گفتگو در مورد جنسیت، چطور با فرزندم حرف بزنم؟

پایگاه اطالاع رسانی شفا: کودکان کنجکاوند و نمی‌توان کنجکاوی آن‌ها را در زمینه مسائل جنسی سرکوب کرد. بنابراین به دنبال راه حلی برای برخورد مناسب با کودکان در این زمینه باشید.

● كنجكاوی كودكان نسبت به موضوع جنسیت از چه زمانی شروع می‌شود؟

درک این واقعیت كه كودكان نیز هم‌چون دیگر انسان‌ها از تمایلات جنسی برخوردار هستند برای والدین سخت و دشوار می‌کنند. همان‌گونه كه كودكان از درک مفاهیم مربوط به احساسات و روابط جنسی والدین‌شان عاجز و ناتوانند به‌همان نسبت نیز شناخت والدین از دیدگاه‌های فرزندشان به این مسائل گنگ و مبهم است. هرگز نباید از نظر دور داشت كه كودكان درباره ساختار اندام بدنشان كنجكاو هستند. بدیهی است كه درباره آن از والدین یا نزدیكان خود سئوالاتی می‌کنند.

● كودكان چه نوع رفتار جنسی‌ را از خود بروز می‌دهند؟

كودكانی كه به تازگی راه افتاده و به‌اصطلاح تاتی‌ تاتی می‌كنند، بیشتر اوقات زمانی كه برهنه هستند چه زمان شستشو در وان حمام و چه در حال تعویض لباس‌هایشان اندام جنسی خود را لمس می‌کند. آنان در این مرحله از كودكی احساس شرم و حیا نمی‌كنند و از آن‌جا كه برای كودكان لمس کردن اندام بدن خوشایند است پس والدین نباید واكنش تندی نسبت به این رفتار كودكان از خود نشان دهند كه آنان را دچار شرمساری و سرزنش گردانند زیرا به لحاظ سنی عمل آن‌ها توجیه‌پذیر است. اما اگر به‌تدریج و با افزایش سن ملاحظه شود كه فرزند آنان به نوعی انجام تكالیف و فعالیت‌های روزمره خویش سرباز می‌زنند و نشانه‌هایی از پریشانی‌، نگرانی، استرس، گوشه‌گیری و پرخاشگری از خود بروز می‌دهد، والدین می‌بایست او را بیشتر از جنبه ارتكاب استمنا زیر نظر گرفته و مراقبت کنند زیرا در آینده چنین كودكانی بیشتر طعمه سوء‌استفاده‌های جنسی قرار می‌گیرند.

● توصیه می‌شود كه تا حدودی نام اصلی و واقعی اندام‌های جنسی مورد استفاده قرار گیرد.

از هنگامی كه كودک سه ساله می‌شود بهتر است كه اولیا استفاده از كلمات صحیح كالبدشناسی را برای نامیدن اندام تناسلی و جنسی كودک استفاده و اسامی مورد پذیرش را با توجه به شرایط سنی كودک خویش به وی آموزش دهند زیرا وقتی كه كودک می‌تواند تلفظ صحیح یک كلمه را بیان كند، دلیل ندارد والدین از به‌كار بردن آن كلمه اجتناب ورزند. واژه‌هائی مانند نر، ماده، آلت مردانه، واژن، مهبل و غیره متناسب با سن كودک باید به‌عنوان یک حقیقت محض و بدون اشارات و اصطلاحات نامتجانس توسط والدین آشكار شود.

● در واكنش به این سوال كودكان كه آن‌ها چگونه و از كجا به دنیا آمده‌اند، چه پاسخی می‌دهید؟

در برخورد با سوالاتی از این دست شما می‌توانید با شرح مختصری درباره چگونگی تبدیل یک شكوفه درخت به میوه، تخم‌مرغ به جوجه، غنچه به گل یا از این قبیل را آغاز كنید و در ادامه ضمن این‌كه به محدوده شكم خود اشاره می‌کنید به او توضیح دهید كه نوزاد از یک نطفه (هسته) كه در رحم مادر قرار گرفته است شروع به رشد و نمو كرده و پس از مدت معینی زندگی در آن جا از محل مخصوصی از بدن مادر كه واژن نام دارد خارج می‌شود. در این‌جا لازم نیست كه به رابطه زناشوئی یا شیوه تخمک‌گذاری و لقاح اشاره کنید زیرا كودكان قادر به درک صحیح احساسات و عواطف عاشقانه نبوده و آن‌را به‌خوبی درک نمی‌کند. به‌ این مختصر اكتفا کنید كه برای مثال هنگامی كه پدر و مادر وی به یكدیگر علاقه‌مند شدند تصمیم گرفتند كه برای همیشه نزد یكدیگر بوده و هم‌دیگر را دوست داشته باشند، از یكدیگر جدا نشوند، غمخوار یكدیگر باشند و ... با طرح چنین موضوعاتی به كودک بفهمانید كه او حاصل علاقه پدر و مادر خویش به یكدیگر است. همچنین به او بگویید كه وی در آغاز موجودی ابتدایی بسیار كوچک و خرد بوده كه به‌ تدریج در شكم مادر تغذیه کرده و پس از تكمیل شدن از آن‌جا خارج شده است. با چنین شیوه‌ای اغلب كودكان زیر شش سال پاسخ سئوال خود را دریافت كرده و قانع خواهند شد. البته استفاده از تصاویر كتبی كه در این زمینه تألیف و طراحی شده است می‌تواند كمک شایانی به درک صحیح مسئله و رفع ابهامات به‌و‌جود آمده در ذهن كودک کند. بدیهی است زمانی كه به سئوالات كودكان به درستی و بدون پرده‌پوشی پاسخ می‌دهید، رضایتمندی آن‌ها را از شنیدن آن اطلاعات هر چند مختصر و مفید ملاحظه خواهید کرد.

● اگر مشاهده کنید كه كودک‌تان با كودک دیگر مشغول دكتر بازی بوده و اندام جنسی خود را به یكدیگر نشان می‌دهند، چه واكنشی از خود نشان خواهید داد ؟

كودكان ۳ تا ۶ ساله علاقه بسیاری به بازی دكتر بازی دارند و در این حال والدین با شنیدن یا ملاحظه چنین رفتاری، واكنشی افراطی در مقابل آنان از خودشان می‌دهند. در این موقع تنبیه بدنی شیوه مناسب برای برخورد با این عمل آنان نبوده و در خیلی اوقات حضور به موقع والدین می‌تواند عامل بازدارنده‌ای برای مقابله و جلوگیری از تكرار این چنین رفتاری به شمار آمده و مؤثر واقع شود. والدین بدانند كه این رفتار كودكانه بی‌بندوباری جنسی محسوب نمی‌شود و تصور این‌كه این‌چنین رفتاری كودكان آنان را به بی‌قیدی در امور جنسی رهنمون می‌کند كاملاً بی‌اساس است. بهتر است والدین بدون قیل و قال توجه كودک را به فعالیتی دیگر معطوف کرده و با او به گفتگو بپردازند و به طفل خود توضیح دهند كه اگرچه او تمایل و علاقه‌ای به شناخت اندام دوست خود دارد، اما وی در حال رشد سنی بوده و به‌تدریج جسم او بزرگتر می‌شود و به طور كلی از انسان‌ها انتظار می‌رود كه همیشه به‌ ویژه در انظار جسم برهنه خود را از دیگران پوشیده و محفوظ نگه دارند. بدین طریق شما بدون این‌كه احساس شرم و گناه را به او القاء کنید در این باره برای كودک خود محدودیتی ایجاد كرده‌اید. با توجه به سن كودک با او درباره تما‌س‌های خوب و زشت به گفتگو بپردازید. به او بگویید كه جسم او متعلق به اوست و حق مسلم اوست كه آن را پوشیده و محفوظ نگه داشته و بدون رضایت و خواست وی هیچ‌كس حتی پدر و مادر و سایر نزدیكان حق ندارند كه اندام او حتی دست و صورتش را لمس کنند. كودک خود را توجیه گردانید كه اگر كسی بدون رضایت او یا به اجبار قصد لمس جسم او را کند یا به هر دلیلی باعث آزار و ناراحتی او شود، وی وظیفه دارد كه از این عمل امتناع و اجتناب کرده و سریعاً موضوع را با والدین خود در میان بگذارد.

● چه زمانی برای گفتگو درباره موضوعات و حقایق مربوط به مسائل جنسی مناسب است؟

آموزش و ارائه اطلاعات لازم درباره جنسیت به كودكان نباید فقط یک بار برای همیشه صورت پذیرد. این آموزش و یادگیری یک فرآیند دائمی است و می‌بایست كودک در طول زندگی و به اقتضای سن و موقعیت اجتماعی خود آن‌چه را كه نیاز به آموختن دارد فراگیرد. اگر كودک شما در مورد مسائل جنسیت و اندام‌های جنسی و غیره سوالی نمی‌پرسد بدین معنا نیست كه شما هم این موضوعات را به كلی نادیده انگاشته و فراموش کنید. از حدود سن ۵ سالگی شما می‌توانید كتاب‌هایی را كه به‌صورت علمی و با رعایت تمام جوانب اخلاقی تدوین شده به فراخور سن كودک‌تان انتخاب و به او معرفی و وی را در این زمینه راهنمایی کنید. شاید یافتند كلماتی در خور و بدون اشاعه فرهنگ مبتذل برای این‌چنین موضوعی مشكل به‌نظر آید، اما با مطالعه كتب مفیدی كه در این زمینه به تحریر در آمده است این كار چندان مشكل نمی‌کند.

● از چه سنی باید از برهنگی كودک در منزل جلوگیری به‌عمل آید؟

هر خانواده موازین و اصول خاصی را برای رعایت برهنگی، حفظ عفت و خلوت خود در نظر دارد هر چند معیار ارزش‌ها در خانواده‌ها متفاوت است، اما آموزش نكات مربوط به رعایت مسائل جنسی به كودكان از اهمیت خاصی برخوردار است. باید به والدین آموخت كه همگی به‌طور یكسان و در یک سطح محدود و مبتنی بر حقایق درباره مسائل مربوط به جنسیت با كودكان خود گفتگو و به آن‌ها آموزش‌های لازم ارائه شود به‌طوری‌كه كودكان در یک معاشرت پنهانی مرتكب اعمال گناه‌آلود و جرم‌خیز نشوند.

● والدین به چه میزان می‌توانند به آموزش مسائل مربوط به جنسیت در مواردی متكی باشند؟

والدین باید روند آموزشی مسائل مربوط به جنسیت را قبل از شروع دوران مدرسه آغاز کنند. معرفی و آموزش مسائل جنسی كه مقید به آداب و رسوم و احكام الهی باشد در كلاس‌های درس متفاوت است. لازم است اولیا هر از چندگاه این مطالب را در منزل و بر اساس موازین اخلاقی و در سطح دروس آموخته شده در مدارس با كودكان خود مرور کنند. باید توجه داشت كه مدارس بیشتر گرایش به آموختن مراحل علمی و عملی این مسائل بر اساس متون تدوین شده دارند تا به ارزش و شأن آن‌ها. پس در این‌جاست كه وظیفه خطیر و مهم والدین در آموزش ارزش‌های والای انسانی هویدا می‌شود.

● در چه سنی باید با دختران درباره قاعدگی گفتگو كرد؟

دختران باید از حدود سن ۸ سالگی اطلاعاتی را درباره قاعدگی دریافت کنند شاید در مدارس نیز ممكن است به طور خلاصه اشاراتی به آن شده باشد. در هر حال كتاب‌های آموزشی مفیدی نیز در این زمینه به چاپ رسیده است در ضمن مادران می‌توانند تجارب اولین دورهٔ قاعدگی خویش و مسائل روحی، روانی و جسمانی حاصل از آن‌را به دختران خود انتقال دهند و به آنان یادآور شوند كه قاعدگی یک پدیدهٔ طبیعی در دختران و بانوان بوده و مانند سایر مسائل مربوط به ارگانیسم كالبد آنان است و نباید موجب نگرانی شود.