سنجش تراکم استخوان

سوال : آیا تمام نواحی بدن با سنجش تراکم استخوان بررسی میشود؟

پاسخ : تست تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان (BMD) روشی است که با کمک دستگاه‌های پیشرفته، می‌توان میزان تراکم استخوان را تعیین کرد. با سنجش تراکم استخوان میزان سفتی و محکم بودن استخوان‌های بدن مشخص می‌شود.
اطلاع از میزان تراکم استخوان جهت تشخیص بیماری‌ها، دردها و همچنین نحوه عملکرد پیشگیرانه یا درمانی، موثر است.

چه عواملی در تراکم استخوان موثر است؟

ژنتیک و میزان فعالیت بدنی مهمترین عامل تعیین تراکم استخوان است. بعد از این دو عامل میزان مصرف کلسیم و ویتامین D نیز در متراکم کردن استخوان موثر است. به عبارت دیگر کسانی که ورزش را در سنین کودکی شروع کنند و تغذیه پر از لبنیات داشته باشند، ذخیره بیشتری از استخوان متراکم را در ابتدای جوانی خواهند داشت. پس از اینکه استخوان ها در سن جوانی متراکم شدند، شروع به پوک شدن می‌کنند. اینجا هم در کاهش سیر نزولی تراکم استخوان، ورزش، مصرف کلسیم و ویتامین D موثر است. به این ترتیب کسانی که ورزش منظم و مداوم می کنند، هم استخوان های متراکم تری خواهند داشت و هم سیر پوک شدن استخوان در بدن آنها کند خواهد بود.

درمان پوکی استخوان زمانی انجام خواهد شد که آزمایش سنجش تراکم استخوان نشان دهنده پوکی استخوان باشد.

دو نوع دستگاه اسکن برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد:

اسکنرهای مرکزی
اسکن های محیطی

در دستگاه های اسکنر مرکزی تراکم استخوان های مرکز بدن یعنی ستون مهره و لگن بررسی شده و در دستگاه های اسکنر محیطی تراکم استخوان های محیطی تر مانند مچ دست، مچ پا و انگشتان بررسی می‌شود.

در اسکنرهای مرکزی ابتدا بیمار بر روی تخت دستگاه به پشت دراز می کشد و از او خواسته می شود که در حین انجام تست بی حرکت باشد. سپس دتکتور یا اسکنر دستگاه بر روی قسمتی از بدن که قصد اندازه‌گیری تراکم استخوان آن را دارند قرار گرفته و یک منبع اشعه ایکس پرتو را به سمت استخوان هدف می تاباند. این استخوان معمولا ستون مهره یا مفصل ران در ناحیه لگن است. این استخوان‌ها محل هایی هستند که بیش از بقیه استخوان ها بر اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شود. اسکن یا سنجش تراکم استخوان ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می کشد.

اسکنرهای محیطی کوچک تر و سبک تر بوده و استفاده از آنها راحت تر است. برای انجام تست سنجش تراکم استخوان نیاز به آمادگی خاصی وجود ندارد. در خانم های ۶۵ ساله و بالاتر بهتر از تراکم استخوان سنجش شود.

چه زمانی تراکم استخوان را باید اندازه بگیریم؟

سنجش تراکم استخوان بیشتر در کسانی استفاده می‌شود که در معرض خطر ابتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان هستند. از آنجا که در خانمها پس از یائسگی تراکم استخوان کم می‌شود و پس از ۶۵ سالگی احتمال شکستگی به دلیل پوکی استخوان وجود دارد، در خانمهای ۶۵ سال و بالاتر بهتر است تراکم استخوان سنجش شود. از موارد دیگری که این آزمایش توصیه می‌شود، شامل خانم هایی است که خیلی زود یائسه شده‌اند و کسانی که کورتون به مدت طولانی استفاده کرده‌اند. در مواردی که استخوان ها با ضربه کوچک شکسته شوند، مثلاً وقتی با یک زمین خوردن ساده استخوان لگن می شکند، باید به پوکی استخوان شک و تراکم استخوان را اندازه‌گیری کرد. پوکی استخوان در ابتدا هیچ علامتی ندارد، ولی می‌تواند موجب افزایش خطر شکستگی استخوان شود.

اکثر مردم نیازی به تغییر برنامه روزانه خود قبل از انجام سنجش تراکم استخوان ندارند. بخورید، بنوشید و هرگونه دارویی را طبق معمول همیشه مصرف کنید، مگر اینکه پزشک خلاف آن را توصیه کرده باشد. شما باید پرسشنامه‌ای را در مورد سلامت فعلی خود، سابقه خانوادگی شکستگی استخوان، سابقه سیگار کشیدن و داروهای مصرفی فعلی پر کنید.

لطفاً قبل از انجام تست، موارد زیر را انجام دهید:

• 24 ساعت قبل از آزمایش مصرف مکمل‌های کلسیم را متوقف کنید: این شامل مولتی ویتامین‌ها و همچنین آنتی اسیدها مانند TUMS#۱۷۴ است. (که معمولاً برای درمان سوزش سر دل مورد استفاده قرار می‌گیرد).
• لباس‌های گشاد و بدون فلز بپوشید: لباس راحت بپوشید. سعی کنید لباسهایی را انتخاب کنید که فلز ندارند (مانند زیپ، دکمه یا سگک). شلوار گشاد ورزشی و یک تاپ معمولی می‌توانند انتخاب‌های خوبی باشند.
• در صورت احتمال بارداری به پزشک خود اطلاع دهید: در سنجش تراکم استخوان از میزان کم تابش استفاده می‌شود. متخصصان پزشکی توصیه می‌کنند به منظور محافظت از نوزاد متولد نشده از قرار گرفتن در معرض اشعه در دوران بارداری خودداری کنید.