این پزشک با اشاره به لزوم بهتر شدن شرایط مادران شیرده‌ای که شاغل هم هستند، گفت: برخی مادران شاغل مجبور می‌شوند برای از دست ندادن شغل خود از مدت‌ زمان شیردهی به فرزندان خود بکاهند؛ به اعتقاد من وظیفه مسئولان و صاحبان کار و اشتغال است که در این زمینه شرایط بهتری را برای مادران شیرده فراهم کنند.
فریور گفت: بسیاری از کشورهای پیشرفته تا سه سال به مادران شاغل مرخصی با مزایا می‌دهند. یک مادر باید دو سال متوالی ساعت‌ها و دقیقه‌های خود را در کنار فرزندانشان بگذراند و این شرایط باید برای مادران شاغل هم فراهم شود.
وی درباره اصلی‌ترین جایگزین شیر مادر گفت: باید گفت، هیچ جایگزینی برای شیر مادر وجود ندارد؛ اما اگر مادری نمی‌تواند برای نوزاد خود شیردهی داشته باشد، بهترین جایگزین آن شیر مادر دیگری است که در قرآن کریم هم از آن یاد شده است. باید این امر ترویج شود که اگر مادری شیر ندارد یا نمی‌تواند شیر دهد سراغ مادر دیگری برای فرزند خود باشد نه آنکه انتخابش شیر خشک یا شیرهای مصنوعی باشد.
فریور گفت: در گذشته این شغل شرافتمندانه‌ای برای برخی بانوان به حساب می‌آمد و نوعی کسب درآمد برای آنان محسوب می‌شد؛ نوزادانی که مادرانشان توانایی شیردهی به آن‌ها را ندارند، باید از سینه یک انسان تغذیه شوند تا از بروز برخی بیماری‌هایی که در برخی مواقع سبب آسیب جدی به نوزاد می‌شود، جلوگیری شود.
این پزشک متخصص افزود: آکادمی اطفال آمریکا هم به این امر تاکید دارد که هیچگاه شیر‌های مصنوعی نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای شیر مادران باشند. مادران نسل جدید امروزی نباید نسبت به این امر نگرش سختگیرانه‌ای داشته باشند؛ اما متاسفانه تبلیغات درستی در این زمینه انجام نشده است. حق هر نوزادی سینه یک مادر است حال می‌خواهد سینه مادر خود باشد یا یک مادر دیگر.