آمنوره اولیه و ثانویه، چیست و چرا ایجاد می شود؟

آمنوره زمانی پدید می‌آید که عادت ماهانه در سال‌های باروری، بین بلوغ و یائسگی رخ ندهد. آمنوره یک بیماری نیست و معنایش این نیست که شخص نابارور است اما می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی باشد که به توجه و بررسی نیاز دارد.
حوالی بلوغ قاعدگی رخ می‌دهد و پس از آن بصورت طبیعی هر یک ماه یک‌بار تا ۵۰ سالگی اتفاق می‌افتد. در این زمان قاعدگی کلا متوقف می‌شود و یائسگی آغاز می‌گردد.

منظور از آمنوره چیست؟
در دوران بارداری نیز عادت ماهانه متوقف می‌شود و توقف آن در دوران شیردهی نیز معمول است. اگر عادت ماهانه در زمانی که افراد به صورت طبیعی انتظار وقوع آن‌را دارند متوقف شود، به آن آمنوره می‌گویند. دو نوع آمنوره وجود دارد: اولیه و ثانویه، که علت بروز هر کدام احتمالا متفاوت است.

آمنوره اولیه چیست؟
آمنوره به عدم عادت ماهانه گفته می‌شود چه در زمانی‌که قاعدگی اساسا شروع نشده باشد چه زمانی‌که متوقف شود. آمنوره اولیه به شرایطی گفته می شود که در زمان بلوغ عادت ماهانه آغاز نشود. طبق نظر موسسه ملی سلامت، اگر عادت ماهانه تا سن ۱۶ سالگی شروع نشود، شخص می‌بایست کمک پزشکی بگیرد.
آمنوره اولیه نادر است. در ایالات متحده کمتر از ۰.۱ درصد از افراد مبتلا می‌شوند.

علل آمنوره اولیه چیست؟
دلیل اصلی آمنوره اولیه سابقه تاخیر عادت ماهانه در خانواده است. اما گاهی یک مشکل ژنتیکی در فرد وجود دارد.
شرایط ژنتیکی که می‌تواند فعالیت طبیعی تخمدان‌ها را متوقف کند شامل موارد زیر است:
- سندرم ترنر
- سندرم عدم حساسیت به آندروژن که منجر به میزان زیاد تستسترون می شود.
- اختلال مولرین. اختلال مولرین نقص ارگان‌های تولید مثل است. رحم و لوله های فالوپی آن طور که باید شکل نمی‌گیرند و عملکرد مناسبی ندارند.
ممکن است اندام‌های تناسلی از زمان تولد مشکل داشته باشند. اتفاق می‌افتد که رحم و لوله های فالوپی وجود نداشته باشد. گاهی مشکلی در همجوشی وجود دارد و لوله ها درست به هم نمی‌رسند.
در آژنزی مولرین، تخمدان‌ها، پستان‌ها و کلیتوریس درست شکل می‌گیرند، اما ورودی واژن وجود ندارد و گردن رحم و رحم ممکن است درست شکل نگرفته باشند.
در این حالت، رشد اندام تولید مثل الگوی طبیعی را دنبال نمی‌کند و عادت ماهانه ممکن نخواهد بود.

آمنوره ثانویه چیست؟
این مورد زمانی اتفاق می‌افتد که عادت ماهانه پیش از آن وجود داشته است اما متوقف می‌شود. این موضوع در دوران بارداری یا شیردهی طبیعی است، اما می‌تواند نشان از وجود یک مشکل نیز باشد. در ایالات متحده، آمنوره ثانویه حدود ۴ درصد از بانوان را در طول عمر خود تحت الشعاع قرار می‌دهد.
یک دوره قطع عادت ماهانه معمولا نشان از مشکل سلامتی ندارد، اما بسیاری از افراد در این هنگام آزمایش بارداری می‌دهند.
در صورت بروز شرایط زیر پزشک آمنوره ثانویه را مورد بررسی قرار می‌دهد:
- قبلا عادات ماهانه منظم بوده و ۳ ماه به تاخیر افتاده است.
- قبلا عادات ماهانه نامنظم بوده است و حالا ۶ ماه به تعویق افتاده است.

علل آمنوره ثانویه چیست؟
به دلایل مختلف ممکن است عادت ماهانه متوقف شود.
این دلایل شامل موارد زیر است:
- بیماری جدی
- استرس فیزیکی
- شاخص توده بدنی بسیار پایین یا لاغری بیش از حد. وقتی شاخص توده بدنی زیر ۱۹ باشد، خطر آمنوره ثانویه به میزان زیادی افزایش می‌یابد.

تاثیر کاهش وزن، ورزش و استرس در قطع عادت ماهانه
کاهش وزن شدید می‌تواند به بیماری فیزیکی یا اختلال خوردن منجر شود. ورزش سنگین می‌تواند باعث آمنوره ثانویه شود. در میان دوندگان مسافت بالا و رقصندگان حرفه‌ای باله این امر شایع است.
دگرگونی شدید احساسی یا استرس شدید نیز می‌تواند باعث متوقف شدن عادت ماهانه بانوان شود.

تاثیر داروها در قطع عادت ماهانه
برخی از داروها نظیر قرص های ضد بارداری فقط پروژسترونی و تعدادی داروهای روانپریشی نیز می‌تواند عادت ماهانه را متوقف کند.
داروهای دیگری که بر عادت ماهانه تاثیر می‌گذارد شامل موارد زیر است:
- شیمی درمانی سرطان
- ضدافسردگی
- داروهای فشار خون
- داروهای حساسیت

عوارض آمنوره ثانویه و اولیه برای سلامتی
آمنوره می‌تواند ناشی از یک بیماری درازمدت هم باشد، از جمله:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- نارسایی زودهنگام تخمدان
- مشکلات محور تالاموسی-هیپوفیزی
مشکلات هیپوفیزی یا تیروئید کم کار می‌تواند به عدم توازن هورمون منجر شود و به مشکلات عادت ماهانه ‌انجامد.
این موارد می‌تواند به دلیل شرایط زیر باشد:
- یک تومور بدخیم یا سرطانی در غده هیپوفیز
- غده تیورئید پرکار یا کم‌کار

آمنوره چه نشانه ها و علائمی دارد؟
نشانه اصلی عدم وقوع عادت ماهانه است. بنابر دلایل، نشانه های مختلفی ممکن است بروز کند. از جمله موارد زیر:
- خروج ترشحات شیری از نوک پستان
- ریزش مو
- سردرد
- تغییرات بینایی
- موی زائد صورت
- در افرادی که به آمنوره اولیه مبتلا هستند، ممکن است پستان رشد نکند.
هر کس این نشانه‌ها را داشته باشد باید به پزشک مراجعه کند.