یبوست دوران بارداری، روش درمان با تغذیه

یبوست هنگامی رخ می‌دهد که درد شکمی یا ناراحتی، حرکات روده‌ای سخت و جسته و گریخته و عبور مدفوع سفت وجود داشته باشد. متأسفانه، یبوست تقریباً نیمی از زنان را در نقطه‌ای از دوران بارداری درگیر می‌کند.

علل یبوست در دوران بارداری
بدن در دوران بارداری تغییرات زیادی را تجربه می‌کند، هم از لحاظ فیزیولوژیکی و هم آناتومی، تمام این تغییرات در بروز یبوست در دوران بارداری دخیل هستند.
تغییرات هورمونی: در دوران بارداری، بالا رفتن سطح پروژسترون و کاهش سطح موتیلین - هورمونی که به تنظیم مجرای گوارشی کمک می‌کند - باعث ریلکس شدن ماهیچه صاف در روده می‌شود. این کندی باعث جذب بیشتر مواد غذایی شده ولی می‌تواند به تنبلی روده نیز منجر شود.
افزایش مصرف مکمل‌ها: پیش از تولد به مادر ویتامین‌ها و مواد معدنی بیشتر می‌رسد تا جنین در حال رشد تغذیه شود، ولی افزایش مکمل‌ها، به عنوان مثال آهن و کلسیم، در یبوست دوران بارداری نقش دارند.
کاهش فعالیت جسمانی: وقتی فعالیت جسمانی خود را کاهش می‌دهیم، دفعات مدفوع کردن نیز کاهش می‌یابد. از آن جایی که بسیاری از زنان، ویار صبحگاهی یا خستگی بیش از حد در دوران بارداری را تجربه می‌کنند، فعالیت جسمانی خود را کمتر و کمتر کرده و یبوست در آنها بیشتر می‌شود.
تغییر در رژیم غذایی: چه این مسئله به بیماری صبحگاهی (ویار)، اشتها یا تنفر غیر معمول از یک غذای خاص، مربوط باشد، چه نباشد، زنان به سراغ غذاهای دیگری می‌روند تا به آنها کمک کنند این غذاها هضم شود. تغییر سریع در رژیم غذایی، مخصوصاً اگر بیشتر از جمله غذاهای گندم پایه باشد و کمتر از جمله میوه‌ها و سبزیجات، منجر به یبوست در دوران بارداری خواهد شد.
جنین در حال رشد: با رشد جنین و پر شدن فضای شکم، فشار بیشتری که وزن جنین روی روده‌ها وارد می‌کند می‌تواند منجر به تأخیر در مدفوع شود.
تغییرات در باکتری‌های روده: با پیش رفتن بارداری، باکتری‌های داخل روده شروع به تغییر یافتن می‌کنند و از تعداد باکتری‌های روده کم می‌شود. این تغییرات به بدن کمک می‌کنند تا سطح قند و چربی خون را بالا ببرد که همگی نقش مهمی در تغذیه نوزاد در دوره انتهایی بارداری ایفا می‌کنند. در مادران سالم، این مسئله باعث هیچ خطری برای سلامتی نمی‌شود، ولی کاهش باکتری‌های روده می‌تواند باعث یبوست در دوران بارداری شود.

نشانه های یبوست در بارداری
نشانه‌ها و علائم یبوست مزمن عبارتند از:
کمتر از سه بار در هفته مدفوع کردن
وجود مدفوع سفت یا ناصاف
زور زدن بیش از حد برای مدفوع کردن
احساس انسداد در صاف روده که مانع از مدفوع کردن می‌شود
احساس عدم امکان تخلیه کامل مدفوع از راست روده
نیاز به کمک برای تخلیه روده، از جمله استفاده از دست برای فشار وارد کردن روی شکم یا استفاده از انگشت برای تخلیه مدفوع از راست روده
در صورتی یبوست مزمن در نظر گرفته می‌شود که شخص دو الی سه مورد از این علائم را برای ۳ ماه داشته باشد.

درمان یبوست بارداری با روش های طبیعی
غذاهای غنی از فیبر: فیبر باعث حجیم شدن مواد در مجرای گوارشی شده و در نتیجه راحت‌تر دفع می‌شوند. خوشبختانه غذاهای غنی از فیبر زیادی هستند که می‌توانید از میان آنها انتخاب کنید:
انواع توت، ذرت بو داده، لوبیا و حبوبات غلاف دار
میوه‌های خشک شده همچون زردآلو، خرما، آلو، کشمش و انجیر.
غلات کامل همچون جو دو سر و گل تاج خروس.
آجیل و دانه‌های روغنی، از جمله بادام.
میوه‌هایی همچون انواع توت، آووکادو و گلابی.
سبزیجات آب پز (با هضم ساده‌تر و غنی از فیبر)
منیزیم: درمان کلاسیک یبوست، منیزیم، ماده معدنی ضروری‌ای است که بدن ما برای کارکرد طبیعی به آن نیاز دارد - این ماده انقباضات عضلانی را تنظیم کرده و بعلاوه در رفع یبوست نقش دارد. برای یبوست، معمولاً منیزیم سیترات موثرترین ماده بوده و برای تقریباً تمام انواع یبوست در دوران بارداری اثربخش است.
روغن جگر ماهی: روغن جگر ماهی یکی از طبیعی‌ترین درمان‌ها برای یبوست در دوران بارداری است و به نوعی بهترین ماده برای سلامت سیستم گوارش است. این ماده غنی از اسید چرب امگا ۳ است که بدن ما نمی‌تواند تولید کند. اسیدهای چرب امگا ۳ به کاهش التهاب در روده‌ها کمک می‌کنند و همچنین به تنظیم هورمون پروستاگلاندین نیز کمک می‌کند، تنظیم این هومون برای بهبود دفع محتویات روده ضروری است.
روغن آناناس: روغن نارگیل نیز یکی دیگر از چربی‌های سالم است که به تسکین یبوست کمک می‌کند. این روغن سرشار از اسیدهای چربی میان زنجیره‌ای است، که انرژی سلول‌های روده را تأمین کرده، متابولیسم را بهبود بخشیده، دفع محتویات روده را تسهیل کرده و مدفوع را نرم می‌کند. اثر نرم کنندگی این روغن اصطکاک را نیز در حین دفع محتویات روده کاهش می‌دهد. با یک قاشق چای خوری شروع کنید و سپس می‌توانید تا دو قاشق چای خوری در روز نیز مصرف این روغن را افزایش دهید.
آب فراوان: هنگامی که آب بدن کاهش می‌یابد، آب مورد نیاز خود را از روده‌ها تأمین می‌کند، بنابراین کم آبی منجر به یبوست در بارداری می‌شود. برای زنان باردار توصیه می‌شود تا حداقل ۱۰ لیوان آب در روز بنوشند.
مایعات گرم: تصور کنید که یک روز سرد زمستانی تنها با یک تی شرت بیرون هستید. احتمالاً ماهیچه‌های خود را منقبض می‌کند و به خود می‌پیچید تا سرما را تحمل کنید. حال خود را با همان تی شرت در یک ساحل گرم متصور شوید. بسیار راحت‌تر و آرام‌تر هستید. همین اتفاق وقتی که آب سرد می‌نوشید برای روده شما نیز می‌افتد - روده‌ها منقبض شده و محتویات خود را محکم در بر می‌گیرد، که باعث کند شدن حرکت روده‌ها می‌شود. مایعات گرم به روده شما کمک می‌کند تا آرام شود و یبوست بارداری را تسکین می‌دهد.
فعالیت جسمانی متوسط: برای کمک به حرکت روده‌ها، فعالیت جسمانی خود را افزایش دهید. حتی ۱۰ الی ۱۵ دقیقه ورزش ملایم، مثل پیاده روی یا یوگا می‌تواند به تسکین برخی از علائم یبوست در بارداری کمک کند.
پری بیوتیک و پروبیوتیک: اینولین یک فیبر قوی پری بیوتیک است که یبوست را کاهش داده و به تعداد دفعات تخلیه محتویات روده کمک می‌کند. سایر پرو بیوتیک‌های پیشنهادی، خصوصاً بی لاکتیس و ال روتری، باکتری‌های روده را تغییر می‌دهند تا به تسکین یبوست و افزایش تعداد دفعات تخلیه محتویات روده در هفته کمک کنند.
غذاهای تخمیر شده: غذاهای تخمیر شده (ماست، کفیر) حاوی دو باکتری مفید هستند، لاکشتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم، مشکلات گوارشی از جمله یبوست را برطرف می‌کنند.
شربت دایجستیو: شربت دایجستیو به صورت طبیعی تولید بزاق، مایعات معدوی و صفراوی را تحریک می‌کند که همگی اینها علائم ناراحت کننده همراه با یبوست در بارداری را کاهش می‌دهند. نمونه‌ها: سرکه سیب خام، آبلیمو ترش یا شیرین، گریپ فروت، چای گیاهی (انواع بابونه خطری برای بارداری ندارد).
طب فشاری: هنگامی که نقاط خاصی از بدن تحریک شود، اندام متناظر با آن نقطه نیز فعال می‌شود. فشار وارد کردن به ناحیه عجان (بین مقعد و آلت تناسلی) راه موثری برای کاهش یبوست است.
مدیتیشن و ریلکسیشن: بله، تنش و استرس می‌تواند بر سیستم گوارشی نیز تأثیر بگذارد. هنگامی که سیستم عصبی شخص بیش از حد درگیر شود، می‌تواند اثر محدود کننده‌ای بر تمام بدن شخص بگذارد. یک نفس عمیق بکشید، برای قدم زدن بیرون بروید، یک دوش آب گرم بگیرید یا هر چیزی که برای شما آرامش بخش است.
تمرینات کگل: تمرینات کف لگن می‌تواند به تنظیم دفع محتویات روده کمک کند اگر به طور منظم تمرین شوند.

داروهای مورد استفاده برای درمان یبوست در بارداری
اگر برخی از این درمان‌های طبیعی برای یبوست در بارداری را امتحان کرده‌اید ولی تسکینی که به دنبالش هستید را نمی‌یابید، شاید پیش خود فکر کنید که استفاده از داروی ملین به درمان یبوست کمک خواهد کرد. همیشه با متخصص زنان و زایمانخود پیش از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه صحبت کنید.گزینه‌های کمی برای درمان یبوست در بارداری با داروی ملین وجود دارد.
ملین‌های حجم دهنده:ملین‌های حجم دهنده هضم نمی‌شوند، ولی مایعات داخل روده را جذب می‌کنند و متورم می‌شوند تا یک توده حجیم از مدفوع را شکل دهند. سپس بخاطر وجود توده حجیم روده تحریک می‌شود. عوامل حجم دهنده خفیف‌ترین نوع ملین‌ها هستند و می‌توان برای مدت طولانی‌تر از سایر ملین‌ها از آنها استفاده کرد. هرچند، مصرف این دارو با نفخ و گاز همراه است و ممکن است همیشه موثر نباشند.
ملین‌های اسموتیک: ملین‌های اسموتیک روده‌ها را تحریک می‌کنند تا آب را از بدن جذب کنند. این پروسه کُند گاهی اوقات تا چند روز بر یکنواختی مدفوع تأثیر خواهد گذاشت. این داروها اساساً برای تسهیل عبور مدفوع باعث اسهال می‌شوند. خطر مصرف این داروها در این است که مایعات را از سایر نقاط بدن می‌کشد و می‌تواند باعث بی‌آبی شدید و از بین رفتن الکترولیت‌های بدن شود. تنها همین مشکل نیست: ممکن است در مدت زمانی که منتظرید تا ملین اثر خود را بگذارد گاز در روده جمع شود (به یاد داشته باشید که اثربخشی آن ممکن است تا چند روز طول بکشد) که باعث نفخ و درد شکمی می‌شود.
نرم کننده‌های مدفوع: این نوع ملین‌ها به مرطوب و نرم شدن مدفوع کمک می‌کنند.

عوارض یبوست مزمن در بارداری
عوارض یبوست مزمن عبارتند از:
سیاهرگ‌های متورم در اطراف مقعد (هموروئید):فشار وارد کردن برای تخلیه مدفوع می‌تواند باعث تورم در سیاهرگ‌های داخلی و اطراف مقعد شود.
پارگی پوست در مقعد (شکاف مقعد): مدفوع بزرگ یا سفت می‌تواند باعث پارگی‌های ریز در مقعد شود.
عدم خروج مدفوع (احتباس مدفوع):یبوست مزمن ممکن است باعث تجمع مدفوع سفت شده شود که در روده‌های شما گیر کرده‌اند.
خروج روده از مقعد (پرولاپس مقعدی):فشار وارد کردن برای تخلیه مدفوع باعث کش آمدن راست روده شده و از مقعد بیرون می‌زند.

سوالات رایج
چه تعداد از زنان در دوران بارداری دچار یبوست می‌شوند؟
تخمین زده می‌شود که حدود ۳۸ درصد از زنان در دوران بارداری دچار یبوست می‌شود، اگرچه ۳ زن از هر ۴ زن گزارش داده‌اند که حداقل یکی از علائم بالینی ناراحتی معدی روده‌ای (احتباس، تولید گاز، نفخ و/ یا هموروئید) را در دوران بارداری تجربه کرده‌اند.
آیا یبوست می‌تواند نشانه اولیه بارداری باشد؟
هنگامی که اسپرم و تخمک لقاح را انجام می‌دهند و بارداری آغاز می‌شود، سطح هورمون پروژسترون در بدن افزایش می‌یابد. افزایش سطح پروژسترون است که باعث سالم ماندن بافت رحم می‌شود و آن را تبدیل به بهترین مکان برای رشد کودک می‌کند. متأسفانه همانطور که در بالا به آن اشاره شد، پروژسترون عضلات دیواره روده را ریلکس می‌کند که باعث سختی حرکت مواد دفعی در آن می‌شود (و در نتیجه یبوست رخ می‌دهد). اگر در اوایل دوره بارداری دچار یبوست شده‌اید، به خودتان سخت نگیرید، این علامت بارداری ممکن است تا انتهای سه ماهه سوم بارداری با شما بماند.
آیا یبوست برای کودک مضر است؟
بسیاری از زنان باردار که درد ناشی از یبوست را متحمل می‌شوند این نگرانی را دارند ولی یبوست در بارداری ضرری به کودک نمی‌رساند. خبر خوب دیگر آن است که اگر از ملین‌ها بدون نسخه استفاده کنید (البته با مجوز از متخصص زنان و زایمان) این ملین‌ها جذب بدن نمی‌شوند و در نتیجه خطری برای کودک ایجاد نمی‌کنند. دغدغه اصلی برای مادر است نه کودک. در برخی موارد، یبوست در بارداری می‌تواند منجر به مشکلات بارداری ناراحت کننده و جدی‌تری شود، از جمله هموروئید، خونریزی مقعدی، احتباس مدفوع و پارگی مقعد.