وضعیت سینمای کودک، چگونه است؟

گفت‌وگو با سیداحمد میرعلایی در دفتر کارش انجام شد. در روزهایی که شاید آخرین حضور مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی در دفتر کارش باشد. او با برگزاری جشنواره بیست و ششم فیلم کودک بار بزرگی را از روی دوش مدیران سینمایی برداشت و حالا با فاصله گرفتن یک هفته‌ای از جشنواره کودک؛ از سینمای کودک می‌گوید.

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه فرهنگ و هنر ـ سینمای کودک نه دلسوزی دارد و نه متولی ثابتی؛ مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و دبیر جشنواره فیلم کودک در این گفت و گو درباره جشنواره و سینمای کودک و کمبودهای آن صحبت کرده است که در ادامه می‌خوانید ...

جشنواره بیست و ششم فیلم کودک هم تمام شد. به عنوان دبیر جشنواره الان که از جشنواره دور شده‌ایم کمی از نحوه برگزاری آن بگویید؟

برگزاری یک جشنواره موضوعی، با توجه به محدودیت‌ها و شیوه‌های اجرای آن نسبت به جشنواره ملی همچون فیلم فجر تفاوت‌های زیادی در نوع اجرا و برگزاری دارد. جشنواره‌های موضوعی مثل جشنواره فیلم کودک به دلیل اینکه با خط کشی‌های موضوعی طرف هستیم؛ به همین دلیل پتانسیل‌های موجود در آن حوزه منحصر به فرد با کمیت‌های تولیدی نسبت مستقیم دارد. یعنی جشنواره فیلم کودک باید تولیدات یک ساله سینما در حوزه کودک و نوجوان را به نمایش بگذارد.

داشتن چنین ویژگی‌ای راه انداختن جشنواره فیلم کودک و تولید محتوا برای آن را با شروطی همراه می‌کند. اول رغبت فیلم‌سازان برای تولید در این حوزه سینمایی، دوم داشتن فیلم‌نامه‌های مناسب و جهت‌دهی به افکار سینمای کودک و در آخر داشتن بستر مناسب برای ساخت فیلم در این حوزه است.

این محدودیت حضور فیلم‌ها در جشنواره‌های موضوعی تنها مختص جشنواره فیلم کودک اصفهان نیست و شما این موضوع را در جشنواره‌های معتبر بین‌المللی که به صورت موضوعی برگزار می‌شود مشاهده می‌کنید. ما در سینمای کودک با گروه سنی‌ای طرف هستیم که در حساس‌ترین مقطع زندگی خود هستند.

با روحیه‌های حساس و افکاری که آماده شکل‌گیری است. سینمای کودک به عنوان یک رسانه‌ فراگیر و مهم باید به نحوی کمک کننده کودکان برای گذر از دوران زیبا و حساس کودکی باشند. تلاش جشنواره فیلم کودک به خصوص در دو سال گذشته در همین راستا بوده است. سعی کردیم ابعاد معنوی و توجه به این روحیه را در حاشیه جشنواره متمرکز کنیم.

نامگذاری جشنواره به نام حضرت علی (ع) که سال گذشته صورت گرفت و زینت جشنواره امسال به نام حضرت زهرا (س) نیز در همین راستا صورت گرفت که در کنار شعار اصلی جشنواره یعنی «کودک با نشاط، نوجوان آگاه و خانواده پایدار» تلاش کردیم به اهداف اصلی جشنواره نزدیک شویم تا با این نقشه راه سینمای کودک در آینده با جهت‌گیری‌های مناسب در همه زمینه همراه باشد. در گام بیست و ششم جشنواره فیلم کودک سعی کردیم با روند رو به رشد میراثی را که تمام زحمت‌کشان سینمای کودک در این بیست و پنج دوره گذشته تا به امروز آورده‌اند حفظ کنیم و این مسیر را با پیشرفت‌های بهتری به جلو پیش ببریم.

چه اقداماتی صورت گرفته است تا جشنواره فیلم کودک در شهر اصفهان باقی بماند؟

یکی از مشکلات بزرگی که در تمام سطوح در کشور ما وجود دارد این است که علاقه‌ای برای استفاده از تجربه گذشتگان برای پیشرفت در آینده وجود ندارد. تمام تلاش ما این است که در این دو دوره اخیر که جشنواره باز هم به اصفهان بازگشته با توجه به استفاده از تجربه گذشتگان سعی کنیم در مسیر پیشرفت قرار بگیریم. برپایی کاروان‌های فرهنگی در شهرهای مرزی و مناطق محروم و ارسال بسته‌های فرهنگی به این مناطق از این دست اتفاقات بود که سعی کردیم امسال با اضافه شدن نمایش فیلم در این شهرها آن هم به صورت ارسال پرده‌های سینما و سیستم پخش دیجیتال به این مناطق سعی کنیم ابعاد مختلفی از جشنواره را که جزوی از پتانسیل جشنواره است در سطح کشور گسترده کنیم.

درباره ابعاد معنوی جشنواره کودک و نامگذاری این جشنواره به نام حضرت زهرا (س) صحبت کردید. چطور می‌شود این ابعاد معنوی را وارد سینما کرد؟

سینما یک رسانه قدرتمند و تاثیرگذار است. اما قواعد خاص خودش را دارد. مداومت و تلاش برای نشان دادن ارزش‌ها و روح معنویت آن هم در سینمای کودک و نوجوان به این سادگی نیست. برخی از فیلمسازان ما می‌خواهند بسیاری از اخلاقیات و معنویات را با دریچه‌ای نشان دهند که ابعادش با مدیوم سینما همخوانی ندارد. سینما یک کاتالیزور است که باید حرف‌ها را در آن قالب گنجاند نه اینکه قالب را نسبت به حرفهای بزرگ جابه‌جا کرد. اگر این اتفاق در جهت درستی صورت بپذیرد قطعا می‌توانیم مفاهیم مهم و معنوی را در قالب درست سینما بگنجانیم.

اما در این حوزه ضعف‌های جدی‌ای داریم. به نظر می‌رسد خلاهای موجود موانع اصلی‌ای جلوی راه این نوع از سینما گذاشته است؟

بزرگترین مشکل ما نداشتن عدم تعامل برای انجام یک کار تیمی است. اینکه می‌گویم سینما نیازمند مداومت و مطالعه است به همین دلیل است. اگر قرار است یک فیلم خوب ساخته شود باید یک کار پژوهشی خوب در پشت آن باشد. مگر بدون تحقیق و پژوهش می‌شود یک کار مناسب انجام داد؟ اما در کشور ما کار گروهی تعریف درستی ندارد و برای همین نمی‌شود کار پژوهشی در حوزه‌های مختلف فرهنگی و دینی انجام داد که بر مبنای آن سینمای ما غنی‌تر شود.

برای همین گاهی سینما یک پله عقب‌تر از جامعه خود قرار دارد.

بله. دلیل‌اش هم این است که سینما نیاز به راهبرد دارد. راهبرد هم از درون محتوی بیرون می‌آید. وقتی ماحصل کارهای گروهی در سینما نتیجه مطلوبی ندارد این ضعف به بدنه سینما سرایت می‌کند و سینما از موضوعات اصلی جامعه عقب می‌ماند.

یکی دیگر از نقاط ضعف سینمای کودک نبود نگاه تجاری در آثار سینمایی است. اگر این نگاه وجود داشته باشد ظرفیت حضور مخاطب در سینما سه برابر یک فیلم پرفروش در ژانر دیگر است. چرا که اینجا نشانه‌گذاری حضور کودکان است و کودکان برای آمدن به سینما مجبورند والدین را همراه خود کنند و این اتفاق موجب می‌شود مخاطبین بیشتری فیلم را نگاه کنند. این نگاه چقدر در این چند ساله تقویت شده است؟

یکی از مشکلات اصلی که این کمبود نگاه را موجب شده نداشتن فرق بین فیلم و سینما به عنوان صنعت است. سینمای ما در اکثر آثار خود یک فیلم معمولی است که مدیوم سینما به معنای تجاری و صنعتی در آن دیده نمی‌شود. ما در قاطبه سینمای خود این نگاه غلط را داریم که فیلم برای مردم نیست و اگر کسی نفهمید مشکل از مخاطب است. برای همین سینمای ما به ذائقه و نیاز مخاطب توجه نمی‌کند و این باعث می‌شود فیلم‌های ما به سمت یک فیلم تلویزیونی سوق پیدا می‌کند و کیفیت آثار آن چیزی نباشد که مخاطب را راضی نگه دارد.

به عنوان آخرین سئوال چه اقداماتی در حوزه اکران صورت گرفته است که به وضعیت امروز سینمای کودک کمک کند؟

هر چند بنیاد سینمایی فارابی تنها در حوزه تولید وظایفی را بر عهده دارد اما تمام سعی ما این است که تولیدات سینمای کودک در بستر مناسبی روی پرده بروند. در حوزه اکران کمی معادلات پیچیده است و باید تدبیری اندیشیده شود که با توجه به نیاز جامعه به فضاهای جدید در سینما؛ سینمای کودک هم مانند سال‌ها دورتر به دوران اوج خودش باز گردد. /س

گفت و گو از علی نعیمی