داستانی از صمد بهرنگی، ماهی سیاه کوچولو

نی نی بان: صمد بهرنگی، نویسنده، آموزگار و گردآورنده ادبیات عامیانه مردم آذربایجان است.

معروفترین اثر او برای کودکان، "ماهی سیاه کوچولو" با تصویرگری فرشید مثقالی است که در سال ۱۳۴۷ کتاب برگزیده شورای کتاب کودک شد و در سال ۱۳۵۳ جایزه تصویرگری هانس کریستین اندرسن را از آن خود کرد و به چندین زبان برگردانده شد. "ماهی سیاه کوچولو" با تصویرگری طراح برجسته فرانسوی، پلانتو، در سال ۱۹۶۹ برنده جایزه نمایشگاه بولونیای ایتالیا و دوسالانه براتسیلاوا شد.

صمد بهرنگی در ۸ تیر ماه ۱۳۱۸ در تبریز در خانواده ای کارگر زاده شد. او پس از گذراندن دوره دبیرستان در سال ۱۳۳۴ وارد دانشسرای مقدماتی تبریز شد که باب آشنایی با بهروز دهقانی را بر او گشود. بعدها او با همکاری بهروز دهقانی به گردآوری ادبیات عامیانه آذربایجان پرداخت که دستاورد آن انتشار افسانه های آذربایجان و متل ها و چیستان ها است. بهرنگی پس از پایان دوره دانشسرا، همزمان با تحصیل در رشته زبان انگلیسی، آموزگار روستاهای آذربایجان شد.

کار با این دانش آموزان او را به این باور رساند که کتاب های درسی موجود، برای کودکان روستا نشین آذری کارساز نیست. به این سبب به نگارش فارسی آموزی پرداخت که با تجربه های این کودکان همساز باشد. کتاب او اگر چه به سبب سنگ اندازی های بسیار هرگز منتشر نشد اما او خود برای آموزش دانش آموزانش از آن بهره برد. از دیگر کارهای ارزشمند بهرنگی، برپایی کتابخانه های روستایی و ترویج کتابخوانی میان این کودکان بود.

صمد بهرنگی افزون بر آموزگاری، پژوهش و نوشتن مقاله در زمینه هنر و ادبیات زبان آذری، وضعیت روستاهای آذربایجان و نقد کتاب، برای کودکان داستان های بسیاری نوشت. "عادت"، نخستین داستان اوست که در سال ۱۳۳۹ منتشر شد. "الدوز و کلاغها"،‌ "الدوز و عروسک سخنگو"،‌ "یک هلو، هزار هلو"، "تلخون" از داستان های اوست. او در ادبیات بزرگسال ترجمه‌هایی از ترکی استانبولی به فارسی و از فارسی به ترکی آذربایجانی انجام داده است که می توان به برگردان شعرهایی از مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، و نیما یوشیج اشاره کرد.

صمد بهرنگی در سال ۱۳۴۷ در رودخانه ارس غرق شد.