مراقبت از دندان کودکان، پاسخ به نه سوال رایج

دندان‌های کودک به او کمک می‌کند بجود، صحبت کند و لبخند بزند، پس مراقبت از آن‌ها بسیار مهم است. همچنین، دندان‌های شیری فضایی را در فک برای دندان‌های دائمی، که زیر لثه‌ها در حال رشد هستند، نگه می‌دارند و مانع از به‌هم‌ریختگی آن‌ها هنگام رویش و کاهش نیاز به ارتودنسی می‌شوند. آنچه در ادامه این مقاله می‌خوانید مهم‌ترین دغدغه‌های مادران، دربارۀ مراقبت از دهان و دندان کودکان، است.

چگونه کودکم لثه و دندان سالمی خواهد داشت؟
تغذیه با شیر مادر نوزاد را قوی خواهد کرد. عمل مکیدن و بلع برای کودک بسیار بااهمیت است، چون به رشد هرچه بهتر استخوان‌های فک و صورت او کمک می‌کند. دندان‌های شیری یا اولیه، از شش تا هشت ماهگی نوزاد، شروع به رویش می‌کنند و وقتی کودک شما ۳ساله می‌شود، به احتمال زیاد تمام دندان‌های شیری‌اش روییده‌اند. انتظار می‌رود کودک درمجموع ۲۰ دندان در فک بالا و پایین داشته باشد. مراقبت از این دندان‌ها، برای آماده‌‌کردن مقدمات رشد دندان‌های دائمی بسیار مهم است.

از چه زمانی باید دندان‌های کودک را مسواک زد؟
برخی دندان‌پزشکان معتقدند رعایت بهداشت دهان و دندان و تشویق کودک به مسواک زدن قبل از رویش اولین دندان، شروع می‌شود، چراکه کودکان با تمام دندان‌هایشان به دنیا می‌آیند. اما چون این دندان‌ها در لثه پنهان هستند و دیده نمی‌شوند، چنین تصور می‌شود که نیاز به مراقبت قبل از رویش ندارند. در حالی که دندان‌های سالم نتیجۀ داشتن لثه‌ای سالم است و لازم است مراقبت، حتی پیش از درآمدن دندان‌ها، صورت گیرد.
وقتی اولین دندان کودک شما جوانه زد و رشد کرد، لازم است به‌دقت مراقبت از دندان او را، با مسواکی کوچک و مقدار کمی خمیردندان مخصوص کودکان، شروع کنید. همچنین، می‌توانید پارچه‌ای دور انگشت خود بپیچید و به دندان کودک بکشید. یک‌بار مسواک‌زدن در روز برای دو سال اول کافی است و پس از دوسالگی، لازم است مسواک‌زدن دوبار در روز، صبح و شب، برای کودک انجام شود.

با تب ناشی از رویش دندان چه کنم؟
دندان‌ در آوردن مشکلی جدی نیست و تمام نوزادان آن را تجربه خواهند کرد. این فرآیند به‌طور معمول با علائم خاصی مانند بی‌خوابی، بی‌حوصلگی، تب، اسهال و بثورات پوستی همراه است. در این برهه کودکان به آغوش‌گرفته‌شدن و نوازش بیشتر برای گذراندن این روزها نیازمندند. اگر علائم آن‌ها بیش از اندازه باشد و بهبودی حاصل نشود، ممکن است علل دیگری نیز داشته باشد. در چنین موقعیتی، پیشنهاد می‌شود به پزشک مراجعه کنید.

آیا اجازه مکیدن و جویدن اجسام را به کودک بدهم؟
نوزادان ممکن است، برای تسکین درد رویش دندان، هر چیزی را به دهان خود ببرند و بجوند که برخی از آن‌ها تمیز یا استاندارد نیست یا تکه‌های ریز و جداشونده دارد. بنابراین، بهتر است از محصولات تأییدشدۀ مخصوص رویش دندان استفاده کنید و آن‌ها را در یخچال نگه دارید، چراکه سرما به کاهش احساس درد کمک می‌کند. البته توصیه می‌شود این ابزار در فریزر نگه‌داری نشود.

چه خمیردندانی برای کودک مناسب است؟
تمام تولیدکنندگان بزرگ خمیردندان، خمیردندان‌های مناسب نوزادان نیز تولید می‌کنند. خمیردندان مخصوص نوزادان فلوراید ندارد و اگر نوزاد آن را ببلعد، مشکلی برایش پیش نخواهد آمد.
بنابراین، اگر قصد دارید برای نوزاد خود خمیردندان بخرید، هنگام خرید، برچسب محصول را بررسی کنید و مطمئن شوید مناسب نوزادان است. برای کودکان ۲ سال به بالا، خمیردندان‌ها مقدار کمی فلوراید دارند، چراکه فلوراید، تا حد زیادی، از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌کند و موجب مستحکم‌ترشدن آن‌ها می‌شود. اما مراقب باشید که باید از خمیردندان‌های حاوی فلوراید به میزان بسیارکم (به اندازۀ یک نخود) استفاده کنید. دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید هم فقط برای استفادۀ کودکان بالای ۶ سال پیشنهاد می‌شود.

نقش فلوراید در سلامتی دندان‌ها
فلوراید به‌صورت ترکیبی در طبیعت یافت می‌شود، در آب، هوا و خاک وجود دارد و به‌راحتی جذب مینای دندان می‌شود. به‌خصوص هنگام رشد دندان‌ها، وقتی دندان در حال شکل‌گیری است، مصرف فلوراید باعث می‌شود ساختمان دندان محکم‌تر و در مقابل پوسیدگی مقاوم شود. همچنین، پوسیدگی‌هایی که ممکن است تازه تشکیل شده باشند، به‌راحتی در معرض فلوراید، دوباره معدنی و محکم می‌شوند.
اما به‌خاطر داشته باشید، اگر فلوراید آب آشامیدنی در منطقه‌ای زیادتر از حد معمول، یعنی بیشتر از ۲ پی‌پی‌ام (ppm) باشد، برای جلوگیری از تغییررنگ دندان‌ها، لازم است تا حد امکان منشاء آب آشامیدنی منطقه را تغییر دهید یا از آب‌هایی با فلوراید کمتر استفاده کنید. بنابراین، استفاده از خمیردندان‌ها و دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید در چنین مناطقی توصیه نمی‌شود.

خوراکی‌های شیرین باعث پوسیدگی دندان کودک می‌شود؟
قاعدۀ کلی این است که هر غذا یا نوشیدنی حاوی شکر دندان کودک را در معرض پوسیدگی قرار می‌دهد. خوردن تنقلات شیرین، مانند شکلات‌ها که حاوی مقدار زیادی مواد قندی هستند، به زمان بیشتری برای پاک‌شدن توسط بزاق از سطح دندان نیاز دارند. اما خوراکی‌های طبیعی،‌ مانند میوه و مواد غذایی خام، که سفت و الیاف‌دار هستند و به جویدن بیشتری نیاز دارند، بیشتر از آبمیوه‌های شیرین مفیدند و گاه به تمیزکردن دندان‌ها نیز کمک می‌کنند.
به‌طور کلی، داشتن یک رژیم غذایی متعادل بسیار ضروری است. این رژیم باید به‌صورت منظم شامل مقدار زیادی غلات، میوه‌ها و سبزیجات (به‌صورت خام یا کم‌پخته‌شده ترجیح دارد)، ماست، شیر، پنیر، گوشت و ماهی باشد. چربی‌های اشباع و روغن را، که به‌طور معمول در شکلات، شیرینی، کیک و بیسکوییت وجود دارد، محدود کنید. اجازۀ مصرف این نوع مواد غذایی را فقط یک‌بار در روز به کودک بدهید و بعد از آن مطمئن شوید که کودک دندان‌هایش را مسواک بزند. کودکتان را به ادامۀ این روند تشویق کنید تا برایش تبدیل به عادت شود. انتخاب غذا و تمیز‌کردن دندان ۲ اصل مهم مراقبت از دندان کودک است.

از چه زمانی باید از نخ دندان برای مراقبت از دندان کودک استفاده کرد؟
برخی متخصصان بر این باورند که با رویش دومین دندان، استفاده از نخ دندان باید وارد برنامۀ مراقبتی شما شود. اما طبیعی است، اگر بسیاری از کودکان، در استفاده از نخ دندان، با والدینشان همکاری نکنند. بنابراین، لازم است اصرار را کنار بگذارید و خود الگوی کودک باشید. به‌طور مرتب از نخ دندان استفاده کنید تا او نیز، با مشاهدۀ رفتار درست، از شما الگو بگیرد و مراقبت اصولی از دهان و دندان به ارزشی درونی در او تبدیل شود.

چگونه ترس کودک از دندان‌پزشکی را مدیریت کنم؟
مراقبت از دندان کودکاگر شما، به‌عنوان پدر و مادر کودک، از رفتن به دندان‌پزشکی لذت نمی‌برید، او بیش از شما این حس را خواهد داشت. چراکه کودک احساسات شما را وارسی می‌کند و آن‌ها را به‌عنوان برنامۀ ذهنی خود می‌پذیرد. پس ابتدا با ترس‌های خود کنار بیایید، آن‌ها را بپذیرید و در ادامه با کودک دربارۀ نگرانی‌هایش و علت‌‌های آن گفت‌وگو کنید. برای عملکرد بهتر، با او همدلی کنید و با کتاب‌های داستان، بازی‌های وانمودی و نمایش خلاق، از نگرانی‌های ذهنی‌اش بکاهید و حس مثبتی نسبت به دندان‌پزشک در او ایجاد کنید.
رفتن به دندان‌پزشکی را وقتی دندان‌های کودک به‌نسبت کامل درآمده است؛ یعنی، از حدود دو تا سه سالگی آغاز کنید. معاینات دوره‌ای موجب می‌شود کودک زودتر با محیط دندان‌پزشکی آشنا شود. اگر دندان‌های کودک مشکلی نداشته باشد، معاینات سالانه را تا ۵ سالگی ادامه دهید. پس از آن، هر شش ماه یک‌بار، لازم است دندان‌پزشک و متخصص بهداشت دهان و دندان کودک را معاینه کنند.

در صورت افتادن دندان جلویی کودک چه می‌توان کرد؟
گرچه زودهنگام است، اما مضطرب نباشید. در ۴ سالگی، دندان‌های شیری کودک شما ممکن است بیفتند. این در حالی است که دندان‌های دائمی نهفته و سر جای خود هستند. اگر نگران هستید، برای اطمینان خاطر بیشتر، می‌توانید کودک را نزد دندان‌پزشک ببرید تا پس از بررسی‌های لازم مطمئن شوید دندان دیگری نشکسته یا آسیب ندیده است.