بارداری در دوران کرونا، نکات مهم

ویروس کرونا جدید (کوید-۱۹) در دسامبر ۲۰۱۹ برای اولین بار در چین شناسایی شد. این ویروس در مدت کوتاهی تبدیل به تهدیدی همگانی شد و هم‌اکنون ۹۱ کشور دنیا اعلام کرده‌اند مواردی از این ویروس در کشورشان دیده شده است. با توجه به اینکه این ویروس سرعت انتقال بالایی دارد و ممکن است هر کسی به آن مبتلا شود.
از آنجا که ویروس کووید-۱۹ جدید است، بنابراین، پژوهش ‌های جامع و کاملی درباره اثر آن بر زنان باردار و جنین هنوز وجود ندارد.

اگر زن باردار به ویروس کرونا جدید مبتلا شود، چه اتفاقی می افتد؟
براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، زنان باردار در دسته افراد پرخطر و حساس محسوب می‌شوند، زیرا آن‌ها مستعد عفونت‌های تنفسی‌اند. همچنین، به علت بارداری، سیستم ایمنی این زنان تغییر می‌کند و به محض آلوده شدن، می‌توانند به‌شدت بیمار شوند که احتمالا تاثیراتی بر خود و نوزادشان خواهد داشت. اما آیا این گزاره درباره ویروس کرونا نیز درست است؟ تاکنون اطلاعات موجود بسیار محدود است، اما به نظر می‌رسد علائم ویروس کرونا در بارداری همانند سایر افراد است و آن‌ها علائم شدیدتری نشان نمی‌دهند.
براساس پژوهشی که سازمان جهانی بهداشت روی ۱۴۷ زن باردار انجام داده است، فقط ۸ درصد این زنان علائم شدید داشتند و تنها وضعیت ۱ درصد آن‌ها بحرانی بود. اما آن دسته از زنان باردار، که به بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت بارداری یا لوپوس مبتلا هستند، به پیشگیری و مراقبت ویژه‌ای نیاز دارند.

آیا ویروس کرونا جدید بر نوزاد اثر می گذارد؟
هنوز شواهدی مبنی بر انتقال این ویروس از مادر مبتلا به جنین یا نوزاد تازه‌متولدشده وجود ندارد. یعنی ویروس کرونا جدید از مادر باردار به جنین منتقل نمی‌شود.
در پژوهشی که در روزهای گذشته در یکی از معتبرترین مجلات پزشکی دنیا منتشر شده است، ۹ مادر باردار مورد بررسی قرار گرفتند. پژوهشگران به دنبال پاسخ به این سؤال بودند که آیا ممکن است کوید-۱۹ به جنین منتقل شود، آن هم زمانی که جنین در رحم مادر است؟ آن‌ها سه راه انتقال ویروس به جنین یعنی مایع آمینوتیک، خون بند ناف و شیر مادر را آزمایش کردند. در هیچ‌یک از این سه، ویروس کرونا جدید مشاهده نشد. بنابراین، پژوهشگران نتیجه گرفتند این ویروس در رحم از مادر به جنین منتقل نمی‌شود.
چند نکته در این پژوهش قابل تأمل است. همه این ۹ مادر در سه ماه آخر بارداری بودند، بنابراین، اطلاعاتی درباره اثر این ویروس در سه ماه اول و دوم بارداری تاکنون وجود ندارد. اما طبق پژوهش‌های گذشته، تب مادر در ماه‌های ابتدایی بارداری تاثیرات منفی بر روند رشد نوزاد دارد.
همچنین، سایر ویروس‌ها مثل ابولا یا زیکا ممکن است باعث سقط یا نابهنجاری‌های رشدی شدیدی در جنین شوند. نکته دیگر اینکه، نوع زایمان این مادران سزارین بوده است، پس اطلاعاتی درباره تاثیر زایمان طبیعی بر نوزاد وجود ندارد. اما از آنجا که این ویروس از طریق قطرات موجود در هوا و سطوح منتقل می‌شود، احتمالا خطر ابتلا در زایمان طبیعی و سزارین یکسان خواهد بود. اگرچه شواهد موجود امیدوارکننده‌اند، اما پژوهشگران تاکید دارند این مطالعه با نمونه‌ای کوچک (۹ نفر) انجام شده است، بنابراین، برای اینکه بتوان نتیجه‌ای مستدل و قوی گرفت، به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.
تاکنون دو پژوهش درباره ابتلای نوزادان به ویروس کرونا جدید گزارش شده است. در یکی از این پژوهش‌ها، تنها دو مورد از ابتلای نوزادان به ویروس کرونا جدید گزارش شده است، ابتلای یکی از این دو مورد ۱۷ روز بعد از تولد تایید شد که نوزاد سابقه ارتباط نزدیک با دو فرد مبتلا (مادر و ماما) را داشته است و ابتلای مورد دیگر ۳۶ ساعت بعد از تولد تایید شد اما این نوزاد در ارتباط با فرد مبتلایی قرار نداشته است.
متاسفانه در هیچ‌یک از این دو مورد، نوزادان به محض تولد آزمایش نشده‌اند، بنابراین، نمی‌توان فهمید در زمان جنینی نیز به بیماری مبتلا بوده‌اند یا خیر. در پژوهشی دیگر، ۱۰ نوزاد متولدشده از مادران مبتلا به ویروس کرونا بررسی شدند که چهار نوزاد در وقت مقرر و شش نوزاد دیگر زودتر از موعد به دنیا آمدند. از میان آن‌ها، پنج نوزاد درمان و مرخص شده‌اند، چهار نوزاد همچنان در بیمارستان‌اند و یک نوزاد از دست رفته است.
از آنجا که ویروس کرونا جدید شباهت ژنومی زیادی (۸۸ درصد) با نوعی از ویروس سارس دارد، با نگاهی به پژوهش‌های انجام‌شده درباره مادران مبتلا به این ویروس، که در سال‌های گذشته انجام شده است، می‌توان به این نتیجه رسید که ویروس سارس نیز از مادر به جنین منتقل نمی‌شود. اما تفاوت عمده این دو ویروس این است که مادران باردار مبتلا به ویروس سارس عوارض جدی‌تری از جمله سقط جنین، زایمان زودرس و رشد محدود جنین در رحم را تجربه می‌کنند، در حالی که در پژوهش اخیر که از آن یاد شد، هیچ‌یک از مادران مبتلا به کرونا جدید چنین علائمی نداشتند.

آیا مادران مبتلا به ویروس کرونا جدید می توانند به نوزاد خود شیر دهند؟
ویروس کرونا جدید در شیر مادران مبتلا دیده نشده است، اما دو دیدگاه کلی در این زمینه وجود دارد. در دیدگاه اول، متخصصان معتقدند مادر با رعایت نکات بهداشتی، مثل شستن دست‌ها قبل و بعد از شیردهی و زدن ماسک، می‌تواند به نوزاد شیر دهد. آن‌ها تاکید می‌کنند حتی اگر مادری مبتلا شیرش را می‌دوشد، باید نکات بهداشتی را رعایت کند. در دیدگاه دوم، که دیدگاهی محافظه‌کارانه است، متخصصان معتقدند مادر مبتلا اصلا نباید با نوزاد ارتباط داشته باشد.
این پژوهشگران، با تاکید بر سختی و آسیب‌های روانی و هیجانی که ممکن است مادر و نوزاد متحمل شوند، همچنان اصرار دارند، تا برطرف نشدن کامل علائم، مادر به نوزاد شیر ندهد. این پژوهشگران باور دارند مادری که تب دارد یا سرفه می‌کند احتمالا از طریق شیردهی این ویروس را به نوزاد نیز منتقل خواهد کرد، پس توصیه می‌کنند در دورانی که مادر همچنان علائم بیماری را دارد شیر خود را بدوشد و عمل شیردهی به نوزاد از طریق فردی سالم انجام شود.

شدت بیماری در کودکان و نوزادان در چه حد است؟
تا کنون درصد کمی از کودکان به ویروس کرونا جدید مبتلا شده‌اند و علائم بیماری در کودکان مبتلا بسیار خفیف‌تر از بزرگسالان بروز پیدا کرده است. براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، بیشتر افراد مبتلا به ویروس کرونا جدید بالای ۴۹ سال سن دارند. علاوه بر این، بیشتر مبتلایان از قبل دچار بیماری زمینه‌ای بوده‌اند، بنابراین، شدت بروز علائم ویروس کرونا به سلامت عمومی فرد ربط دارد.
اگرچه هنوز برای بیان قطعی اینکه کودکان کمتر از بزرگسالان به این بیماری مبتلا می‌شوند زود است، اما می‌توان، با استناد بر پژوهش‌های قبلی که ویروس‌های مشابه را در کودکان بررسی کرده‌اند، به این نتیجه رسید که کودکان در خطر کمتری قرار دارند. برای مثال، براساس پژوهشی که موارد ابتلا به ویروس سارس در کودکان زیر ۱۲ سال را بررسی کرده است، این کودکان در مقایسه با بزرگسالان علائم خفیف‌تری داشته و کمتر در بیمارستان بستری شده‌اند.
در نهایت باید گفت این ویروس بسیار جدید است و پژوهشگران هنوز در ابتدای راه شناسایی و تشخیص آن‌اند. هنوز شواهد و نتایج قطعی درباره اثر آن بر مادران باردار و نوزادان و کودکان وجود ندارد و برای نتیجه‌گیری قطعی به پژوهش‌های بیشتری نیاز است. علاوه بر این، هنوز واکسنی برای درمان ویروس کرونا جدید یا پیشگیری از آن وجود ندارد و احتمالا روند ساخت و آزمایش واکسن آن حدود یک سال به طول می‌انجامد.
بنابراین، در حال حاضر، تنها رعایت نکات بهداشتی مثل شستشوی مداوم دست‌ها، اجتناب از لمس دهان و بینی و چشم‌ها، پرهیز از ارتباط با افراد مبتلا، خودداری از حضور در اماکن شلوغ و رعایت تغذیه و سبک زندگی سالم می‌تواند خطر ابتلا به ویروس را در مادران باردار کاهش دهد.