کیسه صفرا در بارداری، عملکردش چه تغییری میکند؟

کیسه صفرا یکی از بخش های مربوط به سیستم گوارش انسان است. شاید این اندام گوارشی ظاهری نسبتاً کوچک داشته باشد، اما در دوران بارداری می‌تواند دردسر بزرگی برای یک زن باردار ایجاد کند. بروز تغییرات در دوران بارداری می‌تواند بر چگونگی عملکرد کیسه صفرا تاثیر داشته باشد. اگر کیسه صفرا شما تحت تأثیر این تغییرات قرار گیرد (معمولا در برخی زنان تغییرات مربوط به کیسه صفرا دیده می‌شود)، می‌تواند باعث بروز علائم و عوارضی شود که به نوعی بر سلامت جنین تأثیر می‌گذارد.

کیسه صفرا چگونه کار می‌کند؟
این ارگان، اندام کوچکی است که تقریباً به شکل گلابی است. این اندام کوچک در زیر کبد قرار گرفته است. کیسه صفرا در اصل نقش یک اندام ذخیره سازی را ایفا می‌کند. این کیسه ماده ای موسوم به صفرا که در کبد تولید می شود را، در خود ذخیره میکند و برای گوارش و هضم غذا به داخل روده ها می‌ریزد. صفرا به هضم چربی ها در روده ها کمک می‌کند. به محض اینکه شما یک وعده غذایی پر چرب می‌خورید، کیسه صفرا، محتویات خود را به روده کوچک رها می‌کند.
متأسفانه برخی اوقات بر اثر مشکلاتی، این کیسه نمی‌تواند کار خود را به درستی انجام دهد. وجود برخی شرایط باعث تشکیل سنگ در این کیسه می شود. سنگ ها باعث میشوند که ماده صفرا به راحتی از این بافت خارج نشود و در داخل کیسه تجمع پیدا کند.
وجود سنگ کیسه صفرا در این کیسه، نه تنها باعث جلوگیری از حرکت صفرا می‌شود، بلکه می‌تواند باعث ایجاد التهاب نیز شود. التهاب کیسه صفرا به کوله‌سیستیت معروف است. اگر کوله سیستیت باعث درد شدید شود، برای شخص مبتلا می‌تواند یک اورژانس پزشکی باشد.

بارداری چگونه می‌تواند بر عملکرد کیسه صفرا تأثیر بگذارد؟
طبق برآوردها زنان بیشتر از مردان به سنگ صفرا مبتلا هستند. زنان باردار به دلیل خطر افزایش هورمون استروژن در معرض خطر بیشتری در ابتلا به این سنگ‌ها هستند. افزایش تولید هورمون استروژن در بدن، می‌تواند منجر به:
افزایش سطوح کلسترول در صفرا
و باعث کاهش انقباضات کیسه صفرا شود.
پزشکان به کاهش انقباضات کیسه صفرا در بارداری کلستاز یا (cholestasis of pregnancy) میگویند. کلستاز بدان معنی است که صفرا به راحتی از کیسه صفرا خارج نمی‌کند. کلستاز بارداری با افزایش خطر عوارض بارداری همراه است.
نمونه هایی از این عوارض عبارتند از:
خروج مکونیوم (مدفوع) قبل از تولد
تولد زودرس
تولد نوزاد مرده

علائم مشکلات کیسه صفرا در دوران بارداری
کلستاز بارداری می‌تواند علائم بسیار خاصی ایجاد کند. این علایم شامل موارد زیر است:
خارش شدید (شایعترین علامت)
زردی، وضعیتی که پوست و چشم‌های فرد رنگ زرد می‌گیرد زیرا ماده بیلی روبین در خون افزایش پیدا میکند.
تیره شدن ادرار
همانطور که گفته شد، خارش یکی از علایم شایع کلستاز است. از آنجایی که بر اثر رشد جنین، پوست یک خانم حامله کشیده می‌شود، قاعدتا پوست نیز دچار خارش می‌شود. بنابراین تشخیص کلستاز بارداری گاهی اوقات برای یک زن باردار سخت است. دلیل اصلی خارش مربوط به کیسه صفرا ناشی از ورود اسیدهای صفراوی به خون است.
سنگ‌های صفراوی می‌توانند علائم خاص به خود را داشته باشند. علایم زمانی رخ می‌دهد که شما یک وعده غذایی پرچرب را خورده باشید. با این وعده غذایی، علایم زیر حدود ۱ ساعت بعد از آن بروز می‌کنند:
زرد شدن پوست و ظاهر انسان
حالت تهوع
بروز درد در قسمت فوقانی و راست شکم یا جایی که کیسه صفرا در آن واقع شده است.
اگر درد شما در عرض چند ساعت از بین نرود و تسکین پیدا نکند، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که مشکل شدیدتری در کیسه صفرا شما اتفاق افتاده است.

اگر حامله هستید و علایمی در خصوص کیسه صفرا دارید باید با پزشک خود صحبت کنید
برخی از زنان باردار ممکن است در کیسه صفرا خود سنگ داشته باشند، ولی هیچ نشانه‌ای از این سنگ ها وجود نداشته باشد. در اصطلاح به این سنگ ها، سنگ های کیسه صفرا ساکت یا (silent gallstones) گفته می‌شود. این سنگ ها معمولا بر عملکرد کیسه صفرا اثر نمی گذارند.
اما آن دسته از سنگ‌های صفراوی که مجاری خروجی این کیسه را مسدود می‌کنند عملکرد این کیسه را مختل کرده و مشکلاتی برای این ارگان ایجاد می‌کنند. مشکلات ناشی از این سنگ ها اصطلاحا به حملات کیسه صفرا مشهور هستند.
بعضی اوقات علائم این حملات بعد از یک یا دو ساعت از بین می‌روند. اما بعضی اوقات آنها برای مدتی همچنان ادامه دارند. در صورتی که هر کدام از علایم زیر را تجربه کردید و متوجه شدید که از بین نمی روند، حتما با پزشک خود صحبت کنید:
تب
لرز
تیره شدن بیش از حد رنگ ادرار
زرد شدن ظاهر یا زردی
مشاهده مدفوع با رنگ بسیار روشن
تهوع و استفراغ
درد معده که بیش از پنج ساعت طول بکشد
این موارد علائمی هستند که نشان می‌دهند سنگ کیسه صفرا باعث بروز التهاب و عفونت شده است. اگر باردار هستید و با حملات کیسه صفرا مواجه هستید، برای ارزیابی سلامت خود و مخصوصا نوزاد خود حتما به یک پزشک مراجعه کنید.

درمان مشکلات کیسه صفرا در دوران بارداری
درمان کلستاز بارداری
پزشک ممکن است برای آن دسته از خانم های بارداری که دچار خارش ناشی از کلستاز هستند داروهای زیر را تجویز کند:
اورسوداکسی کولین (ursodeoxycholic acid)
اورسودیول (ursodiol)
علاوه بر این داروها شما میتوانید برای کاهش خارش ناشی از کلستاز بارداری ، در خانه اقدامات خود مراقبی زیر را انجام دهید:
قرار گرفتن در وان آب گرم (آب باید ولرم باشد، آب با دمای بالا ممکن است برای جنین شما خطرناک باشد.)
استفاده از کمپرس سرد نیز می تواند به کاهش خارش کمک کند.
نکته
توجه داشته باشید که برخی از روش‌های درمانی مانند کرم آنتی هیستامین یا هیدروکورتیزون که معمولاً برای خارش پوست استفاده می شود، به رفع خارش پوستی مربوط به کیسه صفرا کمک نمی‌کنند. این کرم ها همچنین می‌توانند به کودک شما آسیب برسانند.
درمان سنگ کیسه صفرا
اگر یک زن باردار سنگ کیسه صفرا دارد، اما این سنگ باعث بروز علایم شدید و دردناک نمی شود، توصیه پزشکان رعایت نکات مراقبی و استراحت برای آن ها است. اما اگر سنگ کیسه صفرا در یک شخص حامله باعث بروز درد شدید و هچنین بروز عفونت در بدن شود، پزشک اقدام به انجام عمل جراحی می کند.
هرچند که بهتر است حین بارداری هیچ عملی صورت نگیرد، اما به خاطر پبشگیری از بروز عفونت و آلوده شدن جنین، بهتر است کیسه صفرا برداشته شود. عمل جراحی کوله سیستکتومی پس از عمل جراحی آپاندکتومی دومین عمل شایع در زنان باردار است.

نکات پایانی
اگر پیش تر از این سابقه کلستاز یا مشکل کیسه صفرا را داشته اید، به احتمال زیاد در بارداری های دیگر نیز این مشکل را تجربه خواهید کرد. خوردن یک رژیم غذایی سالم و کم چرب در دوران بارداری، می تواند خطر ابتلا به علائم و مشکلان کیسه صفرا را کاهش دهد. این وضعیت می‌تواند به سلامتی شما و کودک شما کمک کند. اما شما همیشه باید علائم مربوط به کیسه صفرا را به پزشک اطلاع دهید.