مفهوم مرگ در کودکان، چگونه برایشان توضیح دهیم؟

مرگ اطرافیان برای همه افراد ناگوار است، ولی کودکان ممکن است بر اثر مرگ عزیزان آسیب جدی ببینند. کودکان بسته به ادراک خود از مفهوم مرگ، به آن واکنش نشان می دهند. در این مقاله به بررسی بیشتر ادراک کودکان از مفهوم مرگ می پردازیم.
سن کودک و چگونگی درک او از محیط اطرافش، مهم ترین عامل در دریافت کودک از مفهوم مرگ و نحوه تاثیر گذاری آن بر او می باشد.
نوزادان می توانند از دست دادن عزیزان را احساس کنند، زیرا مرگ افراد نزدیک ممکن است در نحوه مراقبت روزانه از آنها تاثیر بگذارد. نوزادان همچنین به احساس ناراحتی اطرافیان خود حساس هستند و ناراحتی اطرافیان، آنها را مضطرب و بیقرار می نماید.
کودکان دو تا پنج ساله، مرگ را فرآیندی موقت و برگشت پذیر تصور می کنند و توقع دارند که فرد متوفی پس از مدتی زنده شده و بازگردد. این نوع از ادراک معمولأ به تفکر آنها در مورد شخصیت های کارتونی برمیگردد که می میرند و به راحتی زنده می شوند.
کودکان از سن پنج سالگی به بعد قادر به درک قسمتهایی از حقایق در مورد مرگ می شوند. این حقایق عبارتند از: مرگ برای همه موجودات زنده اتفاق می افتد، برای مرگ دلیل وجود دارد، مرگ باعث جدایی دائمی می شود و مردگان قادر به خوردن، آشامیدن، دیدن، شنیدن، صحبت کردن و احساس کردن نمی باشند. واکنش اولیه کودکان به درک این حقایق، احساس غم است.
برخی از کودکان علاوه بر غمگین بودن، عصبانی و نگران می شوند. حس عصبانیت در مورد از دست دادن افراد مهم در زندگی کودکان که از آنها حمایت و نگهداری می کردند، یک حس طبیعی است. کودکان ممکن است به روشهای مختلف مانند بهانه گیری، اضطراب، تقاضا برای غذا وآغوش، کابوسهای شبانه و یا حالت وابستگی شدید، نگرانی خود را نشان دهند. کودکان ممکن است تصور کنند که آنها علت وقایع اطراف خود هستند و یا فکر کنند که آنها با شیطنت خود باعث مرگ نزدیکان شده اند.
کودکان بالای هشت یا نه سال و نوجوانان، مرگ را تقریبا مانند بزرگسالان تفسیر می کنند و احساسات سایرین را درک می نمایند، ولی ممکن است به علت دشواری در صحبت کردن، احساسات خود را آشکار نکنند تا باعث آزار دیگران نشوند.

توضیح مرگ عزیزان برای کودکان
برای این منظور نزدیک ترین فرد به کودک که مورد اعتماد اوست و حرف او را می پذیرد (ترجیحا پدر و مادر)، باید موضوع را با او در میان بگذارد. نوع بیان مطلب باید به ساده ترین شکل ممکن و مناسب با سن کودک باشد. اگر سن کودک کمتر از آن است که مفهوم واقعی مرگ را دریابد، نیازی به تفهیم این موضوع به او نیست. از سوی دیگر پنهان کردن موضوع مرگ از کودکان نیز کار درستی نیست و باید در حد توان به ایشان آگاهی داد. برخی روان شناسان حتی معتقدند که کودک باید به شیوه خودش سوگواری نماید. مثلا اگر صلاح نمی دانید که کودک را به مراسم تشییع متوفی و یا سوگواری ببرید، به او اجازه دهید که به طریقی با فرد متوفی خداحافظی کند، به خصوص اگر به هم نزدیک بوده اند. برای کودک شمعی روشن کنید و به آرامی با هم راجع به فرد درگذشته صحبت نمایید. اجازه دهید که کودک هم خاطراتش را مرور و با فرد درگذشته خداحافظی کند.
اگر کودک پس از یک دوره کوتاه (معمولا چند هفته ای) نتوانست با سوگ مرگ فردی که به او نزدیک بوده کنار بیاید، بهتر است با یک متخصص روانپزشکی کودکان در این زمینه مشورت گردد.