بی اختیاری مدفوع در کودکان، علت و راه‌های درمان

بی اختیاری مدفوع در کودکان، اختلالی است که معمولا عللی همچون نوشیدن ناکافی مایعات و یا تغییرات آب و هوایی دارد. اما این اختلال با رفتار مناسب والدین، ورزش و رژیم غذایی سالم به راحتی قابل درمان است.
بی اختیاری مدفوع یا انکوپرزیس یک امر رایج در میان اطفال است، به‌طوری که تقریبا در هر ۱۰۰ کودک، ۲ کودک به این اختلال گرفتار می‌شوند. در حقیقت بی اختیاری مدفوع در کودکان، همانند التهاب روده در کودکان و یبوست، اختلالی در روده است که در این شرایط کودک نمی‌تواند خودش را نگه دارد و مقداری از مدفوعش به لباس زیرش نشت می‌کند. متاسفانه کودکی که به اختلال بی اختیاری مدفوع مبتلا شود، معمولا در معرض مشکلات عاطفی و اجتماعی مرتبط با این اختلال قرار می‌گیرد. از این‌رو ما در این مطلب به بررسی این اختلال، علل، راه‌های تشخیصی و درمانی آن می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.

بی اختیاری مدفوع در کودکان یا انکوپرزیس
بی اختیاری مدفوع می‌تواند شامل اختلال در نگهداری مدفوع و اختلال در دفع مدفوع باشد. در نوع اول، کودک مبتلا به این اختلال، مدفوعش را در روده نگه می‌دارد و به علت سفت شدن مدفوع، نمی‌تواند به دفع مدفوع واکنش نشان دهد. این در حالی است که در نوع دوم، کودک مبتلا اقدام به دفع مدفوع در لباس یا جای نامناسب می‌کند.
مواردی که ممکن است در یک کودک مبتلا به اختلال بی اختیاری مدفوع دیده شود:
- او ممکن است لباس زیر و یا لباس‌های کثیف خود را پنهان کند.
- کودکی که بیش از اندازه درگیر این مشکل است، اغلب نمی‌تواند متوجه کثیف شدن لباسش شود.
- ممکن است این کودک مشکلات دیگری نظیر شب ادراری یا مشکلات ادراری دیگر داشته باشند.
- این اختلال می‌تواند باعث شود که کودک میل به مدرسه رفتن و بازی کردن با دوستانش را از دست دهد و همین امر می‌تواند منجر به مشکلات رفتاری دیگر شود.

علل بی اختیاری مدفوع در کودکان
بی اختیاری مدفوع اغلب نتیجه یبوست است. یبوست غالباً هنگامی شروع می‌شود که کودکان مانع حرکات روده خود می‌شوند یا مدفوع خود را نگه می‌دارند. در این هنگام کودکان معمولا قسمت‌های پایین خود را سفت می‌کنند، گریه می‌کنند، فریاد می‌زنند، در گوشه‌ای پنهان می‌شوند، پاهایشان را به صورت متقاطع می‌گیرند، می‌لرزند، صورتشان قرمز می‌شود یا تلاش می‌کنند مدفوع‌شان را نگه دارند!
برخی از دلایلی که کودکان مدفوع خود را نگه می‌دارند، عبارت هستند از:
- درد قبل، حین یا بعد از مدفوع کردن
- بیماری‌های دیگر
- آب و هوای گرم
- تغییر در رژیم غذایی
- نوشیدن مایعات ناکافی
- مسافرت رفتن
- استفاده از دستشویی کثیف
- سرگرم شدن با بازی یا فعالیتی که کودک را از رفتن به دستشویی باز می‌دارد.
هنگامی که کودکان مدفوعشان را نگه می‌دارند، روده بزرگ کشیده می‌شود. با گذشت زمان، این موضوع می‌تواند روده بزرگ را از شکل طبیعی خود خارج کند. هرچه کودک بیش‌تر مدفوع را نگه دارد، روده بزرگ بیشتر کشیده می‌شود و مدفوع بزرگتر و سخت‌تر می‌شود. همین امر باعث می‌شود که مدفوع کردن برای کودک به مراتب دردناک‌تر شود. وقتی این اتفاق بار‌ها و بار‌ها رخ می‌دهد، روده بزرگ به حدی کشیده می‌شود که ماهیچه‌هایی که برای فشار مدفوع به جلو استفاده می‌شوند، خوب عمل نمی‌کنند. در این شرایط، مدفوع در روده گیر می‌کند و فقط مایعات می‌توانند از اطراف مدفوع سفت شده از بدن خارج شوند. عصب‌های کشیده شده حساسیت کمتری پیدا می‌کنند و کودک، نشت مدفوعش را احساس نمی‌کند.
کودکانی که مشکلات عاطفی یا رفتاری دارند، می‌توانند به بی اختیاری مدفوع گرفتار شوند. البته مشکلات پزشکی جدی‌تری هم وجود دارد که کودکان با آن متولد می‌شوند و می‌توانند باعث بی اختیاری مدفوع شوند، اما این موارد نادر هستند.

تشخیص بی اختیاری مدفوع در کودکان
پزشک کودک شما را معاینه می‌کند و سابقه پزشکی او را نیز بررسی می‌کند؛ معمولاً در این مورد نیازی به آزمایش دادن نیست، اما آزمایش‌های احتمالی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- اشعه ایکس شکمی (سونوگرافی شکم؛ آزمایشی برای ارزیابی میزان مدفوع در روده بزرگ)
- کنتراست آنما (آزمایشی که روده را برای بی اختیاری مدفوع، نواحی باریک و سایر ناهنجاری‌ها بررسی می‌کند.)

درمان بی اختیاری مدفوع در کودکان
۱. درمان پزشکی
درمان بی اختیاری مدفوع که توسط تیم مراقبت‌های بهداشتی انجام می‌شود، اغلب شامل موارد زیر است:
- تمیز کردن مدفوع سخت از روده بزرگ
- نرم نگاه داشتن حرکات روده برای عبور راحت مدفوع
- نشستن در توالت حداقل دو بار در روز
- کنترل روده و مقعد برای بررسی حرکات روده
این موضوع بسیار مهم است که روش درمانی خود را پیش گرفته و به آن وفادار ماند. این درمان‌ها شامل ماه‌ها تلاش برای شما و فرزندتان خواهد بود. هیچ راه‌حل فوری برای درمان این اختلال وجود ندارد.
پزشک نیز اغلب دارو‌هایی را تجویز می‌کند که به نرم شدن حرکات روده کودک کمک می‌کند. این داروها از باقی ماندن مدفوع در بدن کودک جلوگیری کرده و با گذشت زمان به روده بزرگ اجازه می‌دهند تا به شکل و عملکرد طبیعی خود بازگردد. لطفاً بدون تأیید پزشک دارو‌های نرم کننده به او ندهید!
۲. ورزش و رژیم غذایی
ورزش و رژیم غذایی دو گزینه مهم هستند که تاثیر بسزایی در سلامت افراد دارند، اکنون تاثیر این دو گزینه را در درمان بی اختیاری مدفوع نیز بررسی می‌کنیم.
رژیم غذایی
برخی تغییرات در رژیم غذایی، می‌توانند در رفع یبوست و یا بی اختیاری مدفوع کودک موثر عمل کنند. موارد زیر کمک کننده خواهند بود.
- میوه و سبزیجات بیشتری در رژیم غذایی کودک بگنجانید.
- غلات سبوس دار و نان بیشتری به رژیم غذایی کودک اضافه کنید.
- کودک خود را تشویق کنید که مایعات و به خصوص آب بیشتری بنوشد.
غذا‌های فست فودی که معمولاً از نظر چربی و قند غنی هستند را محدود کرده و غذا‌ها و میان وعده‌های مناسب را جایگزین آن کنید.
- مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای را محدود کنید.
مواد غذایی حاوی فیبر را به سبد غذایی کودک اضافه کنید، اما توجه داشته باشید که در صورتی که کودک آب کافی مصرف نکند، این فیبر زیاد می‌تواند یبوست را شدیدتر کند. در مورد مقدار فیبر مورد نیاز بدن کودک، با پزشک مشورت کنید. طوری برنامه‌ریزی کنید که غذای کودک خود را طبق برنامه منظم و در زمان خودش سرو کنید. غالبا بعد خوردن یک وعده غذایی، کودکان نیاز به مدفوع کردن را احساس می‌کنند.
ورزش
افزایش ساعات ورزش کردن در کودکان می‌تواند در درمان بی اختیاری مدفوع آن‌ها بسیار تاثیرگذار باشد؛ چراکه ورزش با کمک به حرکات عادی روده‌ها، می‌تواند به هضم غذا کمک کند. پس کودک خود را تشویق کنید به جای تماشای تلویزیون یا بازی‌های ویدیویی، به بیرون برود و بازی کند.
۳. رفتار درمانی
در کنار مراجعه به پزشک و مصرف دارو، رفتار شما با کودک نیز تاثیر بسیار زیادی در روند بهبود او خواهد داشت. رفتار صحیح و مناسب باعث می‌شود او بدون ترس از انتقاد، مشکلش را با شما در میان بگذارد. در صورتی که رفتار زننده و تحقیر کننده شما، باعث ترس بیشتر او شده و باعث می‌شود کودک این مشکل را از شما پنهان کند. در قسمت زیر به برخی از کارهایی که شما باید به عنوان پدر یا مادر کودک انجام دهید، اشاره می‌کنیم:
- کودک خود را تشویق کنید که حداقل دو بار در روز، به مدت ۳ تا ۵ دقیقه، ترجیحا ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از غذا، در توالت بنشیند.
- در صورتی که کودک نتوانست مدفوع کند، او را مورد انتقاد و ناسزا قرار ندهید.
- دادن جوایز کوچک به او، می‌تواند به ایجاد انگیزه در او کمک کند.
- با معلمان مدرسه در مورد نیاز فرزندتان به دستشویی رفتن صحبت کنید، تا در هر زمان، به او اجازه بیرون رفتن بدهند. (بسیاری از کودکان از رفتن به دستشویی در مدرسه جلوگیری می‌کنند، از او بخواهید از نگه داشتن دستشویی‌ خودداری کند و هنگام احساس نیاز به مدفوع کردن حتما به دستشویی برود.)

سخن پایانی
بی اختیاری مدفوع در کودکان، اختلالی است که با مراقبت و آموزش به کودک درمان می‌شود. کودکی که گرفتار این اختلال شده به اندازه کافی احساساتی مانند ترس، خجالت و اضطراب را تجربه می‌کند، پس از شما والدین عزیز می‌خواهیم که با رفتارهای تحقیرآمیز احساسات بد را به او منتقل نکنید! کنارش باشید و با رفتاری درست به بهبودش کمک کنید، نگران نباشید با بزرگتر شدن کودک این مشکل هم کمرنگ‌تر خواهد شد.