سینمای کودک و نوجوان، گفتگو با علیرضا خمسه

شهرزاد: احتیاج به معرفی ندارد یا شاید هم خیلی کوتاه باید گفت: علیرضا خمسه.
هنرمندی که فعالیت‌های بازیگری‌اش در سینما، تلویزیون و تئاتر سال‌های سال است چند نسل را به همراه خنده‌ها و طنزهای ماندگارش تا به امروز بر پای سینما و تلویزیون کشانده است.درباره کارهای کودک در سینما و تلویزیون با او گفتگو کرده‌ایم.

چه موقع می‌توان گفت مخاطب‌سازی در سینما و تلویزیون برای کودک و نوجوان به درستی صورت گرفته؟ با دیدن چه مشخصه‌هایی؟
امروزه از میان رسانه‌های دیداری و شنیداری بیش از همه تلویزیون به دلیل جذابیت‌هایش تأثیر بیشتری بر رشد کودکان می‌گذارد. در مورد تأثیرات منفی و مثبت این رسانه بر روی کودکان مقالات و کتاب‌های بسیاری نوشته شده است . به نظر می‌رسد با تنظیم یک برنامه‌ حساب شده و متعادل که با مشورت یک مشاور روانشناس صورت گرفته باشد بتوان از تأثیرات منفی این رسانه‌ها کاست .

ا گر قرار باشد تلویزیون برای گروه سنی ۴ـ۱ سال مخاطب‌سازی کند با کدام ویژگی‌ها باید در جهت فرهنگ‌سازی‌ ـ جهان‌بینی کودکان و علاقه آنها جلو برود؟
تلویزیون با بهره‌گیری از دستاوردهای جدید روانشناسی کودک می‌تواند بیش از پیش به دنیای کودکان وارد شود و به تعداد مخاطبان خویش بیافزاید. متأسفانه در حال حاضر مسئولان بخش کودک در صداوسیما بیشتر به مفاهیم ارزشی بزرگسالان توجه دارند تا نیازهای کودکان به همین لحاظ اغلب کودکان جذب برنامه‌های بزرگسالان دیگر می‌شوند .

به نظر شما آیا می‌شود سنت و فرهنگ ایرانی را برای کودک نسل امروز در تلویزیون قابل ارائه ساخت؟
چند سال پیش من برنامه‌ای با عنوان «بشین، باشو، بخند» برای مخاطب خردسال در شبکه دوم ساختم که با مخاطبانش ارتباط خوبی برقرارکرد به‌گونه‌ای که بعدها بسیاری سراغ این برنامه را از من می‌گرفتند. علت موفقیت این برنامه بهره‌گیری از عناصر جذاب مثل: شعر، موسیقی، نمایش، ریتم و حرکت بود. این برنامه قصد داشت مخاطبانش را به تحرک و شادی وا دارد. نتیجه می‌گیریم که مهمترین ویژگی ساخت برنامه برای خردسالان استفاده از عناصری است که روانشناسان آن را جذاب و مفید می‌نامند .

تلویزیون چه برنامه‌ای برای کودک کم دارد که باید پخش کند؟

سینمای هالیوود با بهره از عناصر گوناگون در سینمای کودک موفق به تسخیر بازار جهانی شده است. اینکه این عناصر را چگونه باید در کنار هم قرارداد تا برای کودک مناسب و جذاب باشد، مهمترین مسئله کسانی است که سودای این تجربه را دارند. اما پاسخ به این سؤال نیاز به دانش، بینش و توانایی دارد. نتیجه غیبت هر یک از این سه رکن مهم فیلم‌ها یا برنامه‌هایی به ظاهر برای کودکان و در واقع دور از دنیای آنان خواهد بود .

اگر قرار باشد در برنامه‌ تلویزیونی، کودک بزرگترین راز زندگی را از زبان یک شخصیت کارتونی بشنود و شما یک شخصیت کارتونی باشید آن راز چیست؟

یک حقیقت وجود دارد و آن اینکه خواست و فرهنگ جامعه ما تحصیل و کسب معرفت است و این از طرف جامعه ما از همان کودکی به ما منتقل می‌شود. چیزی که نه از بیرون بلکه از درون ما را به تحرک وا می‌دارد خواست و نیازی فطری به نام «بازی»است که خود را به ما تحمیل می‌‌کند. کودک با بازی همزاد است. حتی وقتی بزرگسالان صرفاً‌ به خاطر بازی یا حتی به خاطر چیزی دیگر به بازی می‌پردازند می‌توان گفت که به دوران کودکی خود بازگشته‌اند. مولوی می‌گوید: پیرعاقل نیست چون به بازی مشغول است و اگر صدساله شود هنوز خام و کودک است و اگر کودک است چون به بازی مشغول نیست پیر است. این سخن مولانا همچنین تأکیدی است بر اینکه اندیشمندان اسلام مفاهیم کودکی و بازی را بهم بسته و جدایی‌ناپذیر ‌دانسته‌اند .

به نظر شما از میان برنامه‌های کودک تلویزیون کدام برنامه بوده که تمام مشخصه‌هایی را برای جلب مخاطب کودک و پرورش قوای فکری او دارا بوده؟(نام ـ ویژگی)؟
کودکی ما برعکس کودکی بچه‌های امروز بدون تلویزیون سپر می‌شد. یعنی ما بیشتر در خانه و بعدها مدرسه و کوچه بازی می‌کردیم و زندگی بزرگسالان را از این طریق آموزش می‌گرفتیم . تلویزیون بعدها به عنوان یک میهمان وارد خانه ما شد وهیچ وقت نتوانست نقش سنتی آموزش در خانواده ما را تحت تأثیر قرار دهد. یعنی وسیله‌ای بود برای پُرکردن اوقات فراغت خانواده البته آن موقع‌ها هم تلویزیونی‌ها این‌ همه داعیه آموزش و اخلاق و تأثیرات آموزش و پرورشی را نداشتند .

اسم کارتونهایی که دوست دارید ؟
ما در کودکی به کارها انیمیشن یا به تعبیر شما کارهای کارتونی می‌گفتیم: » مضحک قلمی» از معروف‌ترین آنها «دانلدداک» بود بعدها مشتری پرو پاقرص کارهای «تام و جری» و «پلنگ صورتی» شدم و هستم .

اسم کارهایی که برای کودکان کرده‌اید؟
من برای کودکان کارها بسیاری کرده‌ام مثل هوشیار و بیدار، هفت‌خوان، حواستو جمع‌کن، سلامتی چه خوبه، هوشی و موشی، میگی نه نگاه کن، بشین، پاشو، بخند.