پیچیدن بند ناف جنین، همه چیز درباره آن

هر پدر و مادری با شنیدن این خبر حال بدی بهشان دست می دهد. در این مواقع حتی اگر برای رفع این حالت کاری از دستتان بر نیاید ولی صد درصد به دنبال علت آن هستید. در این مقاله که با عنوان همه چیز درباره ناف نوزاد، افتادن آن و پیچیدن آن دور گردن جنین گردآوری و تنظیم شده پاسخ سؤالات خود را خواهید یافت.

مقدمه
اتفاق نادری که برای برخی از مادران باردار ممکن است رخ دهد گره خوردن بند ناف دور گردن جنین شان است. بند ناف جنین که از همان هفته های اول بارداری شروع به رشدو تکامل می یابد، وظیفه رساندن خون حاوی اکسیژن و مواد مغذی را از جفت به جنین و همچنین انتقال مواد زائد جنین به جفت را بر عهده دارد که گاهی به دلایل مختلفی دور گردن، بدن و یا دست و پای جنین پیچ و تاب می خورد و ممکن است مشکلاتی را برای جنین بوجود آورد. در برخی موارد این حالت توسط پزشک، تصحیح و برطرف می گردد تا خطری جنین را تهدید نکند و مادر بتواند بدون هیچگونه استرسی به روال عادی زندگی برسد.

آنچه که درمورد بند ناف نوزاد باید بدانید
چنانچه در سونوگرافی دیده شود که بندناف دور گردن جنین پیچیده شده است، در تمام طول زایمان طبیعی از ابتدای شروع دردهای زایمانی تا زمانیکه نوزاد متولد میگردد، ضربان قلب جنین دقیق و با فواصل کوتاه، ازطریق دستگاه‌ مانیتورینگ مورد بررسی قرار گیرد. در حالی که بهبود تکنیک‌های اولتراسونوگرافی امکان تشخیص آن را قبل از تولد فراهم کرده است و در صورت تشخیص سونوگرافیک پیچ خوردگی بند ناف کنترل دقیق و نیز در صورت امکان، مانیتورینگ مداوم جنین الزامی است.
در برخی موارد با خارج شدن جنین از مجرای زایمان، بندناف تحت‌فشار قرار میگیرد و ممکن است لحظات آخر زایمان و پیش ازتولد نوزاد، تعداد ضربان قلب او کاهش قابل‌ ملاحظه‌ای پیدا ‌کند. ممکن است دربرخی موارد و با بروز نامنظم شدن ضربان قلب جنین، شخص مجبور به سزارین فوری گردد. درطول زایمان، ابتدا سر و بعد بقیه و اندام‌ نوزاد از بدن مادر خارج میشوند و پس ازخروج‌ جنین، بندناف بریده میشود و سپس جفت بیرون می آید.
طی زایمان و تولد نوزاد تپش قلب جنین معمولاً طی انقباضات آهسته می‌شود، یعنی از جفت اکسیژن کمتری به جنین می‌رسد، اما زمانی‌ که انقباض پایان یافت، این روند به سرعت بازسازی می‌شود. اگر به علت فشرده شدن بند ناف، جریان اکسیژن به جنین قطع شود با گوش دادن و ضبط آهنگ تپش قلب جنین (پیش از، طی و پس از انقباضات) می‌توان مشکل را تشخیص داد. اگر زمان زیادی طول بکشید تا جنین پس از هر انقباضی احیا گردد، نوزاد بدون وقفه از طریق سزارین زایمان می‌شود.طی زایمان طبیعی جنینی که در وضعیت بریج قرار دارد، ممکن است بند ناف به دور خود گره بخورد یا زمانی‌که کیسه آب پاره می‌شود، بند درازی از واژن بیرون آید. (وضعیت بریج: وﻗﺘﯽ باسن ﺟﻨﯿﻦ ﻗﺒﻞ از ﺳﺮ وارد ﻟﮕﻦ ﺷﻮد)
در واقع مشکل‌ سازترین مسئله وجود «یک گره حقیقی» در بند ناف است، نه پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین. خوشبختانه این مشکل بسیار نادر است، اما درصورت سفت شدن گره و قطع جریان خون، وضعیت بسیار خطرناک خواهد بود. البته این مشکل طی بارداری قابل تشخیص است. زمانی‌که جنین برای دوره بارداری‌ اش کوچک است یا رشدی ندارد یا زمانی‌که تپش قلب ضعیفی وجود دارد یا زمانی‌که گره بند ناف در سونوگرافی مشاهده گردد، حتی اگر جنین نارس باشد، احتمال دارد، چاره‌ای بجز زایمان زودرس نوزاد از طریق سزاین وجود نداشته باشد.
البته گاهی ممکن است گره‌ای که در سونوگرافی تشخیص داده می‌شود، کاذب یا دروغین باشد. گره‌های کاذب (false knots) از به هم پیچیدن عروق بند ناف برای تطابق طول بند ناف ناشی می‌شوند و معمولاً هیچ مشکلی برای جنین ایجاد نمی‌کنند.
مورادی پیش ازخارج شدن جنین بندناف بیرون می آید و سر جنین ممکن است تحت فشار قرار گیرد و همین فشار سر جنین بر بند ناف ممکن است باعث قطع شدن جریان خون و ضربان قلب درجنین گردد و چنانچه بموقع تشخیص داده شود و ظرف ۱۰ تا ۱۵ دقیقه اقدامات لازم صورت گیرد و شخص برای سزارین آماده شود جنین نجات یافته و بسلامت از رحم مادر خارج میگردد. این درمواردی اتفاق می افتد که جنین‌ نارس باشد و سر جنین کاملا حفره لگن را پر نکرده باشد، یا اینکه جنین با پا وارد حفره لگنی شده یا مادر دچار تنگی لگن باشد و این امر مانع ورود کامل سر جنین به داخل لگن میگردد. طی این روند، بعد از پاره شدن کیسه آب، نواری از بندناف از کنار اندام‌های جنین به داخل لگن می‌افتد و حتی گاهی وارد واژن می‌شود و از اندام تناسلی بیرون می‌افتد.

بعد از پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین چه کنیم؟
برخی افراد می پرسند که آیا با وجود پیچیدگی بند ناف دور گردن جنین امکان زایمان طبیعی وجود دارد؟ خبر خوش اینکه یک سوم از این نوزادان بدون مشکل با زایمان طبیعی به دنیا می‌آیند. ولیکن در برخی موارد نادر پیچیدن بند ناف دور گردن جنین برای نوزاد خطر ایجاد می کند. پیچیدن بند ناف دور گردن جنین در موارد نادر ممکن است در زجر جنین هنگام زایمان دخیل باشد و در این صورت سزارین لازم است؛ اما هیچ دلیلی وجود ندارد که کودک سالمی که بند ناف دور گردنش پیچیده به وسیله سزارین متولد شود.

عوارض پیچیده شدن بند ناف به دور گردن جنین
رایج ترین عوارض آن کاهش ضربان قلب جنین هنگام زایمان است که به دلیل کاهش جریان خون به نوزاد بر اثر فشردگی بند ناف در هنگام درد زایمان ایجاد می شود. معمولاً پزشکان و ماما‌ها، هنگام خروج سر جنین وضعیت قرار گیری بند ناف را بررسی می‌کنند و اگر مشکلی در این رابطه وجود داشته باشد، مهارت لازم جهت اقدامات اورژانسی و کاهش خطرات احتمالی را آموزش دیده‌اند. اگر بندناف دور گردن نوزاد قرار گرفته باشد، عبور دادن آن از روی سر نوزاد چندان کار دشواری نیست، ‌زیرا بند ناف مرطوب و لیز است. ولی اگر بندناف سفت شده یا بیش از دوبار دور گردن نوزاد پیچیده شده باشد، پس از گیره زدن، بریده می‌شود و نوزاد آزاد می‌گردد.
اما اگر ضربان قلب نوزاد رو به کاهش بود باید وضعیت های زایمان گوناگون را امتحان کرد یا عمل سزارین اورژانسی انجام شود. دیگر عوارض شامل موارد زیر است:
- کاهش حرکات جنین
- کاهش رشد جنین
- زایمان بسیار سخت

محدودیت رشد جنین جنین با پیچ‌خوردگی بند ناف
همچنین پیچ خوردگی بند ناف می‌تواند باعث محدودیت رشد جنین شود و شدت محدودیت، ارتباط مستقیم با تعداد پیچ خوردگی دارد؛ بنابراین از آنجاکه تقریبا تمام مواد غذایی لازم جهت رشد و بلوغ جنین توسط بند ناف به جنین می‌رسد، اختلالات ساختمانی و عملکردی بند ناف تاثیر مهم و مستقیمی بر پیامدهای حوالی زایمان دارد و مشکلات نوزادی از جمله سندرم اسپیراسیون، آنسفالوپاتی ایسکمیک- هیپوکسیک و تشنج نوزادی گزارش شده است.

دلایل پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین
پیچش بندناف دور جنین ربطی به وضعیت قرارگیری مادر ندارد و فقط در اثر حرکت‌های خود جنین داخل مایع آمنیوتیکی اتفاق می‌افتد. به طور متوسط قطر بند ناف جنین ۰/۸ الی ۲ سانتی متر و طول آن ۵۵ سانتی متر است. زمانی‌که بندناف طول متوسط یا بیشتر از معمول داشته باشد، امکان پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین به حداقل می رسد. اما زمانی‌که بند ناف بسیار کوتاه باشد، احتمال خطر پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین نیز افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی ممکن است، بندِ نافِ کوتاهِ پیچیده شده در دور گردن جنین مانع سرازیر شدن جنین به داخل لگن شود. همچنین ممکن است گره ایجاد شده کشیده شود و جریان خون و اکسیژن را از جفت به جنین مسدود سازد. البته بندنافی که به سفتی دور گردن جنین پیچیده شده باشد به خودی‌خود بچه را حلق‌آویز نمی‌کند، زیرا جنین از طریق بینی تنفس نمی‌کند. ولی می‌تواند جریان حیاتی اکسیژن که از طریق بند ناف به جنین می‌رسد را با اختلال مواجه سازد، بنابراین باید به سرعت تصحیح شود. معمولاً زایمان سزارین چاره‌ساز خواهد بود. بندناف کوتاه می‌تواند دور دست یا پا بچرخد (خوشبختانه این مشکل نیز بسیار نادر است) و جریان مستقیم به این عضو را مسدود ساخته و در رشد و نمو طبیعی آن عضو مداخله کرده و بر آن تاثیر گذارد.
زمانی‌که بند ناف دور گردن پیچیده شده باشد، خطرات آن به عواملی مثل افزایش فشار خون یا دیابت مادر باردار بستگی دارد.

بند ناف نوزاد کی می افتد؟
بند ناف معمولا ۳ روز مرطوب باقی می ماند و سپس شروع به خشک شدن می کند و درروز هفتم تا دهم تولد نوزاد می افتد اما اگر این مدت طولانی تر نیز گردید نگران نباشید و برای افتادن بند ناف عجله نداشته باشید. بسیاری از والدین برای اینکه بند ناف فرزندشان زودتر خشک شود آن را با الکل تمیز نگه می دارند اما این روش بسیار غلط است و موجب مسمومیت با الکل می شود همچنین استفاده از الکل برای ضد عفونی کردن بند ناف روند افتادن آن را به تعویق می اندازد و عفونت را افزایش می دهد.

توصیه های مهم در مورد ناف و بند ناف نوزاد
در صورت بروز هر یک از علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- ورم و قرمزی ناف و اطرافش
- تب یا بد حالی نوزاد
- خونریزی از بند ناف
- وجود چرک در محل بند ناف حتی بعد از پاک کردنش
- استشمام بوی بد از بند ناف
- دیر افتادن بند ناف ( یعنی اگر بندناف تا روز ۱۵ ام نیافتاده باشد)
- ترشح با بوی بد و نامطبوع

آموزش مراقبت و تمیز کردن بند ناف نوزاد
- هنگم بستن پوشک بند ناف را زیر آن قرار ندهید تا با ادرار تماس پیدا نکند.
- هنگام بستن پوشک قسمت بالایی پوشک را تا بزنید تا بند ناف کاملا بیرون باشد و در معرض هوا قرار بگیرد تا زودتر خشک شود.
- مهمترین مسئله در مراقبت بند ناف تمیز و خشک نگه داشتن ان است.
- بند ناف را دستکاری نکنید و از کشیدن بند ناف بپرهیزید.
- زدن بتادین و حتی روغن زرد به بند ناف مطلقا ممنوع است.
- از الکل برای تمیز نگه داشتن بند ناف استفاده نکنید.
- تا یک سالگی داخل حمام ناف را نشوئید.
- اصطکاک و تماس بیش از حد بند ناف با لباس و پوشک کودک سبب کنده شدن و خونریزی آن می شود.
- گاهی در محل اتصال بندناف به بدن نوزاد، ترشح شیری رنگ و بی بو و یا یکی دو قطره خون خارج می شود که اهمیتی ندارد.
- ترشح مقدار کمی مایع از پایه بند ناف کودک طبیعی است ولی میزان این مایع نباید بین دو بار تمیز کردن بند ناف زیاد باشد.
- وجود بند ناف مانع از استحمام نوزاد نمی شود.
- هنگام تولد نوزاد در بیمارستان بند ناف را پس از بستن با گیره پلاستیکی با یک گاز پارچه ای پانسمان می کنند که این گاز میتواند مخزن عفونت ثانوی باشد و باید در خانه باز شود.

بند ناف را با ناف بند نپوشانید حتی در فتق نافی
اگر ترشح سبز رنگ یا چرکی از بند ناف مشاهده نمودید و یا پوست اطراف ناف قرمز شد حتما به پزشک مراجعه نمایید.
مشاهده خونابه مختصر بعد از افتادن ناف طبیعی است اما اگر خونریزی شدید مشاهده نمودید به پزشک مراجعه کنید.
بند ناف را با دست جدا نکنید، حتی اگر خیلی شل شده باشد و یا تنها با رشته ای نازک به شکم نوزاد متصل باشد.
برای تمیز کردن بند ناف از پنبه استفاده نکنید زیرا ممکن است الیاف پنبه روی بند ناف باقی بماند و باعث ایجاد حساسیت و حتی عفونت شود.