کمبود اعتماد به نفس در کودکان، چگونه شکل می‌گیرد؟

نی نی بان:

۱ ) گذاشتن اسم روی بچه ها؛ "لال" یا "بچه بد"

اگر کودکان را نام هایی مانند احمق و تنبل و... بنامید باور می کنند که دارای این صفات و خصوصیات است. به علت آسیبی که به کاربردن این نام های منفی به شخصیت بچه ها وارد می کند اعتماد به نفس او از بین می برد. اگر کودکی به صفت "زشت" نامیده شود ممکن است از حضور در جمع و بازی با دیگران خودداری کند.

اگر بگویید: "کمرو" از ارتباط با همسالان و بزرگترها پرهیز می کند. اما چه باید گفت؟ با جمله ای مثبت توجه بچه را به رفتاری معطوف کنید که باید تغییر دهد. "این اتاق نامرتب و به هم ریخته است" یا "کاغذ و مدادهایت روی زمین پخش شده و باید جمع شود."

2) طرد کردن بچه ها؛ " ای کاش به دنیا نمی آمدی" یا "هیچکس تو را دوست ندارد"

طرد کردن بچه ها نشان دادن نفرت یا تمایل به جدایی از آنها است. برای یک کودک دوست داشته نشدن از طرف فردی که او را به دنیا آورده به معنی دوست نداشتن از طرف همه افراد است. آنچه که یک کودک باید بداند اینست که پدر و مادر بدون هیچ قید و شرطی دوستش دارند. اما چه باید گفت؟ هر روز با او گفتگو کنید و بگویید "دوستش دارید" و در آغوشش بگیرید.

3) منفی بافی؛ "لیاقت چیزی را نداری یا جات تو زندونه"

بچه ها با کلمات و جمله هایی که به آن ها می گوییم، بزرگ می شوند. یک پژوهشگر با عده ای زندانی گفتگو و مصاحبه کرد. از آن ها پرسید که به چند نفر از آن ها هنگام بچگی گفته شده که زندانی خواهند شد؟ با کمال تعجب دید که تقریبا پاسخ همه آنها به این سوال مثبت بود. والدین باید آینده خوبی را برای بچه ها ترسیم و پیش بینی کنند.

4) مقصر داشتن بچه ها هنگام بروز مشکلات; "تو دلیل دعوای من و پدرت هستی."

مقصر دانستن کودک هنگام مشکلات به این معنی است که او به دلیل کاری که به دیگران انجام داده اند سرزنش می شود. بچه ها هدفی آسان و در دسترس برای به گردن گرفتن تقصیر دیگر اعضاء خانواده هستند. اگر بچه ها باید یاد بگیرند که مسئولیت کارهایشان را به عهده بگیرند ما باید نمونه ای از مسئولیت پذیری در برابر اشتباهات و ضعف هایمان باشیم. اما چه باید گفت؟ اگر عصبانی شدید به محض بدست آوردن خونسردی، از کودک معذرت بخواهید و مثلا بگویید: "ببخشید دعوایت کردم امروز خسته بودم."

5) انتظارات نابجا؛ "نمره ات 17شده پس 3نمره دیگر چه شده است تو فقط باید20 بگیری."

پدر و مادرانی که از فرزندان خود انتظارات بیجا دارند و آن ها را مجبور می کنند که بهترین بازیکن باشند یا در مدرسه نمره ۲۰ بگیرند، پیامی که پشت این عمل پنهان شده اینست که تو در مدرسه به اندازه کافی خوب نیستی. داشتن انتظار بیجا تنها اعتماد به نفس کودک را از بین می برد. اما چه باید گفت؟ با تاکید به نکات مثبت بگوئید: "خیلی عالی است که نمره های ۲۰ زیادی در کارنامه ات داری و اشکالی ندارد نمره ۱۷ گرفتی چون تو تمام سعی خود را کردی و هر انسانی ممکن است اشتباه کند. سعی کن اشتباهاتت در آینده کمتر شود، لزومی ندارد همیشه و همه کس نمره ۲۰ بگیرند."

6) مقایسه کردن؛ "چرا مثل پسرخاله ات نیستی؟ وقتی به سن تو بودم، دو کیلومتر پیاده تا مدرسه می رفتم."

وقتی به کودک می گویید که رفتارش مثل خواهرش خوب نیست، تخم حسادت و بددلی را بین فرزندان خود می کارید. بچه ها نباید در خانواده و فامیل مقایسه شوند چون در مقابل خواهران و برادران خود احساس بی ارزشی و بد بودن را خواهند داشت. حتی تعریف مثبتی هم می تواند همین نتیجه را داشته باشد. وقتی می گوید: "تو در بازی فوتبال از برادرت بهتری" همان احساس مقایسه و ناسازگاری را بین آن ها بوجود می آورید. بهتر است بگویید: "تو در بازی فوتبال به اندازه برادرت هنگامی که به سن تو بود خوب هستی"، "از سال گذشته تا به حال در زبان پیشرفت کرده ای."

7) شرم زدگی؛ "باید از خودت خجالت بکشی. نمی توانم باور کنم از این گربه کوچک می ترسی"

هنگام خجالت، کودک احساس می کند نقص دارد یا بی لیاقت است. خجالت کشیدن بیشتر از اینکه رفتار او را درست کند موجب از دست رفتن روحیه و تحقیر او می شود. برخی پدرها و مادرها با انگشت گذاشتن روی نقاط ضعف کودک، مانند شب ادراری او را تحقیر می کنند. خجالت زده کردن کودک موجب می شود که او عوامل تحقیرش را پنهان کند. بهتر است بگویید: "گریه نکن، تو دیگر بزرگ شده ای. گربه آنقدرها هم ترسناک نیست."

8) تهدید کردن؛ "اگر نیایی می روم و اینجا تنها می مانی. اگر دوباره این کار را انجام دهی، به پلیس می گویم تو را ببرد."

تهدید، گفتن جمله یا کلمه اغراق آمیزی است که پدر و مادر بکار می برند تا کودک را بترسانند. مانند این جملات: "اگر درست رفتار نکنی تمام استخوان هایت را می شکنم." تهدید موجب ترس در کودک می شود و او احساس می کند که در محیطی ناامن و پر از دشمن زندگی می کند. تهدید به تنها گذاشتن کودک برایش بسیار دردناک و سخت است چون او بسیار حساس است و برای نیازهای اساسی و اولیه زندگی با پدر و مادرش نیاز دارد. اما آنچه باید گفت: به بچه ها باید هشدار داد. با گفتن جمله "اگر... در نتیجه..." به او هشدار می دهید که نباید به رفتار بد خود ادامه دهد. مانند "اگر دوباره خواهرت را بزنی، دیگر نباید با او بازی کنی."