اهمیت تغذیه صحیح در کودکان، نظر متخصصان

نی نی بان: متخصصان عقیده دارند کودکان باید مواد معدنی و ویتامین های مورد نیازشان را با تغذیه از مواد طبیعی مانند شیر و دیگر لبنیات، میوه و سبزیجات تازه، مواد پروتئینی مانند مرغ، ماهی، گوشت و تخم مرغ، نان و غلات به دست بیاورند. اما سوالی که در اینجا می توان مطرح کرد این است که آیا همه کودکان به مکمل های ویتامینی نیاز دارند؟ پاسخ این سوال منفی است.

تنها کودکانی به مکمل های ویتامینی نیاز دارند که در گروه های زیر قرار بگیرند.

1- کودکانی که به صورت معمول غذاهای سالم و تازه مصرف نمی کنند.

2- کودکان ایرادگیر که به اندازه کافی غذا نمی خورند.

3- کودکانی که بیماری های مزمن از قبیل آسم یا بیماری های گوارشی دارند، مخصوصاً اگر در حال درمان باشند -حتماً قبل از اینکه به کودکانتان مکمل های تغذیه یی بدهید، با پزشک مشورت کنید-.

4- کودکان فعالی که به ورزش های فیزیکی سخت مشغول هستند.

5- کودکانی که به میزان زیاد "غذای آماده" مصرف می کنند. معمولاً والدینی که سر کار هستند، وقت کافی برای آماده کردن غذاهای خانگی ندارند و بیشتر غذاهای بیرون و کم ارزش را مصرف می کنند.

6- کودکانی که گیاهخوار هستند -ممکن است به آهن نیاز داشته باشند-، رژیم های بدون لبنیات -نیاز به مکمل کلسیم دارند- یا رژیم های غذایی دیگر.

7- کودکانی که از نوشیدنی های کربناتی-گازدار- استفاده می کنند که باعث کاهش ویتامین می شود و مواد معدنی را از بدن پاک می کند.

ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز کودکان

- ویتامین A : باعث رشد و ساختن بافت ها، استخوان، پوست سالم، چشم و سیستم ایمنی می شود. بهترین منابع ویتامین A عبارتند از شیر، پنیر، تخم مرغ و سبزیجات زرد و نارنجی مانند هویج، کدو و سیب زمینی.

- ویتامین B : این ویتامین ها که شامل ویتامین B1، B2، B3، B6 و B12 هستند به سوخت وساز، تولید انرژی و سلامت سیستم عصبی و چرخشی کمک می کنند. منابع خوب این ویتامین ها عبارتند از گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، شیر، آجیل، پنیر، لوبیا و سویا.

- ویتامین C : سلامت ماهیچه ها، بافت های متصل و پوست را تقویت می کند. منابع خوب ویتامین C عبارتند از مرکبات، توت فرنگی، کیوی، گوجه فرنگی و سبزیجات سبز مانند کلم بروکلی.

- ویتامین D : به رشد استخوان ها، دندان ها و همچنین جذب کلسیم کمک می کند. از منابع سرشار ویتامین D می توان به شیر، پنیر و ماست اشاره کرد. زرده تخم مرغ و روغن ماهی نیز غنی از ویتامینD است.

- کلسیم: به رشد کودکان و ساخت استخوان های قوی کمک می کند. منابع آن شیر، پنیر، ماست، سویا و آب پرتقال های غنی شده است.

- آهن: ماهیچه را می سازد و برای سلول های خونی بسیار ضروری است. کمبود آهن در دوران بزرگسالی به ویژه برای دختران -که در زمان عادت ماهانه مقداری از خون خود را از دست می دهند- بسیار زیاد است. منابع خوب برای آهن، گوشت قرمز، بوقلمون، اسفناج، حبوبات و آلو بخارا است.

اگر به فرزندان خود ویتامین می دهید به نکات زیر توجه داشته باشید

1- ویتامین ها را دور از دسترس کودکان قرار دهید. بنابراین آنها را مثل شکلات نمی خورند.

2- از مصرف بیش از اندازه مجاز مکمل ها خودداری کنید، چرا که استفاده بی حد مکمل ها باعث ایجاد مسمومیت می شود.

3- اگر فرزند شما از داروی خاصی استفاده می کند، ابتدا از پزشک او درباره تداخل داروها با ویتامین ها و مواد معدنی بپرسید.

4- اگر فرزند شما نمی تواند از مکمل های مایع یا قرص استفاده کند، از ویتامین های جویدنی استفاده کنید.

5- حتماً مکمل ها را از داروخانه تهیه کنید.

6- از مکمل هایی استفاده کنید که دارای برچسب تاییدیه وزارت بهداشت هستند.

7- به شماره مجوز وزارت بهداشت مکمل ها توجه داشته باشید.

8- نام شرکت تولیدکننده و واردکننده مکمل باید روی جعبه و بسته بندی آن درج شده باشد.

تغذیه موثر در رشد قدی کودکان

کوتاهی قد کودکان ممکن است در دو مرحله قبل از تولد -مرحله جنینی- و پس از تولد یا در هر دو مقطع اتفاق بیفتد. در دوران بارداری، مادر نقش مهمی در این باره ایفا می کند، به طوری که مصرف ناکافی ریزمغذی ها همراه با نوشیدن الکل و استعمال دخانیات در دوران بارداری به رشد ناکافی و کم وزنی کودک در هنگام تولد می انجامد، بنابراین مکمل غذایی و اجتناب از الکل و سیگار برای چنین مادرانی ضروری است.

علاوه بر انرژی، وجود چندین اسید چرب ضروری -که در اغلب چربی ها، به ویژه در چربی ماهی و روغن های گیاهی وجود دارد-، به انضمام چندین اسید آمینه ضروری -که در ساختمان پروتئین ها وجود دارد- برای رشد و نمو کافی کودکان لازم است.

مصرف طولانی مدت غذاهایی که پروتئین آنها کیفیت پایینی داشته و در نتیجه تمام اسیدهای آمینه ضروری را به حد کافی برای بدن کودک تامین نکند، به کندی یا توقف رشد کودک می انجامد. البته مصرف غذاهایی که چربی زیادی داشته باشند نیز موجب می شود پروتئین ها در حد نیاز به بدن کودکان نرسد و همین برای رشد آنها مشکل ساز خواهد بود.

علاوه بر انرژی -که بخش مهمی از آن از کربوهیدرات ها یعنی قندهای ساده و مرکب تامین می شود- و چربی و پروتئین -که این سه به نام درشت مغذی ها شناخته می شوند- دریافت کافی ریزمغذی های مختلف یعنی ویتامین ها و املاح نیز برای رشد کافی و مناسب کودکان ضروری است. نقش چندین ریزمغذی در تامین رشد کافی کودکان شناخته شده است، اما اینکه کدام یک از آنها بیشترین تاثیر را در تاخیر و کندی رشد کودکان دارد، هنوز مشخص نیست.

کمبود روی -حتی کمبود متوسط یا خفیف- در کاهش رشد قدی کودکان نقش دارد. کمبود متوسط تا شدید ویتامین A، آهن، کلسیم و ید نیز در تاخیر رشد کودکان نقش شناخته شده یی دارد.

کمبود روی تا حدود زیادی به ناکافی بودن آن در رژیم غذایی، جذب ناکافی آن از رژیم غذایی یا اختلال جذب و از دست رفتن روی از بدن -مثلاً هنگام اسهال- بستگی دارد. در اوایل قرن بیستم کمبود شدید روی به عنوان وضعیتی تعریف شد که وجوه مشخصه آن عبارتند از: کوتاهی قد، کمی رشد غدد بدن -به ویژه غدد جنسی-، اختلال عملکرد ایمنی، اختلالات پوستی، نقص عملکرد شناختی و بی اشتهایی.

کمبود روی حدود یک سوم از جمعیت دنیا را مبتلا کرده و عامل 16 درصد از عفونت های دستگاه تنفسی تحتانی، 18 درصد ابتلا به مالاریا و 10 درصد بیماری های اسهالی است و در مجموع 4/1 درصد -8/0 میلیون- از موارد مرگ و 28 میلیون مورد از "تاخیر رشد کودکان" در دنیا مربوط به کمبود روی است. البته کمبود شدید نادر است و اغلب موارد کمبود خفیف و متوسط است. منابع مهم روی عبارت است از گوشت ها، حبوبات، مغزها و غلات کامل.

مشخص شده خوردن غذاهای حیوانی به همراه مکمل های غذایی دیگر در مقابله با کاهش رشد کودکان موثر است. دلایلی وجود دارد که در بعضی شرایط مصرف شیر -بهترین منبع کلسیم- میزان رشد کودکان را بهبود می بخشد. افزایش قد جوانان ژاپنی از سال 1950 تا 1970 به افزایش مقدار کلسیم دریافتی آنها -از کمترین مقدار دریافت در دنیا به 600 میلی گرم در روز- مربوط بود.

کمبودهای غذایی در دوران کودکی، حتی در صورتی که مکمل های ویتامینی و غذایی در ابتدای خردسالی کودک به او داده شده باشد هم نمی تواند از کوتاهی قد او جلوگیری کند. در کودکان "ازرشدمانده"، دادن یکی یا برخی مکمل ها تاثیر چندانی نخواهد داشت، بلکه توصیه می شود از مخلوط مکمل ها استفاده شود.

با توجه به مطالب ذکر شده، مصرف غذا در حد متعادل و مناسب و از تمام گروه های غذایی همراه با مکمل های غذایی که از سوی پزشک توصیه شده است، بسیار مهم است. باید توجه داشت استفاده از مکمل های غذایی حاوی ریزمغذی ها به خصوص در کودکان باید با نظر پزشک متخصص انجام شود.