فروش نوزاد در ایران، نقش فضای مجازی

بعد از حواشی «اینستاگرام» در مجلس شورای اسلامی و صحبت‌های جنجالی مجلس یازدهمی‌ها برای فیلتر کردن آن، یک بار دیگر این شبکه اجتماعی پرطرفدار و محبوب حاشیه درست کرد.

اما این بار چیزی که سبب‌ساز ایجاد حاشیه شد، دست به دست شدن عکس‌ها و معرفی یک صفحه اینستاگرامی بود که با انتشار تصاویری از نوزادها و کودکان مدعی فروش آنها بود. در همان لحظات اول از انتشار این تصاویر موجی از انتقادها و اعلام بی‌زاری نسبت به این دست از اقدام‌ها جای خود را در میان صفحه‌های اجتماعی، به‌ویژه در میان آنهایی که دستی بر آتش فعالیت‌های عام‌المنفعه دارند باز کرد.هر کدام از آنها از زوایه‌ای به ماجرا پرداختند و سعی کردند نیت پشت پرده ایجاد چنین صفحه‌هایی را آشکار کنند.

در میان همه اختلاف نظرها و عقیده‌ها اما یک اقدام مشترک در دستور کار کاربران اینستاگرام قرار گرفت، و آن این‌که همگی این دست از صفحه‌ها را «ریپورت» کنند و گزارش مناسب نبودن آن را به مدیران اینستاگرام بدهند، اقدامی که به نظر می‌رسید موثر بود و حداقل فعالیت تعدادی از این صفحه‌ها را متوقف کرد.

اما در میان نیت‌خوانی‌ها و دلایل درست شدن چنین پیچ‌هایی چند فرضیه مطرح شد، پر رنگ‌ترین آن از سوی برخی همکاران موسسه خیریه «مهرآفرین»، موسسه‌ای که توسط «مریم دانشور» فعال حقوق کودکان و زنان مدیریت می‌شود، بود.

«شاهین صمدپور» فعال اجتماعی و از نزدیکان به این موسسه خیریه در صفحه اینستاگرام خود با بازنشر تصاویر کودکان و نوزادهایی که روی آنها برچسب قیمت خورده بود نوشت که «مددکارهای مهرآفرین تلفن گرداننده صفحه را به‌دست آورده‌اند، به عنوان مشتری زنگ زدند، از آنهایی هستند که می‌گن اول باید فلان قدر پول برام بریزید و بعد حرف بزنیم.

اینها منتظر می‌مونن یه مادری که بچه‌دار نمی‌شه به خاطر احساسش فریب بخوره و یه مبلغی براشون بریزه.» حالا با توجه به شبکه‌های مافیایی فروش نوزاد و قیمت‌های بسیار بالایی که برای چنین کاری رد و بدل می‌شود، وجود چنین صفحه‌های اینستاگرامی برای فروش بچه، به نظر می‌رسد کمی شوخی باشد.

اما این‌که عده‌ای تصمیم گرفتند از ظرفیت‌های گسترده شبکه مجازی برای مکدر کردن کاربران آن و جامعه استفاده کنند خودش مسئله جدی است که توجه معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کشور را به خودش جلب کرده است.«حبیب‌الله مسعودی‌فر» در این خصوص گفت که «به محض اطلاع از این موضوع به قوه قضائیه و پلیس فتا اطلاع دادیم تا پیگیری‌های لازم را انجام دهند و نسبت به دستگیری این افراد اقدام کنند.»

او یادآور شده «هر موضوعی مبنی بر خرید و فروش کودک در فضای مجازی را از طریق پلیس فتا پیگیری می‌کنیم حتی برخی موارد بوده که پلیس فتا بنا به درخواست ما پیگیری کرده اما آدرس یا حتی شماره تلفن اشتباه بوده است، ولی ما همه این موارد را واقعی تلقی می‌کنیم تا زمانی که خلاف آن ثابت شود.»

مدتی قبل هم که پلیس از متلاشی شدن یک باند فروش کودک در استان گلستان خبر داد، مسئله خیلی پیچیده‌تر از یک صفحه اینستاگرامی با چهارتا عکس بود، باندهایی که آنقدر توانایی دارند تا گواهی تولد نوزاد را در همان بیمارستان به اسم کسی که نوزاد را خریداری کرده است بزنند، تو گویی که از همان ابتدا خریدار نوزاد پدر یا مادر او است.اما گمان‌ها درباره انگیزه درست شدن چنین صفحه‌هایی تنها به چند میلیون کلاهبرداری کردن و فرار کردن ختم نشد. یکی از ظرفیت‌های امروز فضای مجازی امکان درآمدزایی از داشتن صفحه‌های پر بازدید و با تعداد بالای دنبال کننده است.

چرا که وجود تعداد بالای دنبال کننده‌ها امکان استفاده از تبلیغ برندها را برای صاحبان صفحه فراهم می‌کند و درآمدهای بسیاری را برای آنها به دنبال دارد. برای نمونه به گزارش ایسنا اخیرا کمپین‌هایی راه‌اندازی شده که با طرح ادعای افزایش سریع ۷۰تا ۱۶۰هزار فالوور(دنبال کننده)، از صاحبان صفحه‌های اینستاگرام، مبالغی بین ۲۰ تا ۴۰ میلیون تومان دریافت می‌کنند. حالا داشتن یک صفحه با تعداد بازدیدکننده بالا سبب شده روش‌های درست و نادرستی برای این کار اتخاذ شود.

البته در این بین گروهی هم هستند که جدا از انگیزه مالی و درآمدزایی انگیزه دیگری مانند دیده شدن آنها را به فکر داشتن یک صفحه پر بازدید می‌اندازد و این‌که احتمالا دوست دارند چنین داشته‌ای را به سرعت برای خودشان فراهم کنند، حتی به قیمت ایجاد حس نفرت در میان مردم. حالا یکی از دلایل درست کردن صفحه‌ای با موضوع فروش نوزاد در اینستاگرام به دلیل ظرفیت بالایی که در جلب توجه‌ها دارد همین انگیزه بالا بردن دنبال کننده‌ها است.

طوری که بعد از افزایش آنها گردانندگان صفحه بلافاصله پست‌ها و مطالب خود را حذف کرده و آن را با قیمتی توافقی به دیگران به فروش می‌رساند. در مورد اخیر یکی از همین صفحه‌ها با ۶۷۸ فالوور و ۲۹۱ فالوئینگ (دنبال کننده و دنبال شونده) دست به انتشار عکس‌هایی از نوزادها می‌زد که تعداد دنبال کننده‌های آن رو به افزایش بود. اما پرده سوم یا بهتر است بگوییم تئوری سوم از دلایل ساخت چنین صفحه‌ای که روز گذشته در میان کاربران فضای مجازی دست به دست می‌شد، چندان بی‌شباهت با تئوری‌های نزدیک به توهم توطئه نبود.

گروهی از کاربرها در پی صحبت‌ها و اقدامات اخیر در مسیر فیلترینگ اینستاگرام در مجلس معتقد بودند، ساخت چنین صفحه‌ای درست بعد از جنجال‌های اخیر اینستاگرام در مجلس هدایت شده است تا این‌گونه بر هرچه ناامن‌تر بودن این شبکه اجتماعی و افسار گسیخته‌تر بودن آن دامن بزنند و خوراک لازم برای گام‌های بعدی در راستای فیلتر شدن آن را فراهم کند.