حساسیت نوزاد به پوشک، علل و راه های درمان

از آنجایی که یک نوزاد کنترلی بر روی دفع ادرار و مدفوع خود ندارد، بنابراین استفاده از پوشک امری الزامی است. با رشد نوزاد تعداد پوشک مورد نیاز در طی روز افزایش یافته و این امر احتمال تحریک پوست و بروز دانه‌های قرمز بر روی پوست نوزاد را افزایش می‌دهد. رطوبت محبوس شده در فضای اطراف پوشک می‌تواند باعث تحریک و یا عرق‌سوز شدن پوست پای نوزاد شود. البته تحریک پوستی می‌تواند دلایل دیگری همچون حساسیت نوزاد به پوشک، حساسیت غذایی و یا اگزما داشته باشد. اما چگونه می‌توان علت بروز حساسیت را تشخیص داد؟ آیا نوزاد به پوشک حساسیت دارد و یا فقط پوست وی در اثر استفاده از پوشک تحریک شده است.
قطعاً تشخیص علت پدید آمدن برجستگی‌های قرمز روی سطح پوست نوزاد در ناحیه اطراف پوشک و پاها توسط والدین دشوار خواهد بود. همه ما می‌دانیم که نوزاد پوست حساسی دارد؛ به‌ویژه در تماس با ادرار و مدفوع می‌تواند تحریک شود. بنابراین چگونه متوجه شویم که این دانه‌های قرمز پوستی طبیعی هستند و در اثر پوشیدن پوشک ایجاد شده‌اند و یا پوست نوزاد به خود پوشک حساسیت دارد؟ با ما همراه باشید تا علائم، دلایل و درمان این حساسیت را بررسی کنیم.

علائم حساسیت نوزاد به پوشک و راه‌های تشخیص
علائم و نشانه‌هایی وجود دارد که از طریق آن‌ها می‌توان حساسیت نوزاد به پوشک را تشخیص داد که در ادامه با آن‌ها اشاره می‌کنیم:
علائم ایجاد شده روی پوست به درمان‌های معمول مثل پودر بچه و پماد سوختگی پای نوزاد پاسخ نداده، از بین نمی‌روند و بهبود پیدا نمی‌کنند.
مکان تشکیل حساسیت و تحریک پوستی نیز ما را در تشخیص علت بروز آن یاری می‌کند. عرق سوختگی ناشی از استفاده از پوشک معمولاً در نواحی ایجاد می‌شوند که در تماس با ادرار و مدفوع نوزاد است. اما در صورت آلرژی نوزاد به موادی مثل پلاستیک، نواحی از پوست که در تماس با پلاستیک هستند مثل قسمت کمر پوشک و کشاله ران تحریک شده و حساسیت ‌می‌دهد.
علامت دیگری که نشان از حساسیت نوزاد به پلاستیک پوشک دارد، بروز حساسیت به شکل کهیر، برآمدگی پوست و قرمزی آن در نواحی دیگر بدن نوزاد که در تماس با پلاستیک بوده است، می‌باشد.
حساسیت به پوشک می‌تواند به شکل برآمدگی‌های کوچک و دانه‌های قرمز و حساس بروز کند. احتمال خاراندن این نواحی توسط نوزادان بزرگ‌تر وجود دارد.
قرمزی و تحریک پایدار ناحیه‌ای از پوست در تماس با پوشک است، از مهم‌ترین علائم نشان‌دهنده حساسیت به پوشک است. این تحریک پوستی با تعویض معمول پوشک از بین نمی‌روند. توجه به زمان تشکیل حساسیت پوستی نیز حائز اهمیت می‌باشد.
از راه‌های تشخیص حساسیت نوزاد به پوشک، تعویض برند پوشک است. از برندی استفاده کنید که ضدحساسیت بوده و برای پو‌ست‌های حساس مناسب باشد.(پوشک‌های ارگانیک و فاقد مواد شیمیایی خشن و حساسیت‌زا) در صورت تغییر جنس پوشک، هیچ چیز دیگری مثل نوع پماد و پودر بچه را تغییر ندهید؛ در صورت برطرف شدن حساسیت، بدانید که نوزاد به پوشک حساسیت دارد.

دلایل رایج ایجاد بثورات پوستی و تحریک پوست در نوزادان
اصطلاح بثورات پوستی به هر نوع تحریک پوستی که در نواحی پوشک، بر روی پوست نوزاد ایجاد شود اطلاق می‌شود. دستمال تعبیه شده در پوشک دلیل اصلی این تحریکات پوستی است اما عوامل دیگری نیز می‌توانند منجر به تحریک پوست نوزاد شوند که به چند مورد اشاره می‌کنیم.
عفونت باکتریایی و یا عفونت ناشی از وجود مخمر: این نوع از تحریک پوستی زمانی رخ می‌دهد که سیستم دفاعی بدن نوزاد به اندازه کافی قوی نبوده تا با ایجاد عفونت بر سطح پوست مقابله کند. آلودگی نوزاد با مخمر یا کاندیدا آلبیکنس زمانی رخ می‌دهد که بالانس باکتریایی روده به هم خورده و منجر به تکثیر بیش از حد مخمر بر روی سطح پوست نوزاد شود.
واکنش آلرژیک: این عامل نیز می‌تواند باعث بروز بثورات پوستی شود. متخصصین بر این باورند که وجود آلرژن‌ها (ماده حساسیت‌زا) در پوشک سبب بروز حساسیت در نوزادان می‌شود. اگر نوزاد به پوشک هم حساسیت داشته باشد دانه‌های قرمز ایجاد شده مشخص‌تر خواهند بود. تست پچ (Patch Testing) جهت تشخیص اینکه نوزاد حساسیت دارد یا نه توسط پزشک انجام می‌شود.
وقتی نوزادی بی‌قراری می‌کند والدین سریعاً به دنبال اثر التهاب و حساسیت روی سطح پوستی که در تماس با پوشک بوده می‌گردند. این التهابات پوستی معمولاً در اثر تماس پوست نوزاد با ادرار و مدفوع ایجاد می‌شوند.
تغییر این بثورات به شکل جوش چرکی و تاول نشان از بروز عفونت در سطح پوست دارد. در صورت ابتلای نوزاد به عفونت مخمری، تحریکات پوستی در ناحیه پوشک و اطراف مقعد دیده می‌شوند.

درمان تحریکات پوستی نوزاد در ناحیه پوشک
صرف نظر از اینکه نوزاد شما به پوشک حساسیت دارد یا بثورات دیده شده عوارض طبیعی ناشی از بستن پوشک هستند؛ هدف همه والدین حذف هرچه سریع‌تر این علائم و راحتی دلبندشان است. خوشبختانه پزشکی نوین درمان‌های گسترده‌ای در جهت رفع تحریکات پوستی نوزاد فرآهم آورده است.
کرم ضدقارچ: برای درمان بثورات پوستی ناشی از عفونت مخمری نوزادان و حتی بزرگسالان استفاده از کرم‌های ضد قارچ مؤثر خواهد بود. زینک اکسید یکی از معروفترین پمادهایی است که به درمان قارچ و تحریکات پوستی کمک می‌کند.
کرم‌های استروئیدی موضعی: متخصصین اطفال استفاده از پماد و کرم‌های حاوی استروئید را برای درمان تحریکات پوستی که منشأ آلرژیک و حساسیتی ندارند توصیه می‌کنند. این کرم‌ها پس از شستن محل تحریک شده و طبق دستورالعملی که همراه با کرم وجود دارد بایستی استفاده شود.
آنتی‌بیوتیک: معمولاً برای درمان عفونت ناشی از باکتری‌هایی همچون ایمپتیگو، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود.

درمان‌های طبیعی
در اثر حساسیت نوزاد به پوشک و یا در اثر تماس پوست نوزاد با ادرار و مدفوع یا رطوبت ایجاد شده در ناحیه پوشک، پوست نوزاد تحریک، ملتهب، قرمز و یا عرق‌سوز می‌شود. خوشبختانه درمان‌های خانگی و طبیعی برای رفع این بثورات وجود دارد.
شیر مادر: در صورت بروز التهاب بر روی پوست نوزاد، استفاده از شیر مادر می‌تواند به بهبود آن کمک کند. تنها چند قطره از شیر را بر روی ناحیه ملتهب ریخته و تا خشک شدن آن صبر کنید. سپس از پوشک جدید برای بستن نوزاد استفاده کنید.
جوش شیرین: جوش شیرین ماده‌ غذایی است که به راحتی در هر خانه‌ای پیدا می‌شود. این ماده با تنظیم pH پوست در ناحیه آسیب دیده پوست نوزاد، به از بین رفتن باکتری و قارچ احتمالی موجود کمک می‌کند. تنها کافی است دو قاشق جوش شیرین را با آب گرم مخلوط کنید تا ماده‌ای خمیری به دست آید. سپس بر موضع مورد نظر مالیده و بگذارید کاملاً خشک شود.
روغن نارگیل: روغن نارگیل روغن طبیعی شناخته شده‌ای است که خاصیت ضدباکتریایی و ضدقارچی دارد. به منظور رفع بثورات، تنها نصف قاشق غذاخوری روغن نارگیل را بر روی پوست ملتهب بریزید. توجه داشته باشید که قبل از استعمال روغن، پوست راشسته و کاملاً خشک کرده باشید.
آلوئه‌ورا: ماده مؤثر دیگر در درمان حساسیت به پوشک و رفع تحریکات پوستی گیاه آلوئه‌وراست. ژل این گیاه می‌تواند التهابات شدید پوستی را رفع و حس آرامش را به دلبندتان بازگرداند. برگ آلوئه‌ورا را شکافته و ژل آن را خارج نمایید و بر روی پوست او قرار دهید تا کاملاً خشک شود.
سرکه سیب: ذات اسیدی این سرکه التهاب پوستی ناشی از وجود مخمر را از بین می‌برد. بدین منظور یک فنجان سرکه سیب را به حمام آب نوزاد اضافه کنید.

راه‌های پیشگیری از حساسیت نوزاد به پوشک
والدین بایستی از همه نکات مربوط به پیشگیری و درمان حساسیت به پوشک مطلع باشند تا بتوانند خطر بروز بثورات پوستی و حساسیت را در نوزادشان به حداقل برسانند. از راه‌های پیشگیری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
به طور مرتب پوشک نوزاد را تعویض کنید. اگر می‌خواهید کودک دلبندتان از آسیب‌های پوستی در امان بماند، در درجه اول بایستی در طول روز به طور مرتب پوشک نوزادتان را عوض کنید. بی توجهی به وضعیت نوزاد و عوض نکردن پوشک آلوده به مدفوع و ادرار برای چند ساعت، می‌تواند باعث حبس رطوبت درآن ناحیه شده و خطر عفونت و التهاب پوستی را افزایش دهد. در صورتی که نوزاد واکنش آلرژیک به پوشک نشان می‌دهد، سریعاً برند پوشک را عوض کرده و ترجیحاً از پوشک‌های ارگانیک که فاقد مواد شیمیایی خشن و حساسیت‌زا هستند استفاده کنید.
از پماد زینک‌ اکسید استفاده کنید. اگر متوجه شدهد که پوست نوزاد بعد از هر بار تعویض پوشک همچنان قرمز است، می‌توانید از کرم مخصوص نوزاد که حاوی زینک اکسید است استفاده کنید. عرق‌سوختگی و تحریکات پوستی شدید نوزاد را بی‌تاب و آزرده می‌کند. در این صورت یک لایه از کرم روی سطح پوست نوزاد مالیده و بگذارید از شب تا صبح بر روی پوست باقی بماند. این لایه به عنوان یک مانع، پوست نوزاد را از تماس با سطح پوشک حفظ می‌کند.
با پوست نوزاد ملایم رفتار کنید. بعضی از نوزادان نسبت به دستمال مرطوب‌های خاصی واکنش نشان می‌دهند. سعی کنید از دستمالی استفاده کنید که فاقد الکل و یا مواد صنعتی معطر هستند. در مواقعی که پوست نوزاد ملتهب است و یا بثورات و حساسیت روی روی آن دیده می‌شود تنها از آب برای تمیز کردن نوزاد استفاده کنید. آب را با یک اسپری روی سطح پوست بپاشید تا نوزاد اذیت نشود.
به آرامی آب اضافه روی سطح پوست را گرفته و تا خشک شدن کامل نوزاد او را با پوشک نبندید. این کار می‌تواند سرعت فرآیند ترمیم را بالا ببرد.
با یک پزشک صحبت کنید. اگر فکر می‌کنید پوست نوزاد شما عفونی شده است، او را برای معاینه نزد پزشک ببرید. در صورت مشاهده جوش‌های چرکی و یا چرکی شدن سطح پوست نوزاد مراجعه به پزشک الزامی است. در صورت بالا رفتن دمای بدن نوزاد و تب کردن وی به متخصص اطفال مراجعه کنید.

کلام آخر
کودکان در چند سال اول زندگی خود پوست بسیار لطیف و حساسی دارند. این امر باعث می‌شود که در اثر استفاده از پوشک، پوست پای آن‌ها تحریک شود. ملتهب شدن و قرمزی، دانه دانه شدن، بروز برآمدگی‌های کوچک روی سطح پوست و به اصطلاح عرق‌سوز شدن پوست نوزاد، می‌تواند در اثر حبس رطوبت در فضای پوشک، تماس پوست با ادرار و مدفوع و حساسیت نوزاد به پلاستیک و مواد استفاده شده در پوشک بر روی پوست نوزاد ایجاد شود.
هر چقدر شما مراقب کودک دلبند خود باشید و همه نکات را در جهت پیشگیری از بروز این بثورات رعایت کنید، باز هم احتمال مواجه شدن با این مشکلات وجود خواهد داشت. در صورت مشاهده تحریکات پوستی می‌توانید درمان‌های طبیعی ذکر شده در این مقاله را انجام دهید اما در صورت شدید بودن علائم، حتما به متخصص اطفال مراجعه کنید. دقت کنید که از هیچ گونه ماده معطری برای پوست حساس کودک استفاده نکنید. خود این مواد می‌توانند باعث ایجاد حساسیت در نوزادان ‌شوند.