چگونه به نوزاد دارو بدهیم؟

مجله شهرزاد: یکی از کابوس‌های هر پدر و مادری بیمار شدن فرزندشان است؛ اما نگرانی که معمولا به دنبال این کابوس می‌آید، دردسرها و کلنجارهایی است که والدین باید برای دادن دارو به کودک‌شان متحمل شوند. مهمترین نکته ای که همیشه درباره مصرف داروها گفته می‌شود این است که باید آنها را به میزان مناسب و به موقع مصرف کرد و رعایت این موضوع، دارو دادن به کودکان را کمی سخت تر می‌کند.

تف کردن دارو به بیرون، گریه کردن، بهانه گرفتن، بی قراری و لجبازی کردن همه و همه فقط کمی از انواع مقاومت‌هایی است که کودک یا نوزاد در برابر خوردن داروها که اغلب مزه ای نا آشنا دارند، نشان می‌دهد. به همین دلیل پدرو مادرها برای دارو دادن به کودکان به انواع بازی‌ها و کلک‌ها متوسل می‌شوند. گاهی بعضی از این کلک‌ها جواب می‌دهد و گاهی بعضی از این روش‌ها نه تنها مفید نیست، بلکه ضرری بیشتر از نخوردن دارو دارد!

نکات زیر راهنمایی‌های ساده و مفیدی برای کنار آمدن با کودک به منظور دارو خوردن است.

نوزادان

دارو دادن به نوزادان برخلاف چیزی که به نظر می‌رسد چندان کار راحتی نیست. آنها ممکن است به هیچ وجه مزه دارو را تحمل نکنند و آنرا به بیرون برگردانند. برخلاف بچه های بزرگتر، نمی‌توان توجه آنها را با اسباب بازی‌ها، قاشق‌های شبیه هواپیما، گفتن قصه و... پرت کرد و با توجه به وزن کم آنها، کمی بالا و پایین شدن مقدار دارو ممکن است اثرات سمی را به وجود بیاورد.

اگرچه اغلب داروهای نوزادان به صورت مایع است و اغلب هم شیرین کننده به آنها افزوده می‌شود، اما نوزادان هنوز توانایی نوشیدن از فنجان یا قاشق‌های معمولی را ندارند و بهتر است برای دارو دادن به آنها از سرنگ یا قاشق‌های درجه دار مخصوص برای اندازه گیری دقیق استفاده کرد. معمولا این قاشق‌ها در بسته بندی دارو و همراه با شیشه های شربت وجود دارد.

برای راحتی بهتر می‌توانید از داروخانه یک سرنگ 5 یا 10 سی سی تهیه کنید. خوبی سرنگ‌های درجه دار این است که علاوه بر اینکه می‌توان مقدار دقیق هر بار مصرف دارو نوزاد را تعیین کرد، بلکه این امکان وجود دارد که دارو را به اندازه نیاز دفعه بعدی مصرف در آن ذخیره کرد تا مثلا در اختیار پرستار بچه یا مربی مهدکودک قرار گیرد.

برای دارو دادن به نوزاد نکات زیر را رعایت کنید

برای بهتر انجام دادن این کار به دو نفر احتیاج است تا زمانی که یکی از آنها نوزاد را در آغوش دارد، دیگری به نوزاد دارو بدهد. نوزاد را در بغل بگیرید سرش را روی یک بازو قرار دهید و به آرامی با دست دیگرتان چانه اش را به پایین بکشید تا دهانش باز شود.

اگر تنها هستید، نوزاد را در یک ملحفه تمیز بپیچید تا دست و پا نزند، سپس او را روی یک سطح سفت و مطمئن مثل مبل یا تخت قرار دهید.

سرنگ یا قاشق را گوشه دهان نوزاد قرار دهید و سعی کنید دارو را در کنار داخلی لپ نوزاد خالی کنید. این قسمت از دهان نوزاد پرزهای چشایی حس تلخی را که معمولا در انتهای زبان وجود دارند را ندارد و باعث می‌شود تا کودک، کمتر مزه تلخی را حس کند.

اگر از قاشق استفاده می‌کنید آن را روی لب پایین قرار دهید و با بالا بردن قاشق آنرا در زیر زبان و داخل دهان نوزاد تخلیه کنید.

دارو را سریع به نوزاد بدهید چون آنها سریع حواسشان پرت می‌شود و حس بد دارو خوردن را فراموش می‌کنند.

بعد از دارو دادن به آرامی به صورت نوزاد فوت کنید تا عکس العمل بلعش تحریک شود و دارو را ببلعد.

اگر نوزاد دارو را به بیرون تف کرد باید دوباره همه این مراحل را از ابتدا شروع کنید، اما اینبار به آرامی دهان نوزاد را با دست، بسته نگه دارید تا مطمئن شوید دارو را خورده است. از باز بودن مجرای بینی نوزاد در این حالت مطمئن باشید.

در صورت امکان از پزشک نوزادتان بخواهید تا داروها را در میزان‌های کمتر اما در دفعات بیشتر تجویز کند.

هنگام دادن دارو به آرامی و با صدای ملایم با نوزاد صحبت کنید. اگرچه او معنی حرفهای شما را نمی‌فهمد اما احساس آرامش ناشی از شنیدن صدای شما باعث می‌شود تا بهتر دارو را بخورد.

اگر 20 دقیقه بعد از خوردن دارو نوزاد دچار تهوع شد، حتما با پزشک تماس بگیرید چون حتی اگر این مسئله ربطی به بیماری یا عوارض دارو نداشته باشد، ممکن است لازم شود تا دوباره میزان قبلی دارو که نوزاد بالا آورده به وی داده شود.

انواع دیگر دارو برای نوزادان

قطره چشمی

نوزاد را آرام در آغوش نگهدارید. از یک نفر دیگر هم کمک بگیرید. پلک پایین را با نوک انگشت به آرامی تا پایین بکشید و اجازه بدهید تا قطره بین چشم و پلک پایین بریزد. سر نوزاد را به عقب خم کنید تا بقیه قطره از گوشه چشمش به پایین سرازیر نشود یا داخل چشم دیگر نرود.

قطره بینی

نوزاد را آرام نگهدارید و از یک نفر دیگر هم کمک بگیرید. سر نوزاد را به آرمی به عقب خم کنید و هربار حداکثر 2 یا 3 قطره به داخل بینی بچکانید.

قطره گوش

نوزاد را آرام روی تخت قرار دهید و به پهلو بخوابانید تا گوش مبتلا به سمت بالا باشد. قطره را به آرامی و به اندازه کافی به داخل گوش بچکانید. از تماس سر قطره چکان با گوش نوزاد خودداری کنید. کمی صبر کنید و نوزاد را در همان حالت نگهدارید تا قطره به داخل کانال گوش جریان پیدا کند. با ملایمت قسمت کوچک و برجسته غضروف گوش که در جلوی کانال قرار دارد را با نوک انگشت چندین بار ماساژ دهید تا قطره به داخل کانال گوش جریان پیدا کند.

کودکان و بچه های بزرگتر

بسته به سن کودک و نوع دارو، باید رویکرد شما در دارو دادن به کودک، فرق کند. در کودکان بزرگتر از 5 سال می‌توان هدف از دارو خوردن یا نوع اثر کردن دارو را در قالب یک داستان توضیح داد. مثال بمباران میکروب‌ها با این شربت خوشمزه، کمک کردن به سربازهای کوچولوی داخل بدن و تغییر حالت و بهتر شدن نسبت به دیروز، چون اجازه دادی این دارو رو بهت بدم. یا ببین اینجوری زودتر خوب میشی و می‌تونیم بریم پارک... . کودکان بزرگتر را می‌توان با مشارکت دادن در خوردن دارو و کمک گرفتن از خود آنها تشویق کرد مثل نگهداشتن قاشق یا فنجان خوردن دارو.

لجبازی

اگرچه بچه های بزرگتر اهمیت دارو خوردن را می‌فهمند اما ممکن است از خوردن آن امتناع کنند. ممکن است این لجبازی یک دلیل روحی روانی داشته باشد و باید با این گونه مقاومت‌ها با ملایمت اما جدی مواجه شد. انجام نکات زیر می‌تواند به شما در دارو دادن به کودکان کمک کند:

برای اندازه گیری میزان صحیح دارو، سرنگ یا قطره چکان مدرج را دقیقا تا مقابل چشمتان بالا بیاورید. برای ریختن دارو در فنجان مدرج آن را رو میز بگذارید و سپس تا سطح میز خم شوید.

سعی کنید به سرعت دارو را بدهید تا رسوب نکند یا نریزد.

برای بهتر کردن طعم دارو می‌توان آنرا با نگهداشتن در یخچال و سردکردن آن یا اضافه کردن طعم دهنده ها یا آب میوه به آن، دارو را قابل تحمل کرد. آب گریپ فروت آب پرتغال و طعم دهنده های آدامسی از این نوع افزودنی‌ها هستند، اما حتما باید برای این کار با پزشک در مورد نوع دارو مشورت کرد.

اگر مشکلی در خوردن قرص یا کپسول وجود دارد، می‌توانید با پزشک مشورت کنید تا شربت آن دارو را تجویز کند یا شاید بتوان دارو را خرد کرد و با غذاهای نرم مثل ژله یا کیک مخلوط کرد. اما در این حالت باید مطمئن شوید که کودک آن غذا را تا آخر بخورد و همچنین نسبت به آن غذا حساسیت به وجود نیاید.

دادن جایزه

می‌توانید با دادن یک خوردنی یا نوشیدنی بسیار سرد مثل یخمک، بستنی و آب میوه یخ زده، (با مشورت دکتر) جوانه های چشایی زبان کودک را برای مدتی بی حس کنید تا مزه بد دارو را متوجه نشود. این‌کار می‌تواند برای کودک جنبه تشویق هم داشته باشد.

یک برنامه ثابت برای دارو دادن داشته باشید، زمان معین و مکان ثابت برای دارو خوردن. مثلا 5 عصر داخل آشپزخانه؛ این‌کار باعث به وجود آمدن یک نظم ثابت برای کودک می‌شود که مقاومت در برابر آن سخت تر است یا راحت‌تر می‌تواند دارو خوردن را تحمل کند.

می‌توانید یک جدول برنامه خوردن دارو را روی در یخچال نصب کنید تا هربار که کودک دارو خورد، خودش یک خانه از آن را رنگ کند. این‌کار کودک را به خوردن منظم دارو تشویق می‌کند.

حواس کودک را از دارو خوردن پرت کنید.

این‌کار در مورد بچه های کوچکتر معمولا انجام می‌شود. دادن دارو به یک خرس اسباب بازی یا عروسک و سپس تشویق کودک به خوردن دارو.. اما حواستان باشد که کودکان بزرگ تر یاد بگیرند که اجازه ندارند خودشان به خواهر یا برادر کوچکترشان یا حیوان خانگی دارو بدهند.

بچه ها را گول بزنید

کودکان را در دارو خوردن مشارکت بدهید. به آنها تا حدی حق انتخاب بدهید مثال اینکه از آنها بپرسید که چه جور طعم دهنده ای را دوست دارند اما اجازه ندهید با شما در مورد دارو خوردن چانه بزنند. فقط در مورد اینکه دوست دارد تا کجا دارو را بخورد یا با قاشق چه رنگی دوست دارد دارو بخورد.

اگر کودک در خوردن دارو خیلی مقاومت کرد به او یک استراحت بدهید تا مدتی بگذرد و آرام شود و بتواند دوباره تصمیم بگیرد. برای بار دوم قبل از خوردن دارو به او یک لیوان آب بدهید و بغلش کنید تا آرام شود. سپس از او بخواهید تا دارویش را بخورد، حواستان باشد که مدت استراحت بیشتر از 5 دقیقه نشود.

به بچه های بزرگتر یادآوری کنید که دارو نخوردن آنها می تواند نشانه غیر قابل اعتماد بودن آنها یا بزرگ نشدن آنها باشد! می توانید حتی به آنها بگویید که در صورت دارو نخوردن ممکن است امتیازاتی را مثل دیدن تلویزیون یا رفتن به پارک را از دست بدهند.

در عوض می‌توانید به آنها بگویید که در صورت خوردن دارو، ممکن است امتیازاتی مثل آنچه بزرگترها دارند را به دست بیاورند، اما در مورد این امتیاز دادن حواستان را جمع کنید که از آن سوی بام نیافتید!

راه حل های دیگر

اگر هنوز کودک، در خوردن دارو مقاومت می‌کرد او را به یک بزرگتر دیگر بسپارید. این‌کار هم باعث می‌شود تا شاید کودک همکاری کند و هم ممکن است علت لجبازی او را برطرف کند. از طرفی به او یادآوری می‌کند که بزرگترهای مختلفی می‌توانند به او دارو بدهند. خوردن دارو در مدرسه یا مهدکودک از دست معلم یا مربی کمک کننده است.

بعد از هربار خوردن دارو او را تشویق کنید و به او بگویید که چه بچه خوبی است.

به هیچ وجه برای دادن دارو از زور یا فریب های ناراحت کننده استفاده نکنید؛ چون اثرات روحی روانی بدی را به دنبال دارند.

برای دارو دادن به کودکتان چه سوالهایی را باید از دکتر بپرسید:

خوردن این دارو چقدر برای کودک من لازم است؟

چطور می‌توانم از تف کردن به بیرون دارو توسط نوزادم جلوگیری کنم؟

اگر کودکم این دارو را نخورد باید چه کار کنم؟

کودکم این دارو را دوست ندارد. آیا داروی مشابه دیگری یا دارویی با طعم و شکل دیگر وجود دارد؟

آیا می‌توانم آب میوه یا طعم دهنده به این دارو اضافه کنم؟چه جور آب میوه ای؟

آیا این دارو را می‌توان همراه با غذا مصرف یا با غذای خاصی مخلوط کرد؟

آیا می‌توانم این دارو را در یخچال نگه دارم یا با یخ مخلوط کنم؟

آیا می‌توان این دارو را خرد یا له کرد؟