شکست مکرر آی وی اف، دلیلش چیست؟
مدت زمان زیادی از تحولی بزرگ در حوزه درمان ناباروری تحت عنوان پزشکی شخصی یا ژنومی نمی‌گذرد.
مدت زمان زیادی از تحولی بزرگ در حوزه درمان ناباروری تحت عنوان پزشکی شخصی یا ژنومی نمی‌گذرد؛ تحولی که حاصل آن بهره‌گیری از تکنیک‌های نوین ژنتیک برای درمان آن دسته از زوجین ناباروری است که تلاش‌شان برای آی‌وی‌اف، چند بار با شکست مواجه شده است و با بهره‌گیری از روش پزشکی شخصی و غربالگری ژنتیک جنین‌شان می‌توانند بر عوامل شکست مکرر آی‌وی‌اف یا سقط مکررغلبه کنند و صاحب فرزند شوند.
به بیان دیگر در این تکنیک با انتخاب جنین سالم از لحاظ تعداد کروموزوم‌ها، احتمال بارداری موفق افزایش می‌یابد. گرچه پرهزینه‌بودن مراحل بهره‌گیری از این تکنیک از نقاط ضعف آن برای استفاده تعداد زیادی از زوجین نابارور محسوب می‌شود. اما ارزشمندی آن در پایان‌دادن به ناکامی ناشی از سقط‌های مکرر سبب شد با دکتر سهیلا انصاری‌پور، جراح و فلوشیب زنان، زایمان و ناباروری و عضو هیات علمی‌پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا گفت‌وگو کنیم.
چرا در برخی زوجین نابارور، آی‌وی‌اف با شکست مکرر مواجه می‌شود؟
باروری حاصل لقاح یک اسپرم و تخمک و جایگزینی آن در رحم است. به بیان دیگر در یک حاملگی طبیعی، اسپرم و تخمک سالم لقاح می‌کنند، در رحم جایگزین می‌شوند، حاملگی اتفاق می‌افتد و به زایمان نوزاد منتهی می‌شود. معمولا لقاح در یک چرخه ماهیانه در ۲۵درصد موارد و در سنین بین ۲۰ تا ۳۵ سالگی اتفاق می‌افتد و هرچه سن از این دوره بالاتر برود میزان لقاح پذیری هم کاهش می‌یابد.پس ما به‌طور طبیعی دوره لقاح‌پذیری کوتاهی داریم.
یعنی از هر ۱۰۰ زوجی که ازدواج می‌کنند در صورتی که سالم باشند، در ماه اول ازدواج فقط ۲۵ نفرشان باردار می‌شوند و ۷۵ نفرشان باید تا یک سال منتظر باشند. به‌همین دلیل هم تعریف نازایی را اتفاق‌نیفتادن بارداری پس از گذشت یک سال در نظر می‌گیرند.با این حال بعد از این‌که لانه‌گزینی جنین اتفاق افتاد، حتی جنینی که لقاح پیدا کرده ممکن است سقط شود.
یعنی در ۱۵ درصد زوج‌های طبیعی نیز یک‌بار سقط ممکن است در ۱۲ تا ۱۵ درصد مواقع اتفاق بیفتد. این در واقع سقط بالینی است. اما سقطی که به‌طور نامحسوس است حتی در ۵۰ درصد موارد هم ممکن است اتفاق بیفتد.
آیا علت موفق نبودن ٦٠ تا ٧٠ درصد موارد آی‌وی‌اف وجود مشکلات ژنتیک در جنین است؟
این طور تصور می‌شود که یکی از شایع‌ترین دلایل شکست آی‌وی‌اف وجود جنین غیرطبیعی از نظر کروموزومی است.معمولا لقاح در آی‌وی‌اف صورت می‌گیرد، اما به‌دلیل نقص کروموزومی‌جنین، رشد طبیعی در داخل رحم اتفاق نمی‌افتد و سقط صورت می‌گیرد. خیلی از زوج‌ها فکر می‌کنند حاملگی از طریق آی‌وی‌اف سقط نمی‌شود، در صورتی که روند بارداری پس از لقاح حاصل از آی‌وی‌اف مثل لقاح طبیعی است و سرنوشت از دست رفتن جنین به‌طور نامحسوس و محسوس در آی‌وی‌اف هم وجود دارد.
این از دست رفتن بارداری در ۸۰ درصد از موارد به‌دلیل جنین غیرطبیعی است. البته این‌که رحم دچار اشکال است یا جنین، همچنان جای بحث دارد. ولی با توجه به این‌که به‌نظر می‌رسد همان وقایع طی سقط در حاملگی طبیعی و بارداری حاصل از آی‌وی‌اف اتفاق می‌افتد، می‌توان نتیجه گرفت موارد سقط در مورد جنین‌های غیرطبیعی در هر نوع بارداری رخ می‌دهد.
بررسی ژنتیک جنین پیش از آی‌وی‌اف به کدام دسته از زوجین نابارور توصیه می‌شود؟
در سه گروه تعداد جنین‌های غیرطبیعی بیشتر است؛ به‌دلایلی مثل بالارفتن سن مادر یا در مواردی که اختلال شدید اسپرم وجود دارد. همچنین در کسانی که سابقه سقط مکرر داشته‌اند، درصد تشکیل جنین غیرطبیعی به‌دنبال انجام میکرواینجکشن (لقاح مصنوعی) بیشتر است.
به همین علت بحثی تحت عنوان تشخیص ژنتیک پیش از لانه‌گزینی مطرح شد که به‌تدریج از نظر تکنیکی پیشرفت کرد تا جایی که امروزه می‌توان جنین‌ها را از نظر کروموزومی، قبل از انتقال به رحم بررسی کرد.یعنی در آی‌وی‌اف جنین‌هایی بررسی شوند که به‌ظاهر سالم هستند.
به جای این‌که ۱۰ جنین و دو یا چهار مورد از آنها در هر نوبت آی‌وی‌اف انتقال پیدا کند که فقط نیمی‌از آنها سالم هستند، فقط جنین‌های سالم انتخاب شوند و تک‌تک به رحم انتقال پیدا کنند تا به این ترتیب احتمال حاملگی موفق افزایش و احتمال دوقلویی و چند قلویی طی فرآیند آی‌وی‌اف کاهش یابد.این روش، انقلابی در آی‌وی‌اف به‌پا کرده و از نظر تئوری روشی ایده‌آل محسوب می‌شود. ولی به‌نظر می‌رسد هنوز مشکلاتیوجود دارد.
نخست این‌که سلولی که برای بررسی ژنتیک از جنین گرفته می‌شود، مؤید سالم بودن کامل جنین نیست. دوم این‌که در برخی موارد، جنین‌های سالم به‌صورت کاذب ناسالم تشخیص داده می‌شوند.با این حال سه گروهی که گفته شد به‌عنوان نامزدهای این روش از سوی متخصصان انتخاب شدند. اما گروه دیگری از متخصصان نیز معتقد بودند خانم‌ها در سنین طبیعی باروری از این روش بیشتر سود می‌برند و این چالش‌ها در به‌کارگیری تکنیک بررسی ژنتیک جنین پیش از لانه‌گزینی همچنان مطرح است.
در صورت بهره‌گیری از این تکنیک ژنتیک، موفقیت آی‌وی‌اف چقدر افزایش می‌یابد؟
اوایل که این روش معرفی شد، موفقیت ۸۰ درصدی آی‌وی‌اف را گزارش داد، اما در ادامه مشخص شد از نظر آماری این نتایج دقیق نیست. اما بدون شک این روش تا ۱۵درصد موفقیت ۳۵ درصدی آی‌وی‌اف را افزایش می‌دهد. به این ترتیب آی‌وی‌اف به موفقیت ۵۰ درصدی دست می‌یابد.این روش در پژوهشگاه ابن‌سینا هم در چند سال اخیر ارائه می‌شود؛ به‌ویژه برای زوج‌هایی که مشکل ژنتیک دارند.
احتمال بالای بروز نقایص ژنتیک در لقاح با آی‌وی‌اف
از دکتر انصاری پرسیدم: آیا پس از دو مرتبه شکست درمان ناباروری (آی‌وی‌اف) باید به وجود مشکلات ژنتیک در جنین شک کرد؟این متخصص زنان و زایمان و ناباروری در پاسخ گفت: وقتی نازایی پیش می‌آید یعنی به‌دلایلی در لقاح تخمک و اسپرم یا در لانه‌گزینی مشکلی وجود دارد. یعنی یا اسپرم نمی‌تواند حرکات طبیعی را طی کند یا کیفیت تخمک نامناسب است.
با روش‌های کمک باروری این اختلالات به‌نوعی برطرف می‌شود، میکرواینجکشن صورت می‌گیرد، اسپرم طبیعی‌تر انتخاب می‌شود و در آزمایشگاه لقاح یافته و جنین در رحم گذاشته می‌شود. اما ممکن است همچنان اسپرم و تخمکی که لقاح پیدا کرده از نظر ژنتیک ناسالم باشد. یعنی تخمک و اسپرم از نظر ظاهری سالم باشند ولی در لقاح حاصل از آی‌وی‌اف، احتمال بروز نقایص ژنتیک جنین بالاست.
پ
منبع:
سلامت نیوز
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼