علت نداشتن شیر مادر چیست؟

نداشتن شیر بعد از زایمان یکی از مشکلات شایع در مادران است که بعد از گذشت ۳ تا پنج روز با انجام برخی اقدامات و مراقبت ها برطرف خواهد، در صورتی که این موضوع همچنان ادامه یابد باید با پزشک متخصص مشورت شود.
یکی از دغدغه های مادران تازه زایمان کرده به ویژه مادرانی که اولین شیردهی خود را تجربه می کنند، نیامدن شیر بعد از زایمان می باشد که باعث نگرانی و اضطراب در مادران می شود.

دلایل نداشتن شیر بعد از زایمان
بعد از زایمان پستان مادر شروع به پر شدن می نماید و این اولین نشانه از آمدن شیر مادر می باشد. در طی دوره بارداری هورمون پرولاکتین بیشتر می شود، این هورمون وظیفه ارسال سیگنال تولید شیر به بدن مادر را بر عهده دارد. تاثیرات هورمون پرولاکتین با تولید هورمون پروژسترون کمتر خواهد شد. پروژسترون به وسیله جفت تولید می گردد و مانع پاسخ بدن به پرولاکتین می گردد. تولید طبیعی شیر مادر در واقع وقتی آغاز خواهد شد که نوزاد به دنیا آمده باشد و هورمون های جفت از بدن مادر خارج شده باشند. برخی از زنان باردار ترشحاتی از سینه در دوران بارداری دارند که در واقع کلستروم می باشد. کلستروم اولین شیر غنی و خامه ای می باشد که سینه مادر باردار تقریبا در اواسط بارداری شروع به تولید آن می نماید این ماده به زبان عامیانه آغوز است که بسیار مغذی و ضروری برای نوزاد تازه متولد شده می باشد که قبل از تولید شیر ترشح می گردد. اغلب مادران در روزهای اولیه زایمان دچار کم شیری و نداشتن شیر بعد از زایمان می شوند که بنا به دلایل مختلفی ایجاد می گردد و پس از مدتی قابل برطرف شدن می باشد.

تولید شیر مادر
هورمون هایی وجود دارند که به منظور تولید شیر مادر بسیار ضروری و واجب هستند این هورمون ها شامل پرولاکتین، کورتیزول، اکسایتوسین و انسولین می شوند که بدن در دوران بارداری آنها را تولید می نماید، البته شیر مادر فقط سی تا چهل ساعت قبل از تولد نوزاد تولید می شود، همانطور که اشاره کردیم هورمون پروژسترون که از تولید شدن شیر مادر جلوگیری می نماید با تولد نوزاد و خارج شدن جفت از بدن کمتر می شود و کاهش این هورمون باعث تولید شدن بیشتر شیر مادر می گردد.

دلایل مختلف نیامدن شیر مادر پس از تولد نوزاد و رفع آنها
همانطور که همه می دانیم شیر مادر بهترین گزینه برای تغذیه نوزاد می باشد ولی این موضوع در برخی مادران در ابتدای زایمان فراهم نمی شود و برخی از مادران بعد از زایمان با مشکل کمبود شیر مواجه می شوند. دلایل مختلفی برای بروز این مشکل وجود دارد که در ادامه با مهمترین آنها آشنا خواهیم شد:
استرس
یکی از مشکلات زندگی امروزه استرس می باشد که به عنوان یکی از دلایل اصلی انواع بیماری ها محسوب می گردد. استرس بیش از حد باعث بروز مشکلات زیادی مثل اضطراب، مشکلات قلبی، افسردگی و همچنین کم شدن شیر مادر می گردد. داشتن استرس سبب می شود تا بدن انسان عکس العمل های متفاوتی را از خود نشان دهد و باعث کاهش یا افزایش ترشح برخی هورمون ها شود. وجود استرس در مادران باردار و تازه زایمان کرده می تواند دلیلی بر نداشتن شیر بعد از زایمان شود.
عدم تعادل در هورمون ها
بر هم خوردن تعادل برخی هورمون ها مانند غده تیروئید باعث کم شدن تولید شیر مادر می شود. برخی از هورمون ها مانند استروژن و پروژسترون با عواملی مثل بزرگ شدن سینه ها و بلوغ و همچنین شروع باروری در خانم ها مرتبط می باشند. هورمون پرولاکتین باعث تولید شیر مادر در دوره بارداری و اکسی توسین باعث جریان یافتن شیر در مجاری می شوند. نوبد تعادل در این هورمون ها که بیشتر به دلیل عملکرد غده تیروئید و یا هر دلیل دیگری می تواند باعث تداخل در تولید شیر مادر گردد.
شیوه زندگی
بارداری مرحله ای مهم و حساس در زندگی می باشد که به توجه بیشتری نیاز خواهد داشت. داشتن شیوه زندگی سالم و عوامل مختلف تاثیر گذار بر آن مانند رژیم نامناسب، مصرف الکل و مواد مخدر، مصرف سیگار و استفاده کافئین زیاد باعث تاثیراتی بر میزان تولید شیر می گردند.
قرص های کنترل کننده زایمان
اغلب داروهایی که به منظور کنترل زایمان استفاده می شوند عملکردشان دستکاری هورمون ها می باشد. دستکاری مصنوعی هورمون ها می تواند باعث بروز مشکلات کوتاه مدت و یا طولانی بر سلامت مادران شود. برخی از مادران بعد از تولد نوزادشان از این داروها استفاده می کنند که این داروها باعث عدم تولید شیر بعد از زایمان خواهند شد.
استفاده از برخی داروها و گیاهان
برخی دیگر از داروها و گیاهان نیز وجود دارند که باعث تداخل در شیر مادر می شوند و باعث کم شدن و نداشتن شیر بعد از زایمان می شوند. مادران باردار باید تمامی داروهای مصرفی خود را پس از زایمان با اطلاع پزشک مصرف کنند تا مشکلی به وجود نیاید. برخی از گیاهان و سبزیجات مختلف مانند ریحان، جعفری و نخود فرنگی و همچنین سرکه باعث می شوند تا شیر مادر تولید نشود و کمتر شود. مادران بعد از زایمان بهتر است که با یک متخصص رژیم غذایی برای تولید شیر بیشتر مشورت کنند و در مورد مواد غذایی کاهش دهنده و افزایش دهنده شیر مادر اطلاعات بیشتری کسب نمایند. برخی از داروهای مسکن که بعد از زایمان تجویز می گردند می توانند باعث کاهش در تولید شیر شوند و شیردهی را با تاخیر مواجه نمایند.
محیط اطراف و محیط زیست
در حال حاضر با پیشرفت زندگی مدرن آلودگی های آب و مواد غذایی بیشتر شده اند و محیط زیست در حال تخریب شدن می باشد. این عوامل می توانند با تولید شیر مادر در ارتباط باشند و از عوامل نداشتن شیر بعد از زایمان باشند، درست است که این موارد وجود دارند و نمی توانیم از آنها دور بمانیم اما باید موارد احتیاطی در رابطه با مواد غذایی و آب را در نظر داشته باشیم. بهتر است مادران در دوره شیردهی در مکان های آلوده و شلوغ کمتر رفت و آمد نمایند
زایمان سخت
در مواردی ممکن است مادران باردار زایمان سختی را تجربه نمایند. موارد بسیاری در زمان تولد نوزاد مثل خونریزی، اشتباهات مراقبین و کارکنان پزشکی و غیره می توانند باعث شوند تا مادر باردار زایمان سختی را تجربه کند. اینگونه فشارها باعث می شود تا با کاهش شیر مادر و توقف آن رو به رو شویم.
حجم ذخیره شیر
مقدار شیری که در سینه مادر تولید می شوند به اندازه سینه ها مربوط نمی شود، در حقیقت این موضوع به میزان شیر تولید شده در سینه ها مربوط می شود. در برخی از خانم ها با وجود سینه ای بزرگ شیر کمی تولید می شود و برعکس در برخی زنان با وجود سینه ای کوچک شاهد شیر زیادی هستیم. برخی اوقات یز ممکن است یک سینه شیر بیشتری داشته باشد. مادرانی که شیر بیشتری دارند باید در دفعات بیشتری شیر بدهند یا شیر اضافه را با شیر دوش بدوشند تا اذیت نشوند.
خوردن شیر کم توسط نوزاد
هر چه نوزاد بیشتر شیر بخورد و سینه مادرش را بمکد، شیر بیشتری تولید خواهد شد. وقتی که نوزاد به اندازه کافی شیر نمی خورد شیرهای باقی مانده در سینه مادر اجازه نخواهد داد تا شیر تولید شود. به همین دلیل باید شیرهای اضافه دوشیده شوند تا شیر بیشتری تولید گردد. بعلاوه با ماساژ سینه ها جریان شیر افزایش خواهد یافت. با مصرف شیر به وسیله نوزاد و تخلیه سینه ها شیر بیشتری تولید می شود و بالعکس.
سزارین و زایمان پر تنش
در برخی موارد داشتن زایمان سزارین و یا درد کشیدن طولانی و زایمانی طولانی باعث می شود تا ترشح هورمون استرس در مادر باردار بیشتر شود، همانطور که گفتیم استرس مستقیما بر تولید شیر تاثیر گذار می باشد و ممکن است برخی مادران تا پنج روز بعد از زایمان مشکل نداشتن شیر را داشته باشند.
مایعات IV
در برخی موارد تجویز مایعات IV در زمان تولد نوزاد ممکن است باعث شود تا تولید شیر دیرتر صورت گیرد و مشکل کمبود شیر ایجاد گردد.
از دست دادن خون
برخی از زایمان ها با خونریزی زیاد همراه هستند، خونریزی بیش از اندازه می تواند باعث آسیب رساندن به غده هیپوفیز در طول زایمان گردد. غده هیپوفیز در مغز قرار گرفته و وظیفه تحرک شیردهی را بر عهده دارد. در زایمان از دست دادن خون بیشتر از پنج صد میلی لیتر می تواند نگران کننده باشد.
باقی مانده های جفت
همانطور که گفتیم بودن جفت در شکم مادر باعث می شود تا تولید شیر متوقف شود به همین دلیل باقی ماندن مقداری از جفت در رحم به دلیل آزاد شدن پروژسترون از تولید شیر ممانعت می کند.
مشکل زایمان زودرس
در مادرانی که زایمان زود هنگام دارند بافت غدد لنفاوی در سینه به طور کامل رشد نکرده است و باعث خواهد شد تا تولید شیر با تاخیر همراه شود و مشکلاتی ایجاد گردد.
بیماری دیابت
همانطور که قبلا هم اشاره کردیم یکی از هورمون های اصلی برای تولید شیر مادر هورمون انسولین می باشد. مشکل دیابت باعث می شود تا در مقدار انسولین بدن نوساناتی شکل بگیرد و در مادران شیرده باعث می شود تا شیردهی یا تاخیر رو به رو شود.
سن مادر
مادرانی که در سنین بالا باردار می شوند ممکن است با مشکل نداشتن شیر بعد از زایمان رو به رو شوند.

اقدامات لازم بعد از تولید نداشتن شیر
مادران توجه داشته باشند که اگر شیر بعد از تولد نوزاد به اندازه کافی نباشد و یا اصلا تولید نشود نباید نگران شوند و یا نامید گردند زیرا نگرانی باعث افزایش بیشتر هورمون استرس خواهد شد و مشکلات را افزایش خواهد داد. برای برطرف کردن این مشکل مادران باید هر دو ساعت سینه های خود را ماساژ دهید تا شیر در آن تولید گردد می توانید از روغن زیتون استفاده کنید. شیردهی پیوندی طبیعی بین مادر و کودک است که با مکیدن نوزاد بهبود می یابد و عدم تولید شیر خیلی کمیاب می باشد و در بیشتر مادران فقط با کمی تاخیر صورت می گیرد. در صورتی که این مشکل تداوم داشته باشد باید با پزشک مشورت کنید و شرایط را بررسی نمایید.