علائم کم خونی در نوزادان، چه عواملی باعث میشود؟
کم خونی شرایطی است که در آن، بدن نوزاد به اندازه کافی گلبول قرمز (RBCs) تولید نمیکند.
در ابتدا به یاد داشته باشید که کمخونی در نوزادان، دقیقاً مانند بزرگسالان، به تعداد کم گلبولهای قرمز خون اطلاق میشود. طبق نتایج تحقیقات اخیر سازمان بهداشت جهانی، کمخونی در نوزادان به طور گستردهای در سراسر جهان رواج یافته است. در ادامه این مقاله، شما را با دلایل، علائم و روشهای جلوگیری از بروز کمخونی ناشی از فقر آهن در نوزادان آشنا خواهیم کرد.
کم خونی در نوزادان چیست و چه عواملی باعث بروز این مشکل میشود؟
کمخونی شرایطی است که در آن، بدن نوزاد به اندازه کافی گلبول قرمز (RBCs) تولید نمیکند؛ این روند منجر به گردش ضعیف اکسیژن در بدن کودک میشود. در نتیجه، بدن نوزادان مبتلا به کمخونی روند رشد سالمی نداشته و به دلیل نقص عملکرد سلولهای فاقد اکسیژن، نمیتواند به نقاط عطف رشد برسد.
شایعترین علل بروز کمخونی در نوزادان به شرح زیر میباشند:
تخریب گلبولهای قرمز خون نوزادان
لازم است بدانید که اختلالات ژنتیکی مانند بیماری سلولهای داسی-شکل باعث میشود تا سیستم ایمنی بدن نوزاد، سلولهای خون سالم را نیز از بین ببرد، تعداد گلبولهای قرمز خون و در نتیجه، سطح اکسیژن را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. از بین رفتن این گلبولها در بدن کودک منجر به بروز کمخونی میشود که به آن "آنمی همولیتیک" نیز گفته میشود.
از بین رفتن گلبولهای قرمز خون نوزاد
از دست دادن خون ناشی از زخم یا خونریزی داخلی به دلیل آسیبدیدگی بدن نوزاد نیز منجر به از بین رفتن گلبولهای قرمز خون او میشود. خونریزی مکرر بینی یا بیماری التهابی روده که با اسهال خونی همراه است، باعث از بین رفتن گلبولهای قرمز خون در بدن نوزادان شده و کمخونی را به دنبال خواهد داشت.
تولید میزان کمی از گلبولهای قرمز در خون نوزادان
به دلیل شرایطی به نام آنمی آپلاستیک، مغز استخوان نوزاد به اندازه کافی گلبولهای قرمز را برای رفع نیازهای اکسیژن سلولهای بدن تولید نمیکند.
این وضعیت میتواند در نتیجه مصرف انواع داروها، عفونتهای ویروسی یا باکتریایی یا انواع خاصی از سرطانها مانند خون یا استخوان رخ دهد. لازم است بدانید که کمخونی ناشی از فقر آهن از جمله مهمترین علل بروز آنمی آپلاستیک در بدن کودکان است.
انواع مختلفی از کمخونی در بدن نوزادان وجود دارد که از عوامل ژنتیکی نشاءت گرفته یا به دلیل کمبود مواد مغذی در بدن کودک رخ میدهند. به طور کلی، تقریباً ده نوع کمخونی وجود دارد. در ادامه این مقاله از دلگرم، به کمخونی ناشی از فقر آهن در نوزادان میپردازیم.
کمخونی ناشی از فقر آهن در نوزادان چیست؟
کمخونی ناشی از فقر آهن در مواقعی اتفاق میافتد که کودک به میزان کافی آهن از رژیم غذایی مصرفی خود دریافت نکند؛ این شرایط منجر به شکلگیری نامناسب پروتئین هموگلوبین در بدن آنها میشود.
لازم است بدانید که این نوع پروتئین حاوی اتمهای آهن است که به اکسیژن موجود در ریهها متصل شده و آن را به سلولهای مختلف بدن نوزادان منتقل میکنند. سطح ضعیف پروتئین موجود در بدن کودک، روند تولید گلبولهای قرمز خون را تحت تأثیر قرار داده و باعث بروز کمخونی ناشی از فقر آهن میشود.
چه عواملی باعث کمبود آهن در بدن نوزادان میشود؟
۱-مصرف ناکافی آهن در رژیم غذایی
کودک شما تا شش ماهگی، آهن مورد نیاز خود را از شیر مادر دریافت میکند؛ پس از آن شما باید مواد غذایی غنی از آهن را به وعدههای غذایی او معرفی کنید،زیرا شیر مادر برای تأمین نیازهای بدن کودک کافی نخواهد بود.
کودکانی که عادتهای بد غذایی دارند، از غذای غنی از آهن استفاده نمیکنند، یا همچنان به طور انحصاری از شیر مادر تغذیه میشوند، در معرض خطر ابتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن قرار دارند.
2-معرفی شیر گاو به برنامه غذایی نوزادان قبل از 12 ماهگی
نوزادانی که قبل از ۱۲ ماهگی از شیر گاو تغذیه میکنند، حتی در صورت مصرف آهن از منابع غذایی دیگر نیز ممکن است به کمخونی ناشی از فقر آهن مبتلا شوند. این امر به این دلیل است که شیر گاو منبع ضعیفی از آهن است و روند جذب آهن از منابع دیگر را برای بدن سخت میکند.
3-تولد زودرس نوزادان
به خاطر بسپارید که نوزادان نارس / زودرس بیشتر از سایر کودکان در معرض خطر ابتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن قرار دارند، زیرا در هنگام تولد ذخایر آهن کافی در بدن آنها وجود ندارد. حدود ۸۵٪ از نوزادان نارس زیر ۱۵۰۰ گرم ممکن است در آینده دچار کمخونی ناشی از فقر آهن شوند.
4-نوزادانی که از مادران دیابتی به دنیا میآیند
زنان مبتلا به دیابت دوران بارداری، در معرض خطر بیشتری برای تولد نوزادان مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن قرار دارند. نتایج مطالعات اخیر پزشکان متخصص اطفال نشان داده است که حدود ۶۵٪ از مادران دیابتی دارای سطح آهن جنینی پایینی هستند، حدود ۲۵٪ از آنها فقر آهن شدید دارند و به سختی این آهن را به بدن جنین درون رحم خود منتقل میکنند.
5-وزن کم نوزاد در هنگام تولد
اگر مادر در سه ماهه سوم بارداری خود دچار کمخونی شده باشد، میزان کم هموگلوبین در خون او باعث تولد نوزادانی با وزن کم و مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن میشود.
علائم کمبود آهن در بدن نوزادان کدامها هستند؟
تشخیص علائم کمخونی ناشی از فقر آهن در بدن نوزادان، قبل از تأثیر منفی این بیماری بر روند رشد و سلامت کودک، بسیار مهم است. برخی از شایعترین علائم بروز کمخونی ناشی از فقر آهن در بدن نوزادان به شرح زیر میباشند:
پوست رنگ پریده نوزاد
لازم است بدانید که پوست کودک مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن رنگ و بافت خود را از دست میدهد و به نظر میرسد که کسل و کمرنگ است. این علائم غالب در اطراف پلکها و دستهای نوزادان قابل مشاهده است.
ضعف
خستگی مداوم مانند خوابآلودگی و عدم علاقه نوزاد به انجام فعالیتهای روزمره، یکی از مهمترین نشانههای بروز کمخونی ناشی از فقر آهن میباشد.
تحریک پذیری نوزاد
ممکن است نوزادان به طور مداوم تحریک شود؛ نوزادان بزرگتر نیز ممکن است در روند تنفس خود دچار مشکل شوند.
عدم علاقه به دریافت مواد غذایی و کم اشتهایی نوزادان
نوزادان مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن کمتر از حد نرمال غذا میخورند یا اصلاً ممکن است غذا نخورند.
بروز مشکلات تنفسی در کودک
ممکن است نوزادان مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن نتوانند به راحتی نفس بکشند و از تنگی نفس مکرر رنج ببرند.
ضربان قلب سریعتر نوزاد
ضربان قلب کودک مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن سریعتر میزند تا سطح کم اکسیژن در بدن را جبران کند.
متورم شدن اندامهای نوزادان
برخی از نوزادان مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن ممکن است با تورم اندامهایی مانند دستها و پاها روبرو شوند.
پیکا
پیکا شرایطی است که در آن، کودک هوس میکند تا وسایل غیر غذایی مانند گچ، گرد و غبار و غیره را بخورد. این یک شاخص مهم برای تأیید کمبود مواد مغذی در بدن نوزادان به شمار میرود.
قد، وزن و دور سر کم نوزاد
از آنجایی که بدن نوزادان مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن از نظر هموگلوبین ضعیف است، سلولها اکسیژن کافی برای رشد را دریافت نمیکنند؛ در نتیجه، کودک دارای قد، وزن و دور سر کمی، در مقایسه با سایر همسالان خود خواهد بود.
لحظهای که متوجه هر یک از این علائم بالا در بدن فرزند خود شده و مشکوک به کمخونی او شدید، او را برای تشخیص دقیق نزد پزشک متخصص اطفال ببرید.
چگونه کمخونی ناشی از فقر آهن در بدن نوزادان تشخیص داده میشود؟
به یاد داشته باشید که کمخونی ناشی از فقر آهن در نوزادان از طریق برخی آزمایشهای پزشکی قابل تشخیص است که رایجترین این موارد به شرح زیر میباشند:
آزمایش گلبولهای قرمز
برای این منظور، قطره خون بیمار زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار میگیرد؛ تعداد کم گلبولهای قرمز در نمونه خون حاکی از کمخونی نوزاد است.
همچنین، در این آزمایش، انواع گلبولهای قرمز موجود در نمونه خون کودک (جوان و پیر) محاسبه میشود تا روند تولید طبیعی آنها نیز مورد بررسی قرار گیرد.
علاوه بر این موارد، آزمایش هماتوکریت برای تعیین درصد پلاسمای خون بیمار انجام میشود. برخی از پزشکان متخصص اطفال نیز ممکن است آزمایش مدفوع را انجام دهد تا از بین رفتن میکروسکوپی گلبولهای قرمز را در مدفوع کودک بررسی نمایند.
آزمایش آهن
برای این منظور، نمونهای از خون کودک جهت بررسی میزان هموگلوبین، آهن و میزان ترکیبات آنها مورد آزمایش قرار میگیرد. آزمایش فریتین (پروتئینی که آهن را ذخیره میکند) نیز در مورد برخی از بیماران انجام میشود.
اگر نتیجه آزمایش کمخونی ناشی از فقر آهن در بدن نوزادی مثبت باشد، پزشک معالج گزینههای درمانی مناسبی را پیشنهاد میکند.
چگونه کم خونی ناشی از فقر آهن در نوزادان درمان میشود؟
این بیماری با رفع کمبود آهن در بدن بیمار درمان میشود. برخی از روشهای درمان کمخونی ناشی از فقر آهن در نوزادان به شرح زیر میباشند:
استفاده از مکمل های آهن
پزشک متخصص اطفال بر اساس سن و شدت کمخونی نوزاد، مکملهای بیخطر آهن را جهت بهبود وضعیت بدن او تجویز میکند. لازم است بدانید که اکثر این مکملها حاوی انواع ویتامینها، به ویژه ویتامین C هستند، زیرا این ویتامینها روند جذب آهن در بدن کودکان را تسهیل میکنند.
اگر مکمل تجویز شده به شکل پودر باشد، شما میتوانید آن را با وعدههای غذایی فرزند خود مانند انواع پورهها مخلوط کنید؛ در حالی که میتوان این دارو را به طور مستقیم به شکل شربت نیز مورد استفاده قرار داد. این روند درمانی میتواند سه تا شش ماه زمان ببرد، اما سطح طبیعی آهن را به بدن کودک شما برمیگرداند.
استفاده از مواد غذایی و مکمل های غنی از آهن
پزشک متخصص تغذیه کودکان با استفاده از یک برنامه رژیم غذایی غنی از آهن برای تأمین ذخایر آهن در بدن نوزاد، برنامهریزی میکند. در واقع، ممکن است یک برنامه تغذیهای نیز به شما داده شود که نوزادتان باید در طول دوره درمان آن را هم رعایت کند.
کودک شما طی چند هفته پس از درمان، سلامت کامل خود را به دست میآورد.
در نهایت به خاطر بسپارید که تکمیل روند درمان کمخونی ناشی از فقر آهن در نوزادان بسیار مهم است، زیرا کمخونی میتواند منجر به بروز مشکلات جدی در روند سلامتی هر کودکی شود.
اثرات طولانی مدت کم خونی ناشی از فقر آهن در نوزادان
در صورت عدم درمان، کمخونی ناشی از فقر آهن در نوزادان میتواند عوارض جدی را به دنبال داشته باشد که شایعترین این موارد به شرح زیر میباشند:
اختلال در رشد نقاط عطف نوزاد
کمخونی ناشی از فقر آهن بر روند رشد نقاط عطف نوزادان تأثیر منفی میگذارد؛ به این معنی که اگرچه کودک به طور عادی رشد میکند، اما نسبت به سایر همسالان خود، در زمان طولانیتری به نقاط عطف میرسد.
عقب ماندگی جسمی و ذهنی
در نظر داشته باشید که کمبود آهن باعث اختلال در عملکرد مغز و سایر اعضای بدن مانند عضلات اسکلتی نوزادان میشود؛ به عنوان مثال، نوزادان مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن ممکن است از هوش کمتری برخوردار باشند و روند رشد حرکتی آنها دچار اختلال شود.
همچنین، نتایج تحقیقات اخیر پزشکان متخصص اطفال نشان میدهد که نوزادان بزرگتر مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن مزمن دچار مشکلات رفتاری بوده و در معاشرت با دیگران مشکل دارند.
اختلال در عملکرد سیستم ایمنی نوزاد
آهن به حفظ تعداد لنفوسیتها که نقش مهمی در دفاع از بدن در برابر عوامل بیماریزا دارند، کمک شایانی میکند. همچنین، همچنین برای رشد طبیعی سیستم ایمنی بدن هر نوزادی ضروری است. نتایج تحقیقات اخیر دانشمندان نشان داده است که میزان ایمنی بدن نوزادانی که از کمخونی ناشی از فقر آهن رنج میبرند، پایین است. ایمنی پایین نیز کودک را در معرض انواع عفونتها و بیماریها قرار میدهد.
از آنجایی که کمخونی ناشی از فقر آهن میتواند تأثیر منفی بر روند رشد کودکان داشته باشد، شما باید برای جلوگیری از بروز این مشکل اقدامات لازم را انجام دهید. خوشبختانه، پیشگیری از بیماری کمخونی ناشی از فقر آهن در نوزادان دشوار نیست.
چگونه میتوان از بروز کمخونی ناشی از فقر آهن در بدن نوزادان جلوگیری کرد؟
همانطور که قبلاً اشاره شد، جلوگیری از کمبود آهن در بدن نوزادان کار سادهای است. تمام کاری که شما باید انجام دهید، این است که اطمینان حاصل کنید کودک بسته به سن خود، از رژیم غذایی روزانه، آهن مورد نیاز عضلات بدن را دریافت میکند. میزان آهن مورد نیاز بدن نوزادان به شرح زیر میباشند:
- نوزادان 1-6 ماهه 27/0 میلیگرم
- نوزادان ۷-۱۲ ماهه ۱۱ میلیگرم
توجه داشته باشید که نوزادان تا سن 12 ماهگی نباید بیش از 40 میلیگرم آهن در روز دریافت کنند. در واقع، میتوان ادعا کرد که رژیم غذایی جلوگیری از بروز کمبود آهن در بدن نوزادان به سن آنها بستگی دارد. این راهکارها به شرح زیر میباشند:
۱-شیرخواران کوچکتر از شش ماه
به یاد داشته باشید که نوزادان با ذخایر آهن سلولی متولد میشوند که شش ماه در جریان خون آنها باقی میمانند؛ این در حالی است که نیاز بدن کودک به آهن اضافی نیز از طریق شیر مادر تأمین میشود.
میانگین آهن موجود در شیر مادر ۳۵/۰ میلیگرم در هر لیتر است و یک نوزاد به طور متوسط، روزانه ۷۸۰ میلیلیتر شیر مادر دریافت میکند. در نتیجه، این مقدار نیاز روزانه بدن او به آهن را برآورده خواهد کرد.
با این حال، جالب است بدانید که میزان آهن موجود در شیر مادر در طول چهار ماه کاهش مییابد؛ به خصوص اگر نوزاد دارای وزن کمی باشد یا مادر او دیابتی باشد.
چنین وضعیتی میتواند منجر به کمخونی ناشی از فقر آهن در نوزادان شود. برای درمان این بیماری، آکادمی اطفال آمریکا روزانه ۱ میلیگرم بر کیلوگرم مصرف آهن را توصیه میکند. با این حال، شما باید برای درک بهتر موضوع با پزشک متخصص اطفال در مورد وضعیت بدن فرزند خود مشورت کنید.
نوزادانی که به مدت شش ماه از طریق شیر خشک تغذیه میشوند، باید 0.27 میلیگرم آهن در روز مصرف کنند. بیشتر شیر خشکها دارای 12 میلیگرم آهن در هر لیتر هستند. با این حال، نتایج تحقیقات اخیر پزشکان متخصص اطفال نشان داده است که مقدار واقعی آهن جذب شده در بدن نوزادان، در مورد استفاده از شیر خشک خیلی کمتر از شیر مادر است.
۲-نوزادان بزرگتر از شش ماه
شیرخوار بزرگتر از شش ماه برای دریافت آهن مورد نیاز بدن خود، گزینههای وسیعتری دارد، زیرا او میتواند از مواد غذایی جامد نیز استفاده کند. لازم است بدانید که گوشت، بهترین منبع آهن برای نوزادان است، زیرا سرشار از آهن هیمی است که به راحتی توسط بدن انسان جذب میشود.
برای جذب حداکثر آهن، شما میتوانید گوشت را با یک سبزی غنی از آهن مانند لوبیا ترکیب کنید. غلات نیز حاوی آهن هستند که یک منبع مغذی ایدهآل به ویژه برای گیاهخواران به شمار میروند، زیرا حاوی ۱۸ میلیگرم آهن میباشند. همچنین، غلات ممکن است حاوی ویتامین C اضافی باشند، که به جذب آهن غیرهیمی کمک میکند.
3-نوزادان نارس
شیر مادر برای تأمین آهن مورد نیاز بدن شیرخواران نارس کافی نیست؛ آنها تا ۱۲ ماه به مکمل روزانه آهن نیاز دارند. بر این اساس، روند تغذیه مربوط به دریافت آهن در نوزادان نارس باید توسط پزشک متخصص اطفال مشخص شود.
در نهایت، در نظر داشته باشید که رژیم غذایی سالم و متعادل، تمام نیازهای روزانه بدن نوزادان به آهن، به ویژه نوزادان زیر شش ماه را برآورده میکند. کمبود آهن به راحتی در بدن هر کودکی قابل تشخیص است؛ اقدام فوری میتواند به کودک شما در غلبه بر این مشکل کمک شایانی کند.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼