با کودکان خجالتی چگونه برخورد کنیم؟

تبیان: هوشیارى به کودکان مى گوید که چه کار بکنند و چه کارى درست است، حتى وقتى کسى مواظبشان نباشد. کودکان بدون آموزش نمى توانند این علائم مغزى را در خود بدون مداخله و ایجاد حد و مرز از طرف والدین و دیگر بزرگسالان کنترل کنند.

والدین اولین هوشیاری ها را در سن 18 ماهگى در کودک به وجود مى آورند، اما براى چند سال هیچ کنترلى روى کودک ندارند.

در حقیقت، همه سال هایى را که کودک در کنار شما زندگى مى کند، شما روى ساختار هوشیارى او کار مى کنید. او به چیزى بیشتر از یک هوشیارى نیاز دارد تا یک کودک که بداند چه کارى انجامش درست است.

هوشیارى کودک زمانى کامل است که با کنترل از جانب والدین همراه باشد. بنابراین شما چطور در مورد موضوع پیچیده اى مانند هوشیارى و توسعه کنترل فردى بر روى کودکتان عمل خواهید کرد؟

زمانى که کودک نوپا، طورى رفتار مى کند که از نظر شما غیرقابل قبول، نامناسب و یا اشتباه است، بگویید من به شما اجازه نمى دهم که شیرینى دیگرى بخورید؟ من به شما اجازه نمى دهم از صندلى میز ناهارخورى بالا بروى و من مواظب خواهم بود تا شما برادر کوچکتر خود را دوباره نزنى.

جایى در بین سال هاى 3 الى 5 سالگى، کودک شما کنترل شخصى را آغاز مى کند. با مربیگرى مداوم شما و دادن تذکرات، او آموخته است که در محوطه پارکینگ دویدن کارى خطرناک است. او آموخته است دوستش را نزند حتى زمانى که عصبانى است. شما مرتباً او را از زدن با گفتن این که زدن دردناک است، متوقف کرده اید. این روشى نیست که ما با یک دوست داشته باشیم. او مى داند که نباید تکه اى از کیک تولد مادربزرگ را کش برود. او به نداى درونى گوش مى دهد و متوقف مى شود: "کیک مال شما نیست براى بعد از شام است."

روش آموزش به کودک که چه چیزى درست و چه چیزى نادرست است، باعث آموزش هوشیارى او مى شود و پیچیده هم نیست. اغلب والدین این کار را هر روز ادامه مى دهند. این جزیى از روش پرورشى آنها مى شود. اما اگر نمى خواهید این روش را به دست اتفاق بسپارید، اگر مى خواهید بیشتر برخوردى ارادى و با برنامه داشته باشید، دانستن و دنباله روى از این چهار حس مى تواند در این کار به شما کمک کند:

۱.غرور و مباهات

بگذارید کودک بداند که چه چیزى باعث مباهات شما مى شود. وقتى کودک شما کارى را که درست است انجام مى دهد، به خصوص زمانى که براى اولین مرتبه آن را ظاهر مى کند، بگذارید غرور را در صورت شما ببیند، سپس غرور خود را با کلمات براى او بیان کنید.

بعد از صرف شام وقتى کودک نوپاى شما بشقاب خود را از سر میز شام برمى دارد و به آشپزخانه مى آورد، غرور خود را نشان دهید و بگویید: "مى بینم که ظرف غذاى خودت را به آشپزخانه آوردى. متشکرم." پس او مى آموزد درست است که کمک کند و براى نظافت، قبول مسئولیت داشته باشد، یعنى هر دو کار خوبى که والدین درصدد آموزش آن هستند.

۲. تلقین

کودکان باید بیاموزند رفتارشان دیگران را تحت تأثیر قرار مى دهد. راه هایى براى کاستن این ویژگى در آنها وجود دارد: به خواهرت نگاه کن، او دارد گریه مى کند. زدن دردناک است، من شنیدم که به دوستت مى گفتى که او زشت است. این چشم تنگى است. حالا او ناراحت است. مى بینم که چسب زخم روى زانوى خواهرت گذاشته اى. این از مهربانى توست؛ این غمخوارى را نشان مى دهد و...

تا حدود 8 سالگى یک کودک مى تواند در فرمى دیگر تلقین پذیر باشد. تا آن زمان بچه ها بیشتر خودپسند هستند، اما والدین مى توانند به کودکان تلقین را آموزش دهند.

۳. خجالت زدگى

خجالت زدگى باعث اصلاح رفتار آنها مى شود. اگر فرزند 8 ساله شما در رستوران رفتارى ناشایست دارد، درست است که بگویید: "من خجالت زده شدم. بچه 8 ساله که روى صندلى نمى ایستد. بیا پایین." شما مى توانید این احساس را با دانستن این که این کار باعث رفتار بهتر او شده و هوشیارى او را افزایش مى دهد در او تقویت کنید.

۴. احساس گناه

وقتى فرزند شما از محوطه منزل همسایه مقدارى گل مى چیند بگویید: "نه ما از باغچه منزل دیگران گل برنمى داریم. صاحب منزل آنها را کاشته است. او باید آنها را بچیند، نه شما." به این ترتیب شما مقدارى احساس گناه در او به وجود مى آورید، طورى که او نسبت به کارى که انجام داده احساس بدى مى کند، بعد شما اضافه مى کنید که: "ما پیش همسایه مى رویم تا از او عذرخواهى کنیم. در فصل پاییز ما مقدارى از پول جیبى شما را برداشته و مقدارى پیاز گل مى خریم و جایگزین آنهایى که شما کنده اى مى کنیم."

با مجبور کردن او براى عذرخواهى و جایگزین کردن پیاز لاله ها، شما به او مى آموزید که چگونه از احساس گناه خود رهایى پیدا کند. این تجربه و امثال آن به او یاد مى دهد درست نیست چیزى را که مال او نیست، بردارد.

هشدار: مواظب باشید احساس گناه شدید مى تواند باعث آموزش دادن خجالت شود.

اگر شما در مورد گل لاله همچنان ادامه دهید، طورى که کودک شما تصور کند کارى فاجعه بار و غیرقابل بخشش انجام داده، شما در او احساس خجالت به وجود آورده اید. از به وجود آوردن احساس خجالت در کودکان پرهیز کنید. این کار هیچ اثر مثبتى ندارد.