چگونه کودک مستقل تربیت کنیم؟

باشگاه خبرنگاران: همه ما دوست داریم که فرزندانمان خوب یا بد بودن رفتار دیگران را تشخیص دهند و به راحتی در مقابل خواسته های نامعقول دوستان، اطرافیان و... تسلیم نشوند و این امر میسر نمی شود مگر این که زمینه های پرورش خردورزی، نقادی و اندیشیدن را برایشان فراهم کرده باشیم. فرزندان ما باید بتوانند با کمک گرفتن از نیروی عقل، موضوعات دریافتی را پردازش کنند و سره را از ناسره تشخیص دهند و راه صحیح را برگزینند.

حسین سلیمان پور مقدم روان شناس تربیتی و مشاور درباره تربیت فرزندان خردورز می گوید: همانطور که قبلا گفته شد "تربیت شدن" با "تربیت کردن" متفاوت است. در تربیت شدن با احترام گذاشتن به شخصیت فرد، توانمندی های عاطفی و روانی وی شکوفا می شود و بدون استفاده از کنترل های بیرونی مانند تذکر، تهدید، تشویق، تنبیه و...، زمینه رشد فرد در ابعاد مختلف فراهم می شود.

آنچه دانستن آن ضروری است این که پرورش خردورزی در فرآیند "تربیت شدن" میسر است؛ خردورزی یعنی تفکر، تعقل، اندیشیدن و پردازش صحیح و موضوعاتی که از طریق حواس مختلف دریافت می شود. در فرآیند تربیت شدن برای این که یک کودک بتواند تمام دریافت های بیرونی را از کانال منطق، تفکر و اندیشه بگذراند، باید به قول شهید مطهری به جای اندیشه اندیشیدن را به او بیاموزیم.

به عنوان مثال از زمانی که از سال اول دبستان کنار کودک می نشینیم و در انجام تکالیف پا به پای او هستیم، اگر کودک بد خط بنویسد پاک می کنیم، تا دوباره بنویسد، سوالات کودک را می نویسیم تا او جواب دهد، دائم به او می گوییم که درس بخواند و تکالیفش را انجام دهد یا زمانی که امتحان دارد اضطراب ما بیشتر است، همه این ها به این معناست که ما والدین به جای کودک فکر می کنیم و در این شرایط او را فردی وابسته بار می آوریم که همواره از ما کمک می خواهد. ما ناخواسته به او القا می کنیم که نمی تواند، یاد ندارد و... .

در چنین وضعیتی کودک به جای کمک گرفتن از قدرت تفکر و تعقل خود، جواب آماده می خواهد اما اگر به کودک اجازه دهیم تکالیفش را خود انجام دهد، خودش مطالعه کند، سوال کند و جواب سوالاتش را بیابد و ما تنها نظارت داشته باشیم، بی گمان به او کمک بزرگی کرده ایم. نکته دیگر این که انسان خردورز تمامی اطلاعاتی را که دریافت می کند بدون چون و چرا نمی پذیرد، بلکه آن ها را با بهره گیری از مهارت تفکر نقاد بررسی می کند و به نقد می کشد.

به عنوان مثال کودک در مواجهه با سوالات، پیشنهاد و نظرهای دیگران سریع تسلیم نمی شود، بلکه آن ها را نقد می کند و درباره این که کدام را بپذیرد و کدام را رد کند، می اندیشد. بی گمان کودکی دارای چنین مهارتی می شود که فرصت پیشنهاد و اظهارنظر -هر چند اشتباه- را در خانواده داشته باشد. کودکان و نوجوانانی که در خانواده فرصت بیان احساسات مثبت و منفی، نقد رفتارهای درست یا نادرست والدین، فرصت مطالعه، تحقیق و افزایش دامنه لغات و اطلاعات را ندارند و هر چه بگوییم قبول می کنند، مهارت "نه گفتن" ندارند و در تصمیم گیری های خود به والدین بسیار وابسته اند.