عوامل رشد کودکان، نقش خندیدن و حس شوخ‌ طبعی

کارشناسان تکامل کودک که مقولهٔ شوخ‌طبعی را مطالعه کرده‌اند می‌گویند داشتن دورهٔ کودکی مملو از خنده و تفریح مزایایی دارد که تا پایان عمر باقی می‌ماند. همچنین شوخ‌طبعی یکی از بهترین راه‌هایی است که انسان‌ها برای مواجهه با مشکلات اختراع کرده‌اند. در این مطلب می‌توانید با سن واقعی خندیدن و حس شوخ‌طبعی کودک، مزایای حس شوخ‌طبعی در زندگی کودک، راهکارها و روش‌های خنداندن کودکان و مزایای خنداندن کودکان شیرخوار آشنا شوید.

سن واقعی خندیدن و حس شوخ‌طبعی کودک
طبق گفتهٔ ‌کارشناسان، کودکان تا قبل از چهار ماهگی واقعاً نمی‌خندند اما وقتی شش ماهه می‌شوند، والدین تقریباً می‌دانند که چه چیزی کودکشان را به خنده می‌اندازد. کارشناسان تکامل کودک می‌گویند در این سن دشوار است که لبخندها و خنده‌های کودک را به عنوان حس شوخ‌طبعی تعریف کرد، زیرا حس شوخ‌طبعی نیازمند داشتن آگاهی شناختی بیشتر است و اغلب بیشتر مبتنی بر زبان است.
همچنین شوخ‌طبعی شکلی از بازی ذهنی است. خنده در کودکان ابتدا با بازی‌های فیزیکی مثل قلقلک دادن، صدا درآوردن با دهان و شکل خیلی آرام بازی‌ای شبیه کشتی‌ ملایم تحریک می‌شود. اما از شش یا هفت ماهگی کودکان درک واضح‌تری از جهان اطرافشان و نحوهٔ ‌کار آن به دست می‌آورند و کم‌کم از دنیای آمیخته به حس شوخ‌طبعی لذت می‌برند.

مزایای حس شوخ‌طبعی در زندگی کودک
حس شوخ‌طبعی مزیت بزرگی در زندگی است که مزایای بی‌شماری دارد. کودکی که به سادگی می‌تواند حس شوخ‌طبعی خود را فعال کند احتمال بالاتری برای داشتن روابط دوستی قوی، محبوب بودن در میان همسالان و در بزرگسالی برای کنار آمدن با همکاران، مدیریت حس‌هایی مثل استیصال و ناتوانی و بیان و انتقال تنش‌ها دارد و کمتر از افسردگی رنج می‌برد. حس شوخ‌طبعی همچنین با هوش، عزت نفس، ‌خلاقیت و مهارت حل مسئله ارتباط دارد. برخی دیگر از مزایای حس شوخ‌طبعی در زندگی کودک شما شامل موارد زیر است:
کمک به رشد شناختی کودک
علاوه بر اینها، شوخ‌طبعی به والدین بینش و درک نادری از رشد شناختی کودکشان می‌دهد. به عنوان مثال وقتی کودک معنای یک شوخی را می‌فهمد علامت آن است که او مهارت‌های ذهنی قابل ‌توجهی پیدا کرده است، بنابراین وقتی کودکتان چند ماهه‌تان از بازی دالی‌موشه شادمانه می‌خندد یا وقتی کودک یک ساله‌تان از مسخره‌بازی شما در خواندن یک آهنگ بچگانه ریسه می‌رود یا وقتی کودک پیش‌مدرسه‌ای شما از اینکه یک کفش را به جای تلفن جلوی گوشتان گرفته‌اید و می‌گویید «سلام»‌، قهقهه می‌زند باید از این رشد کودکتان خوشحال باشید.
راهی ساده‌تر برای تربیت کودک
والدینی که با کودکانشان زیاد و به سادگی می‌خندند، خیلی زود می‌فهمند که حس شوخ‌طبعی ابزاری فوق‌العاده ارزشمند در تربیت فرزندان است. ابزاری که می‌توان از آن بدون کشمکش برای تربیت کودکان استفاده کرد. مادران و پدرانی که به خندیدن با بچه‌هایشان عادت دارند آن را راهی برای داشتن ارتباط بهتر و نزدیک‌تر با آنها نیز می‌دانند.
کمک به ایجاد پیوند اجتماعی
بازی و خنده که پایه‌های حس شوخ‌طبعی هستند، بخشی از طبیعت ژنتیکی انسان‌هاست و حتی پیش از توسعهٔ‌ زبان هم وجود داشته‌اند. صدای خنده یعنی صدای «هه‌هه» از صدایی که ما در بچگی هنگام بازی فیزیکی تولید می‌کنیم ریشه گرفته است یعنی همان صدای نفس‌نفس زدن ما مثلاً در زمانی که قلقلک داده می‌شدیم. به عبارت دیگر، اولین خندهٔ ‌کودک و بیشتر حس شوخ‌طبعی که بعد از آن در کودکی و بزرگسالی می‌آید، شکلی ابتدایی از ایجاد پیوند اجتماعی است. می‌توان گفت وقتی کاملاً با شخص دیگری گرم تعامل هستیم، حس شوخ‌طبعی که ابزاری پیچیده‌تر برای برانگیختن خنده، ریسه و قهقهه است، در واقع راهی برای یادآوری و بازتولید آن شادی خالص خندهٔ دوران‌ کودکی است.
ایجاد پیوند عاطفی مستحکم
خندیدن اولین شکل ارتباط بین مادرها و کودکان و شکلی مهم از ایجاد پیوند عاطفی است. مادهٔ‌ سازندهٔ‌ کلیدی برای خنده، نه جوک است و نه حس شوخ‌طبعی، بلکه وجود یک شخص دیگر برای با هم خندیدن است. خیلی قبل از اینکه کودک به طور جدی‌ شروع به صحبت کند یعنی در حدود دو سالگی، با هم خندیدن است که به ایجاد یک پیوند عاطفی قوی کمک می‌کند. شاید برای همین است که شما به طور غریزی کودکتان را قلقلک دهید تا دست از بهانه‌گیری و بی‌قراری بردارد.

روش‌های خنداندن کودکان
خنداندن کودکان کار سختی نیست اما نیاز به کمی شناخت دارد. برخی از راهکارهای خنداندن بچه‌ها در سن شیرخوارگی در زیر آمده است:
فوت روی شکم و گاز گرفتن انگشتان پا
در این سن، خندهٔ‌ کودک شما اغلب با بازی فیزیکی تحریک می‌شود. روی شکمش فوت کنید و انگشتان پایش را ملایم گاز بگیرید و واکنشش را ببینید.
بالا و پایین کردن ملایم
بازی‌هایی که به شما امکان می‌دهد که شتاب و سرعت کاری را کم و زیاد کنید، عنصر هیجان‌انگیز غافلگیری را به کودک معرفی می‌کند. پس با ملایمت او را روی دامنتان بالا و پایین کنید، البته ابتدا آهسته و بعد کمی تندتر این کار را امتحان کنید.
قلقلک
در مورد قلقلک هم مثل هر بازی فیزیکی دیگری به یاد داشته باشید که زیاده‌روی نکنید. اگر کودک زیاد از حد تحریک شده یا تحت فشار قرار گرفته باشد، فریادهای شاد او به سادگی ممکن است به جیغ‌های هیستریک تبدیل شود.
دالی‌موشه
این یکی از بازی‌های محبوب همیشگی کودکان است. مثل بیشتر شوخی و بازی‌های خوب، دالی‌موشه هم قبل از نقطهٔ‌ اوج، حسی از انتظار و اضطراب ایجاد می‌کند. در یک لحظه شما یعنی همان مراقب محبوب کودکتان ناپدید شده‌اید و سپس در یک آن، شما ظاهر می‌شوید. لذت دالی‌موشه ناشی از ابتدا کمی ترسیدن و سپس آسوده شدن است.

مزایای خنداندن کودک
همهٔ‌ این خنداندن‌ها برای کودک شما بسیار مفید است و مزایای بزرگی نیز دارد. برخی از نکات مثبت خنداندن کودکان شامل موارد زیر است:
کاهش و تخلیهٔ فشار
خنده برای کودکان کوچک‌تر، به ویژه آن خنده‌ای که با لبخند شروع می‌شود، به ریسه می‌رسد و بعد به قهقههٔ‌ شادی ختم می‌شود یک مکانیسم ذاتی تخلیهٔ‌ فشار است که آن همه فشار ناشی از «کودک بودن» را کاهش می‌دهد.
مدیریت فشار و تنش
شما برای کودک یک الگو هستید. کودک از شما یاد می‌گیرد که بازیگوشی می‌تواند ناراحتی را دگرگون کند و از بین ببرد و این راهی فوق‌العاده برای کمک به کودک در مدیریت تنش و فشار است.
داشتن خواب خوب
به نظر می‌رسد که مادران شوخ‌طبع سطح بالاتری از ملاتونین در شیرشان دارند، بنابراین کودکشان بهتر می‌خوابد و برای والدینی که کمبود خواب دارند این اتفاق بسیار مهمی است.