مدرسه هراسی کودکان، علت چیست؟

ایرنا: مشکل مدرسه هراسی یا همان اضطراب جدایی از والدین با میزان شیوع حدود پنج درصد، شایع ترین اختلال اضطرابی در دانش آموزان به ویژه کلاس اولی ها در روزهای ابتدایی بازگشایی مدارس است.

هسته اصلی و زمینه‌ای اضطراب جدایی از والدین و قرار گرفتن در یک محیط جدید نگرانی دانش آموز از جداشدن از اشخاص مهم زندگی خود است.

این روزها می‌توان دانش آموزان نوآموزی را دید که گاهی با فریاد و اعتراض گاهی با خواهش و التماس و گاهی با چانه زدن بر سر رفتن به مدرسه به بحث جدی با والدین مشغول هستند.

امتناع از رفتن به مدرسه در میان دختران و پسران دانش آموز به یک اندازه رایج است و معمولا کلاس اولی‌ها بیشتر با این مشکل روبه رو می‌شوند.

با این وجود رفتار خودداری از رفتن به مدرسه می‌تواند در هر سنی رخ دهد. واقعیت این است که توجه به مسئله مدرسه هراسی بسیار با اهمیت است و والدین نباید نسبت به آن بی‌تفاوت باشند.

مدرسه هراسی در اشکال مفرط و شدید آن حتی می‌تواند نشانه اختلال در سلامت روان کودک باشد.

علل و علایم مدرسه هراسی

مدیرگروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید:« هر ساله با آغاز سال تحصیلی کودکانی که برای اولین بار از محیط خانه دور می شوند به علت وابستگی زیاد به اعضای خانواده اعم از والدین، پدربزرگ و مادربزرگ و خواهر و برادر، دچار اضطراب و تشویش بیش از اندازه می شوند.

دکتر شهرام خرازی‌هاˈ خاطرنشان می کند مدرسه هراسی با حالت‌هایی مانند گریه ، داد و فریاد کردن، لجبازی ، تمارض، مقاومت در برابر ترک خانه، پرت کردن کیف و کتاب و نپوشیدن روپوش مدرسه همراه است.

وی با بیان اینکه امکان بروز اضطراب‌ها براساس میزان اضطراب دانش‌آموزان متفاوت است، می‌افزاید:« برخی از کودکان اصلا دوست ندارند پا به مدرسه بگذارند. برخی دیگر در راه مدرسه و پس از خروج از خانه و در مدرسه، حیاط یا پس از ورود به کلاس دچار اضطراب می‌شوند.

مدیرگروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می‌دهد:« برخی از دانش‌آموزان که راحت‌تر با محیط ناشناخته کنارمی‌آیند و سطح اضطراب کمتری دارند ممکن است در کلاس درس دچار اضطراب شوند.

خرازی‌ها تاکید می‌کند این واکنش‌ها مختص کلاس اولی‌ها نیست، کودکان زمانی که برای اولین بار از محیط خانه جدا شده و وارد مهدکودک و پیش دبستانی می‌شوند نیز ممکن است دچار اضطراب شوند.

وی می‌گوید:« اگر پس از کلاس اول واکنش های مدرسه هراسی و گریز از مدرسه در دانش‌آموزان مشاهده شود، علت آن جدایی از خانواده نیست بلکه مشکلاتی در محیط خود مدرسه وجود دارد که موجب ایجاد اضطراب در سال تحصیلی جدید در دانش‌آموزان می‌شود به طور مثال ممکن است دانش‌آموز با معلم و همکلاسی‌های خود ناسازگار باشد.

خرازی‌ها می‌افزاید:« به هرحال مدرسه هراسی پس از کلاس اول در دانش‌آموزان نشانه وجود یک عامل تهدید در مدرسه است.»

چه کودکانی دچار مدرسه هراسی می‌شوند

مدیرگروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید:« کودکان دارای وابستگی بیش از حد به اعضای خانواده، کودکان بدون تجربه ماندن در بیرون از خانه، کودکان منزوی و گوشه‌گیر، کودکان معلول و دارای اعتماد به نفس پایین بیش از سایر کودکان در معرض مدرسه هراسی قرار دارند.»

خرازی‌ها خاطرنشان می‌کند که کودکان با تعامل اجتماعی کم،لوس، مبتلا به صرع، دارای دوستان اندک و فاقد تجربه در محیط‌های عمومی خارج از خانه بیشتر به مدرسه هراسی دچار می‌شوند.

وی می‌افزاید:« همچنین هرچه تعداد خواهران و برادران در یک خانواده بیشتر باشد ممکن است میزان مدرسه هراسی در آن دانش‌آموز کاهش یابد اما هرچه تعداد فرزندان یک خانواده کمتر باشد احتمال مدرسه هراسی بیشتر است.»

راه‌های مقابله با مدرسه هراسی در کودکان

مدیرگروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید:« رسانه‌ها به ویژه تلویزیون می‌توانند با پخش برنامه‌های مرتبط ترس کودکان از مدرسه را کاهش دهد از جمله این برنامه‌ها می‌توان به مجموعه نمایشی خاطره انگیز «بازم مدرسه ام دیر شد» اشاره کرد.»

خرازی‌ها می‌افزاید:« معمولا ترس و هراس کودکان و گریه شدید آنان در روز اول سال تحصیلی دقایق زیادی به طول نمی‌انجامد. برای سازگاری با محیط جدید فقط به یک تا دو ساعت زمان نیاز است و در طول این مدت معمولا دانش‌آموز با محیط جدید و همکلاسی‌های خود کنار می‌آید.»

وی ادامه می‌دهد:« در این موارد بهتر است والدین از همراهی با فرزندان خودداری کرده و از دور او را نظاره کنند. همچنین آموزگاران و اولیای مدرسه می‌توانند دانش‌آموز هراسان را در آغوش کشیده و با جلب توجه او به جذابیت‌های محیط جدید و همکلاسی‌ها از میزان هراس او بکاهند.»

مدیرگروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور می‌شود دانش آموز در دقایق ابتدایی جدایی از والدین و دورشدن از آن‌ها باید بتوانند آنان را از فاصله دور مشاهده کند، اما بهتر است به تدریج معلم و سایر اولیای مدرسه کودک هراسان را از حوزه دید والدین خارج کنند.»

خرازی‌ها می‌افزاید:«معلم درکلاس درس نیز باید دقایقی رابه دانش‌آموزان هراسان اختصاص دهد و سعی در آرام سازی آنان کند. به علاوه این امکان را در اختیار آنان قرار دهد که خود صندلی مناسب در کلاس را انتخاب کنند.»

وی می‌گوید:« معلمان همچنین می‌توانند با استفاده از جملات سرشار از محبت و نوازش دانش‌آموزان را آرام کرده و محیطی امن و راحت برای آن‌ها فراهم کنند.»

خرازی‌ها تاکید می‌کند:«در مواردی که اضطراب و گریه دانش‌آموزی بیش از حد و غیرقابل کنترل است، دانش‌آموزان باید به خانه بازگردانده شده و در اولین فرصت به روانپزشک اطفال مراجعه کنند.»