شیردهی مادر به نوزاد، عامل پوکی استخوان است؟

پوکی استخوان یکی از مهم‌ترین عوامل تهدید کننده‌ی سلامت در افراد جامعه، خصوصاً زنان یائسه است. نظریه‌ هایی وجود دارد که ارتباط بین بارداری و شیردهی بر ابتلا به پوکی استخوان را تایید می‌کند.
نیاز زیاد به کلسیم و از طرفی دیگر پایین بودن سطح استروژن در دوران بارداری و شیردهی از جمله عواملی هستند که احتمالاً به اثبات این موضوع کمک می‌کنند. پژوهش‌های زیادی در این زمینه انجام شده ولی تاکنون هیچ کدام از آن‌ها به اتفاق آرا در جامعه‌ی پزشکی پذیرفته نشده است. در این مقاله با استناد به گزارش‌های علمی به بررسی رابطه‌ی احتمالی بارداری، شیردهی و پوکی استخوان خواهیم پرداخت.
بارداری و شیردهی علاوه بر ایجاد تغییرات گسترده در زنان، نیازهای بدن آن‌ها را هم تا حد زیادی افزایش می‌دهند. برخی از این تغییرات و نیازها می‌توانند بر روی استخوان‌ها تاثیر بگذارند.
خوشبختانه می‌توان گفت که بسیاری از زنان در طی دوران بارداری و شیردهی مشکلات استخوانی را تجربه نمی‌کنند، یا اگر در طی این دوران مشکلاتی هم برای استخوان‌ها به وجود بیاید، خوشبختانه به راحتی قابل درمان خواهد بود.
با این وجود مراقبت از استخوان‌ها در طول دوران بارداری و شیردهی بسیار ضروری بوده و در نهایت به سلامت مادر و نوزاد منجر خواهد شد.

رابطه‌ی بارداری و سلامت استخوانی
در طول دوران بارداری، جنین درون شکم مادر، برای رشد و تکامل استخوانی به مقدار قابل توجهی کلسیم نیاز دارد. نیاز به این ماده‌ی حیاتی در سه ماه آخر بارداری اهمیت بیش‌تری پیدا می‌کند، چرا که در این دوران جنین به سرعت رشد می‌کند و ارگان‌های او در حال کامل شدن است.
اگر مادر کلسیم کافی دریافت نکند، جنین از استخوان‌های مادر نیاز خود به کلسیم را تامین خواهد کرد. بسیاری از زنان در طی دوران بارداری، عادت به دریافت کلسیم ندارند و این موضوع بسیار نگران کننده و ناخوشایند است. خوشبختانه در طی دوران بارداری بدن راهکارهایی برای حفظ ذخیره‌ی کلسیم بدن زنان اتخاد می‌کند که در ادامه با هم مرور می‌کنیم:
زنان باردار بهتر از سایر زنان قادر به جذب کلسیم موجود در مواد غذایی و مکمل‌های دارویی هستند. این موضوع به خصوص در نیمه‌ی پایانی بارداری خود را نشان می‌دهد، در این زمان جنین به سرعت رشد می‌کند و برای تکامل ارگان‌هایش به کلسیم زیادی نیاز دارد.
در طی دوران بارداری بدن زنان مقدار زیادتری از هورمون استروژن را تولید می‌کند. این هورمون نقشی اساسی در محافظت از استخوان‌ها بر عهده دارد.
از دست رفتن توده‌ی استخوانی در طی دوران بارداری، جبران ناپذیر نیست. چند ماه بعد از زایمان یا چند ماه بعد از توقف شیردهی این فقدان جبران خواهد شد.
برخی از مطالعات نشان می‌دهد که روی هم رفته بارداری می‌تواند برای سلامت استخوانی مفید باشد. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه تعدد بارداری در زنان به افزایش توده استخوانی و در نهایت کم شدن احتمال شکستگی منجر خواهد شد.
در پژوهش‌های صورت گرفته، در موارد نادر، زنانی مشاهده شدند که در طی دوران بارداری و شیردهی به پوکی استخوان مبتلا شدند. پوکی استخوان عارضه‌ای جدی است که در نهایت به آسیب پذیر بودن استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی منجر خواهد شد.
در موارد زیادی هم استخوان‌های زنان میتلا شده به پوکی استخوان بعد از زایمان یا توقف شیردهی به نوزاد بهبود خواهد یافت. با این همه هنوز به درستی روشن نیست که بدن مادران نوجوان قادر به جایگزینی توده‌ی استخوانی از بین رفته و بازگشت به شرایط مطلوب قبل از بارداری را خواهد داشت یا خیر.
برخی از مطالعات نشان می‌دهد که روی هم رفته بارداری می‌تواند برای سلامت استخوانی مفید باشد. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه تعدد بارداری در زنان به افزایش توده استخوانی و در نهایت کم شدن احتمال شکستگی منجر خواهد شد.

بارداری در نوجوانی و سلامت استخوانی
مادران نوجوان، بیش‌تر از سایرین در معرض خطر از بین رفتن توده‌ی استخوانی در طی دوران بارداری و بعدها ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. برخلاف باقی زنان، رشد و تکامل استخوانی در نوجوانان وابسته به مواد غذایی و مکمل‌ها نیست و بیش‌تر این بدن خود شخص است که این کار را انجام می‌دهد. در نتیجه هم جنین و هم مادر باید برای به دست آوردن منابع کلسیمی مورد نیاز برای ساخت استخوان‌ها به نوعی با هم رقابت کنند.
منابع کلسیمی در بدن فاکتور مناسبی برای جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان است و در این دسته از زنان این گنجینه‌ی حیاتی با فرد دیگری قسمت خواهد شد. برای کاهش خطر از دست رفتن توده‌ی استخوانی به مادران نوجوان توصیه می‌شود که از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌های دارویی، کلسیم مورد نیاز در دوران بارداری و شیردهی را تامین کنند.
مادران نوجوان بیشتر از دیگر مادران در معرض بیماری پوکی استخوان هستند و باید به فکر تمهیدات مناسبی جهت دریافت مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری‌شان باشند.

شیردهی و سلامت استخوانی
شیردهی هم بر استخوان‌های مادر تاثیر می‌گذارد. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که زنان بین ۳ الی ۵ درصد از توده‌ی استخوانی خود را در طی این دوران از دست می‌دهند، ولی این فقدان بلافاصله بعد از توقف شیردهی جبران خواهد شد. علت این مسئله احتمالاً افزایش نیاز نوزاد به کلسیم است که مستقیماً از استخوان‌های مادر تامین خواهد شد.
مقدار کلسیم مورد نیاز مادر، به میزان شیر تولیدی و همچنین به مدت زمان شیردهی مادر بستگی دارد. در طی دوران بارداری، بدن زنان استروژن کم‌تری تولید می‌کند، استروژن برای سلامت استخوان‌ها بسیار ضروری است و احتمالاً همین عامل هم در کم شدن توده استخوانی در طی این دوران بی تاثیر نخواهد بود.
خبر خوب اما این است که تا چند ماه بعد از توقف شیردهی، حجم توده‌ی استخوانی از بین رفته جبران خواهد شد.

نکاتی برای حفظ سلامت استخوان‌ها در طی دوران بارداری، شیردهی و بعد از آن
مراقبت از استخوان‌ها در طول زندگی ، به خصوص قبل، حین و بعد از بارداری و شیردهی ضروری است. داشتن یک تغذیه‌ی سالم، انجام فعالیت‌های ورزشی و بهره‌مندی از یک شیوه‌ی زندگی سالم و صحیح و برقراری توازن در همه‌ی امور یاد شده، در نهایت به سلامت مادر و کودک منجر خواهد شد.
کلسیم
این ماده‌ی معدنی برای داشتن یک زندگی سالم بسیار ضروری است، اما اهمیت آن و نیاز بدن به آن در طی دوران بارداری و شیردهی افزایش پیدا می‌کند. آکادمی ملی علوم آمریکا پیشنهاد می‌کند که زنان در طی این دوران به صورت متوسط باید ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم به صورت روزانه دریافت کنند. این مقدار برای زنان بارداری که در سنین نوجوانی هستند، تا ۱۳۰۰ میلی گرم در روز پیشنهاد می‌شود.
منابع خوب کلسیم شامل
- لبنیات کم چرب مانند شیر، ماست، پنیر و بستنی
- سبزیجات سبز و برگ دار مانند کلم بروکلی، کلم کولارد سبز و کاهوی چینی بوک چوی
- کنسرو ساردین و ماهی ساردین با استخوان
- توفو، بادام و ترتیلای ذرت
- غذاهایی که کلسیم به صورت مکمل به آن‌ها اضافه می‌شود، مانند آب پرتقال، غلات صبحانه و نان‌ها
علاوه بر این پزشک هم احتمالاً در طی دوران بارداری و شیردهی برای زنان ویتامین‌ها و مواد معدنی مکمل تجویز خواهد کرد تا مطمئن شود که نیازهای فرد به شکل خوبی برآورده خواهد شد.
ورزش
ورزش کردن، علاوه بر ماهیچه‌ها به تقویت استخوان‌ها هم منجر خواهد شد. فعالیت‌هایی همچون پیاده روی، بالارفتن از پله‌ها، رقصیدن، آمادگی جسمانی و بدن‌سازی به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند. ورزش کردن در طی دوران بارداری هم به طریقی دیگر به سلامت مادر و کودک منجر خواهد شد. فعال بودن مادر از نظر ورزشی در طی دوران بارداری منجر به:
- کاهش ابتلا به کمردرد، یبوست، نفخ و ورم بارداری
- جلوگیری ابتلا به دیابت بارداری
- افزایش انرژی
- بهبود روحیه
- بهبود حالت و ساختار بدن
- افزایش حجم ماهیچه و تقویت آن
- بهبود کیفیت خواب
- کمک به برگشت سریع‌تر به تناسب اندام پیش از بارداری
شیوه‌ی زندگی سالم
سیگار کشیدن تهدیدی برای ریه‌ها و استخوان‌های مادر و سلامت نوزاد است. زنان سیگاری قبل از دوران بارداری باید اقدام به ترک سیگار کنند، فرد با مراجعه به پزشک راهکارهایی برای موفقیت در ترک سیگار دریافت خواهد کرد. علاوه بر این مصرف مشروبات الکلی هم سلامت مادر و کودک را تهدید خواهد کرد، علاوه بر این افراط در مصرف این ماده به سلامت استخوان‌ها آسیب‌های جبران ناپذیری وارد می‌کند. بنابراین به زنان پیش از اقدام به بارداری توصیه می‌شود که در دوران مهم بارداری و شیردهی از آشامیدن مشروبات الکلی جلوگیری کنند.