بیماری خود ایمنی در بارداری، حفظ سلامت

بیماری‌ های خود ایمنی زمانی اتفاق می‌ افتند که سیستم ایمنی به‌ جای مبارزه با عوامل بیگانه، به سلول ‌ها، بافت‌ ها یا اندام ‌های خودی حمله می ‌کند. این اتفاق بسته به‌ نوع بیماری موجب التهاب یا درد در مفاصل، ماهیچه‌ها، قلب، ریه‌ها، کلیه‌ها و پوست می‌شود. برای مدت‌ها خانم‌های مبتلا به این بیماری ها، به‌دلیل خطراتی مثل سقط جنین، زایمان زودرس، پره اکلامپسی (فشار خون بالا مربوط به بارداری) از بارداری منع می‌شدند؛ اما امروزه با مراقبت‌های پزشکی مناسب و مشاورۀ قبل و بعد از زایمان، بسیاری از زنان مبتلا به بیماری‌ های خود ایمنی می‌توانند بارداری امن و موفقی داشته باشند. چندین نوع بیماری خود ایمنی وجود دارد که اثرات مختلفی روی بارداری می‌گذارند.

لوپوس اریتماتوز سیستمیک؛ از انواع بیماری های خود ایمنی در دوران بارداری
بیماری لوپوس اریتماتوز سیستمیک معمولا به نام SLE یا لوپوس شناخته می‌شود. دستگاه ایمنی برای حمله به ویروس‌ها و باکتری‌ها طراحی شده است، ولی در این بیماری به بافت‌های سالم حمله می‌کند. این حمله باعث التهاب می‌شود و به‌مرور زمان، به بافت‌های بدن آسیب می‌زند.
لوپوس می‌تواند روی پوست، مفاصل، کلیه‌ها، سلول‌های خونی، رگ‌های خونی، ریه‌ها و مغز اثر بگذارد. علائم این بیماری اغلب شامل این موارد است:
خستگی؛
درد و تورم مفاصل؛
بثورات پوستی؛
تب‌های بی‌دلیل.
مدت‌ها تصور می‌شد بارداری زنان مبتلا به لوپوس باعث آسیب به مادر و کودک می‌شود؛ اما این موضوع تاکنون اثبات نشده است. درواقع، اگر بیماری رو به‌ بهبود باشد (یعنی علائم بیماری فروکش کند یا کاملا از بین برود) و خانم‌ها قبل از اقدام به بارداری مشاورۀ پزشکی بگیرند، می‌توانند بارداری خوبی داشته باشند.
مشکلاتی مثل سقط جنین، وزن کمِ نوزاد هنگام تولد، پره اکلامپسی و زایمان زودرس در زنان مبتلا به لوپوس شایع‌تر است.

سندرم آنتی ‌فسفولیپید و بارداری
سندرم آنتی‌فسفولیپید بیماری خود ایمنی نادری است که باعث ایجاد لختۀ غیرطبیعی خون در بدن می‌شود. در این بیماری، بخشی از سیستم ایمنی، به‌اشتباه، آنتی‌بادی‌ها را فرا می‌خواند تا به نوعی از چربی (به نام فسفولیپید) و پروتئین‌های مرتبط (که رگ‌های خونی را می‌پوشانند) حمله کنند. این حمله به رگ‌ها آسیب می‌زند.
این بیماری می‌تواند به‌تنهایی یا همراه با سایر بیماری‌ های خود ایمنی مثل لوپوس اتفاق بیفتد.
زنان مبتلا به این بیماری در معرض خطر سقط‌جنین مکرر، پره‌اکلامپسی، زایمان زودرس و مرده‌زایی (مرگ جنین در رحم) هستند.
داروی‌هایی که از لخته‌شدن خون جلوگیری می‌کند، مثل دُز پایین آسپرین و هپارین با وزن مولکولی کم، ممکن است در طول بارداری زنان مبتلا به این بیماری هم استفاده شود.

آرتریت روماتوئید؛ از انواع بیماری های خود ایمنی در دوران بارداری
آرتریت روماتوئید نوع مزمن بیماری آرتریت است که موجب التهاب پوشش مفاصل می‌شود. در این بیماری، سیستم ایمنی که به‌طور طبیعی با ویروس‌ها و باکتری‌ها مبارزه می‌کند، به‌اشتباه به سلول‌های سالم در مفاصل مچ پا، پا، مچ دست، دست، آرنج، زانو و ستون فقرات حمله می‌کند. این مسئله باعث التهاب و تخریب مفصل و استخوان همراه با درد و تورم می‌شود.
بعضی از داروهایی که برای این بیماری تجویز می‌شوند، می‌توانند باعث نقص‌های هنگام تولد یا زایمان زودرس شوند. بنابراین اگر آرتریت روماتوئید دارید، قبل از اقدام به بارداری با روماتولوژیست (متخصص روماتیسم) مشورت کنید.
در بیشتر از نیمی از زنان مبتلا به آرتریت روماتوئید، علائم در طول بارداری بهبود می‌یابند. متخصصان به‌درستی دلیل این موضوع را نمی‌دانند، هرچند سرنخ‌ این بیماری در ژن‌های کودک و مادر است.

اسکلرودرمی و بارداری
اسکلرودرمی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی به‌جای مقابله با عفونت‌ها به بدن حمله می‌کند و موجب ضخیم و سفت‌شدن پوست و رگ‌های خونی می‌شود. همچنین در کلیه‌ها و ریه‌ها اِسکار (جای زخم) ایجاد می‌شود.
اسکلرودرمی دو نوع است: موضعی و سیستمیک. نوع موضعی این بیماری روی پوست اثر می‌گذارد؛ ولی نوع سیستمیک آن روی اندام‌ها و بافت همبند (فیبرهایی که سلول‌ها، اندام‌ها و بافت‌های بدن را به هم متصل و از آنها حمایت می‌کند) اثرگذار است. اسکلرودرمی سیستمیک می‌تواند به رباط‌ها، اعصاب، عضلات و تاندون‌ها آسیب بزند و موجب فشار خون بالا شود.
زنان مبتلا به نوع اسکلرودرمی سیستمیک (که بر بخش‌های زیادی از بدن اثر گذاشته است) باید شرایط‌شان را طی بارداری هم بررسی کنند. این افراد در معرض پره‌اکلامپسی پیش‌رونده هستند که موجب فشار خون بالای مرتبط با بارداری، نشت پروتئین در کلیه‌ها، زایمان زودرس و سایر بیماری های کلیوی می‌شود.
اسکلرودرمی موضعی به‌ندرت روی بارداری اثر می‌گذارد.

سندرم شوگرن و بارداری
گلبول‌های سفید خون در بدن با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند. در سندرم شوگرن، این گلبول‌ها به غدد تولید‌کنندهٔ رطوبت حمله می‌کنند، مثل غده‌هایی که در چشم‌ها و دهان هستند.
این بیماری اغلب در زنان تشخیص داده می‌شود و می‌تواند موجب خشکی چشم و سوزش چشم‌ها، خشکی دهان، به‌سختی بلعیدن، غدد گردنی متورم و حتی خشکی واژن شود.
این بیماری همچنین می‌تواند به رگ‌های خونی، سیستم عصبی مرکزی، سیستم معده ـ روده‌ای، کلیه‌ها، کبد، ریه‌ها و پانکراس حمله کند.
سندرم شوگرنِ اولیه خودبه‌خود اتفاق می‌افتد و با سایر بیماری‌ها ایجاد نمی‌شود. سندرم شوگرن ثانویه در فردی ایجاد می‌شود که به سایر بیماری ‌های خود ایمنی مبتلا است. این بیماری‌ها معمولا آرتریت روماتوئید یا لوپوس هستند.
بعضی از زنان باردار مبتلا به سندروم شوگرن بیشتر در معرض سقط‌جنین هستند. زنان مبتلا به سندروم شوگرن که آنتی‌بادی‌های آنتی‌رو (SS-A) یا آنتی‌لا (SS-B) (موادی در خون که به‌اشتباه به بافت‌های خود بدن حمله می‌کنند) دارند در معرض خطر بیشتری برای تولد کودک مبتلا به انسداد قلبی مادرزادی هستند.
انسداد قلبی مادرزادی نوعی بیماری بالقوۀ تهدیدکنندۀ زندگی است. در این بیماری، قلب کودک زخمی می‌شود و خیلی آهسته‌تر می‌تپد.
اگر این پادتن مضر را دارید، قلب کودک درون رحم مرتب با اکوکاردیوگرام بررسی می‌شود. اکوکاردیوگرام آزمایشی است که از امواج صوتی برای ارزیابی قلب استفاده می‌کند.

بارداری و بیماری ‌های خود ایمنی
به‌طورکلی اگر به بیماری‌ های خود ایمنی مبتلا هستید و قصد بارداری دارید، باید به متخصصان این حوزه مراجعه کنید و از آنها مشورت بگیرید. اگر پزشک تشخیص دهد که شما سلامت لازم برای بارداری را دارید، توصیه‌های مهم در این زمینه را به شما خواهد دارد.
رسیدن به بهبودی
معمولا روماتولوژیست‌ها به خانم‌های مبتلا به بیماری ‌های خود ایمنی توصیه می‌کنند که ابتدا به شرایط بهبودی برسند؛ یعنی حداقل به‌مدت ۶ ماه قبل از بارداری علائم بیماری از بین برود یا بهبود یابد. زنانی که در روند بهبودی قرار دارند، معمولا کمتر در معرض عوارض بارداری و شعله‌ور شدن ناگهانی علائم هستند.
پزشک می‌تواند با تجویز دارو و بررسی علائم، برای رسیدن به این هدف به شما کمک کند.
بررسی داروها
داروهای خاصی که برای بیماری خود ایمنی تجویز می‌شود، در طول بارداری، باید در مقدار کمتری استفاده شود یا با داروهای ایمن‌تر جایگزین شود. به‌عنوان‌مثال، کورتیکواستروئیدها که نوعی داروی ضدالتهابی قوی هستند، باید طی بارداری در کمترین دُز ممکن تجویز شوند تا خطر فشار خون بالای پیش‌رونده، دیابت بارداری، پوکی استخوان، پارگی زودرس غشا (کیسۀ جنین) یا زایمان زودرس کاهش یابد. همچنین خطر مشکلات رشد جنین در رحم کم می‌شود.
ممکن است روماتولوژیست برای جلوگیری از لخته‌شدن خون طی بارداری، داروی ضدانعقاد مثل آسپرین یا هپارین با وزن مولکولی پایین را تجویز کند. این داروها معمولا برای آن دسته از زنان مبتلا به بیماری‌ های خود ایمنی‌ تجویز می‌شود که آزمایش سندرم آنتی‌فسفولیپید‌شان مثبت است.
ورزش‌کردن
ورزش کردن یکی از توصیه‌های مراقبتی برای مادرانی است که در دوران بارداری به بیماری‌ّای خودایمنی دچار می‌شوند.
ورزش می‌تواند خستگی را کاهش دهد و از سفتی مفاصل در زنان مبتلا به بیماری‌ های خود ایمنی جلوگیری کند.
پزشک تشخیص می‌دهد که آیا ورزش برای بارداری شما مناسب است یا نه؛ سپس مناسب‌ترین ورزش‌های سبک متناسب با شرایط شما را پیشنهاد می‌دهد.
دریافت مکمل‌ های غذایی
فولیک اسید میزان نقص‌های تولد را کاهش می‌دهد؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود خانم‌ها قبل و حین بارداری، روزانه و به‌مدت سه ماه، حداقل ۴۰۰ میکروگرم فولیک اسید بخورند.
محدود کردن کافئین
کافئین می‌تواند جریان خون به جفت را کاهش دهد. جفت یک اندام موقت برای غذارسانی به کودک درون رحم است. این موضوع می‌تواند باعث پریشانی جنین شود که معمولا با تپش قلب غیرطبیعی کودک مشخص می‌شود.
ممکن است پزشک به شما پیشنهاد دهد که مصرف کافئین را به کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در روز کاهش دهید. میزان کافئین در یک فنجان بزرگ قهوه تقریبا ۳۴۰ گرم است.
ترک ‌کردن سیگار
سیگار کشیدن می‌تواند موجب نقص تولد شود و پره‌اکلامپسی، سقط جنین و زایمان زودرس را به‌ همراه داشته باشد. بنابراین لازم است همۀ خانم‌ها قبل از اقدام به بارداری، سیگار کشیدن را ترک کنند.
اگر به بیماری ‌های خود ایمنی مبتلا هستید و قصد بارداری دارید، حتما با کمک پزشک مشاور می‌توانید راه‌حل‌های مناسب این موضوع را پیدا کنید. پس به‌جای فکرکردن، به بهترین پزشک مراجعه کنید و به آینده امیدوار باشید.