آزمونی برای مادران شیرده، آیا شیر شما کافی است؟

شهرزاد: مادران شیرده معمولا نگرانی‌های زیادی درباره شیردهی دارند. کی باید شیر بدهند، کی نباید بدهند و آیا شیرشان کافی است یا نه. انجام این سه تست به بیشتر سوال‌هایتان درباره شیردهی پاسخ می‌دهد.

شیرم کافی ست؟

اگر تازه شیردهی را آغاز کرده‌اید و نگرانید که شیرتان برای رشد فرزندتان کافی است یا نه اطلاعات‌تان را در این باره محک بزنید:

۱ . شیر برخی از مادران به اندازه کافی غلیظ و باکیفیت نیست!

بله خیر نمی‌دانم

۲. اگر نوزادی شیر می‌خورد و سالم است ولی وزن نمی‌گیرد یعنی شیر مادرش کم است.

بله خیر نمی‌دانم

۳. در هفته‌های اول شیرخوار چقدر شیر مادر می‌نوشد؟

۸-۴ بار ۱۲-۸ بار ۱۲ بار در روز

۴. نوزاد سهم بیشتر شیر یعنی ۹۰ درصد آن را در ۱۰ دقیقه نخست شیردهی دریافت می‌‌کند.

بله خیر نمی‌دانم

۵. در هر بار شیر خوردن نوزاد باید

یک پستان را تخلیه کند هر دو پستان را خالی کند این مسئله قانون ندارد

۶. مادر نوزادی ۱۷ روزه با شما تماس می‌گیرد. او نگران است که فرزندش طی ۴۸ ساعت گذشته اجابت مزاج نداشته است. با این حال می‌گوید که حال فرزندش خوب است و هوشیار به نظر می‌رسد و ۶-۵ بار در روز شیر می‌نوشد و شب‌ها گاهی ۷-۶ ساعت خواب است.

• به او می‌گویید دچار «یبوست» شیر مادر شده است.

به او می‌گویید به پزشک مراجعه کند تا نمودار رشد نوزاد بررسی شود.

• نمی‌دانم

۷. میزان رشد شیرخواران شیر مادرخوار متفاوت از شیرخواران شیر خشک‌خوار است.

بله خیر نمی‌دانم

۸. مادر شیرخوار ۶ هفته‌ای با شما تماس می‌گیرد و می‌گوید ۲ روز است که فرزندش مرتب شیر می‌خورد به طوری که او می‌ترسد شیرش تمام شده باشد.

• به او می‌‌گویید این موضوع طبیعی است و به شیردهی ادامه دهد.
• به او می‌گویید طبیعی است و این موضوع طی چند روز آینده درست می‌شود.
• به او می‌گویید شیر خشک آماده کند چون به اندازه کافی شیر ندارد.

پاسخ‌ها

۱. پاسخ «خیر» درست است. شیر مادر بی‌کیفیت معنی ندارد. ترکیبات و کیفیت شیر در طول شیردهی در طول روز و در طول ترشح شیر متفاوت می‌شود. کیفیت شیر از یک مادر تا مادر دیگر متفاوت است، اما متفاوت بودن میزان چربی با اسیدهای چرب به معنی بی‌کیفیت بودن شیر مادر نیست. اگر کودکی با شیرخوردن وزن نمی‌گیرد به دلیل رقیق بودن شیر نیست بلکه این مسئله به میزان شیر مادر یا نحوه اشتباه شیر خوردن نوزاد مربوط است.

۲.جواب «خیر» صحیح است. بیشتر زنان به اندازه کافی و حتی بیش از نیاز فرزندشان شیر دارند. اگر نوزادی وزن نمی‌گیرد به دلیل کمی شیرمادر نیست بلکه به دلیل درست شیر نخوردن نوزاد است. وقتی نوزاد پستان را کامل در دهان نگیرد شیر جریان کمی خواهد داشت و به طبع به مرور زمان میزان ترشح شیر نیز کم می‌شود.

۳.گزینه «۱۲-۸ بار» درست است. شیرخواران معمولا هر ۳ ساعت یک بار شیر می‌نوشند با این حال نباید قانونی برای شیر خوردن شیرخوار داشته باشیم. نکته مهم این است که شیرخوار نباید کمتر از ۸ مرتبه در روز شیر بنوشد. هر وعده شیردهی نیز به طور میانگین ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.

۴. جواب «خیر» صحیح است. برخی از شیرخواران در ۵ دقیقه اول و برخی طی ۲۰ دقیقه سهم شیر مورد نیازشان را می‌نوشند. نکته مهم این است که شیرخوار به طور صحیح پستان را در دهان بگیرد و مؤثر شیر بنوشد، در غیر این صورت حتی اگر ۴۰ دقیقه زیر پستان مک بزند شیر مورد نیازش را دریافت نمی‌کند.

۵. جواب «ج» درست است. ممکن است نوزادی بعد از ۱۰ تا ۲۰ دقیقه نوشیدن شیر از یک پستان کاملا سیر و راضی به نظر برسد و حتی زیر پستان خوابش ببرد. در نتیجه نیازی نیست پستان دوم را به اجبار به او بدهید. نکته مهم این است که اجازه بدهید نوزاد خود پستان را‌‌ رها کند، زیرا محتوی چربی شیر در انتها بیشتر است و مهم است که شیرخوار انتهای شیر را بمکد.

۶. گزینه «ب» صحیح است. تعداد اجابت‌ مزاج شیرخوار نشانه میزان شیر دریافتی است. گاهی عدم اجابت ‌مزاج نشانه یبوست نیست، اما گاهی فقدان اجابت مزاج به ویژه در روزهای ۴، ۵ و ۲۱ نشانه عدم جذب شیر به اندازه کافی است و لازم است پزشک شیرخوار را معاینه کند.

۷. جواب «بله» درست است. تحقیقات بسیاری نشان داده کودکانی که حداقل یک سال شیرمادر می‌خورند در مقایسه با کودکانی که شیرخشک می‌خورند در ۲ ماه اول بعد از تولد بهتر وزن می‌گیرند و سرعت رشدشان در ماه ۳ تا ۱۲ کند‌تر می‌شود. به همین دلیل نمودار رشد این کودکان متفاوت از هم است. بررسی‌ها حاکی از آن است که کندی رشد در ماه‌های بعد خود دلیل ابتلای کمتر این کودکان در بزرگسالی به دیابت و بیماری‌های قلبی-‌عروقی است.

۸. جواب الف و ب هر دو درست است. در ۳ ماهه نخست تولد گاهی اوقات میزان تقاضای نوزاد برای شیر بیشتر است و لازم است مادر طبق درخواست نوزاد به او شیر دهد و نگران تمام شدن شیرش نباشد. ممکن است این زمان‌ها دوران پیک رشد شیرخوار باشد یا صرفا شیرخوار برای یافتن آرامش به پستان مادر پناه ببرد.

اگر درد دارید...

درد و ترک نوک پستان از جمله شکایت‌های بسیاری از خانم‌ها در دوران شیردهی است، اما این موضوع همیشه بی‌علت نیست. درد پستان در اولین روزهای پس از زایمان طبیعی است و طی روزهای سوم و چهارم برطرف می‌شود. دردهای ناشی از ترک نوک پستان که حین شیردهی ادامه می‌یابد و بعد از گذشت یک هفته بهبود نمی‌یابد دردهای غیرطبیعی محسوب می‌شود که باید برای درمان آن‌ها به پزشک مراجعه کرد.

در صورتی که شما هم دچار این مشکل شده‌اید آزمون زیر را انجام دهید تا دلیل ناراحتی‌تان مشخص شود.

۱) آیا مادر باید بعد از هر بار شیردهی پستان‌هایش را بشوید؟

بله خیر نمی‌دانم

۲) بیش از ۸ بار شیردهی در روز توصیه نمی‌شود زیرا احتمال ترک نوک پستان را افزایش می‌دهد.

بله خیر نمی‌دانم

۳) دلیل ترک خوردن نوک پستان در اکثر موارد وضعیت بد شیردهی به نوزاد است.

بله خیر نمی‌دانم

۴) نحوه مکیدن نوزاد و نحوه حرکت فک و زبان در شیر خوردن از شیشه با پستان متفاوت است.

بله خیر نمی‌دانم

پاسخ‌ها

۱)پاسخ «خیر» صحیح است. نیازی به شستن پستان‌ها قبل و بعد از شیردهی نیست. با این کار مادر چربی طبیعی را که از پستان‌ها محافظت می‌کند، می‌شوید. پوست نوک پستان بسیار حساس است و رعایت بهداشت ساده برای آن کافی است. استفاده از صابون یا سایر شوینده‌ها ممکن است سبب خشکی و ترک آن شده و حتی عامل بروز آلرژی باشد. در صورتی که در اثر صابون زدن نوک پستان‌ها دچار ترک پستان شده‌اید در انتهای هر وعده شیردهی اجازه دهید مقداری از شیر روی پستان مانده و در هوای آزاد خشک شود.

۲)پاسخ «خیر» درست است. دلیل ترک نوک پستان وضعیت اشتباه قرار دادن پستان در دهان شیرخوار است. تعداد دفعات شیردهی و مدت زمانی که هر بار صرف شیردهی می‌شود در این بین موثر نیست.

۳)پاسخ «بله» درست است. نوزاد را به گونه‌ای در آغوش بگیرید که صورتش به سمت پستان شما باشد و بدنش در امتداد بدن شما قرار بگیرد. ابتدا نوک پستان را با لب‌های او تماس دهید تا دهانش را کامل باز کند. بعد پستان را با هاله قهوه‌ای آن داخل دهان شیرخوار بگذارید.

۴) پاسخ «بله» درست است. شیرخوار باید به کمک زبان و حرکت فک پستان را بدوشد، در حالی که با شیشه هیچ نیازی به دوشیدن وجود ندارد و همین که شیشه داخل دهان قرار می‌گیرد، شیر جاری می‌شود. گاهی برخی نوزادان از زبان خود برای کند کردن جریان ورود شیر به دهان استفاده می‌کنند تا راحت‌تر تنفس کنند و شیر را ببلعند. کودکانی که شیشه می‌خورند معمولا دوشیدن شیر از پستان مادر را فراموش می‌کنند و مکیدن ساده‌تر شیشه را ترجیح می‌دهند. توصیه می‌شود به جای استفاده از شیشه از استکان یا قاشق برای دادن شیر دوشیده شده به شیرخوار استفاده کنید.

کی باید شیر ندهید؟

گاهی مادران می‌پرسند چه زمان‌هایی باید شیردهی را متوقف کنند؟ مثلا نگرانند که تب یا بیماری آن‌ها یا دارویی که می‌خورند از طریق شیر به نوزادشان منتقل شود. آزمون زیر پاسخگوی بسیاری از سوالات شماست!

۱) در صورتی که نوزادی دچار اسهال و استفراغ شود بهتر است مادر شیردهی را قطع کند.

بله خیر نمی‌دانم

۲) مادری که تب دارد نباید شیر دهد.

بله خیر نمی‌دانم

۳) خانم‌هایی که مبتلا به هپاتیت C هستند نباید به فرزندشان شیر دهند.

بله خیر نمی‌دانم

۴) دوز دارویی که برای کودکان تجویز می‌شود در مقایسه با دوز دارویی که به مادر داده می‌شود، چقدر است؟

یک درصد ۵ تا ۱۰ درصد ۲۰ درصد

۵)بیشتر داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی را می‌توان در دوران شیردهی برای کوتاه‌مدت مصرف کرد.

بله خیر نمی‌دانم

۶) مصرف داروهای ضدافسردگی در دوران شیردهی ممنوع است.

بله خیر نمی‌دانم

۷) مصرف داروی مونوریل برای درمان عفونت ادراری در دوران شیردهی جایز است.

بله خیر نمی‌دانم

۸) مادری که سیگار می‌کشد و نمی‌تواند میزان سیگار مصرفی خود را کاهش دهد، بهتر است شیر ندهد.

بله خیر نمی‌دانم

۹) مادر شیرده باید توجه خاصی به رژیم‌غذایی‌اش داشته باشد.

بله خیر نمی‌دانم

۱۰) نوزادی که از شیر مادر تغذیه نشده‌اند بیشتر به مشکلات گوش و حلق و بینی ناراحتی‌های گوارشی، عفونت‌های تنفسی، عفونت‌های ادراری و آلرژی دچار می‌شوند.

بله خیر نمی‌دانم

۱۱) تغذیه با شیر مادر احتمال دیابت را کم می‌کند.

بله خیر نمی‌دانم

۱۲) احتمال ابتلا به سرطان پستان، تخمدان و مغز استخوان در زنانی که شیر می‌دهند، کمتر است.

بله خیر نمی‌دانم

پاسخ‌ها

۱) پاسخ «خیر» صحیح است. کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند خیلی کم دچار اسهال و استفراغ می‌شوند. قطع شیردهی برای نوزادی که دچار این مشکل است اصلا توصیه نمی‌شود و کاملا برعکس شیر مادر درمان مناسبی برای قطع اسهال اوست.

۲) پاسخ «خیر» صحیح است. در صورتی که مادر به بیماری‌های عفونی رایج مبتلا شود و تب، سرفه و تهوع یا اسهال داشته باشد ممکن است بیماری خود را به شیرخوار منتقل کند اما قطع شیردهی لازم نیست. ادامه شیردهی سبب می‌شود شدت بیماری شیرخوار بیشتر نشود یا حتی او را در برابر بیماری ایمن کند.

۳) جواب «خیر» صحیح است. قطع شیردهی تنها در شرایطی توصیه می‌شود که مادر به ایدز، عفونت HIV، تبخال پستان یا سل مزمن مبتلا باشد. در رابطه با هپاتیت B اگر نوزاد ابتدای تولد واکسیناسیون شود نیازی به قطع شیردهی نیست و در مورد هپاتیت C نیز رعایت برخی مسائل بهداشتی کفایت می‌کند.

۴) جواب «۱ درصد» صحیح است.

۵) جواب «بله» درست است.

۶) جواب «خیر» درست است. البته بهتر است در مورد برخی داروها نظر پزشک را جویا شد.

۷) جواب «بله» درست است.

۸) جواب «خیر» صحیح است. سیگار کشیدن سبب کاهش تولید شیر و عامل افزایش احتمال کولیک در نوزادان است. ترکیبات مضر سیگار از طریق ریه بیشتر از شیرمادر جذب می‌شود. متاسفانه آمار نشان داده ترکیبات نیکوتینی در ادرار نوزادان مادران سیگاری که به فرزندشان شیر می‌دهند، بالاست و احتمال مرگ ناگهانی این نوزادان در مقایسه با آن دسته که شیر نمی‌خورند بیشتر است. توصیه به تمام مادران شیرده ترک سیگار است، اما اگر واقعا ترک سیگار یا کاهش مصرف برای مادری مقدور نیست بهتر است به فرزندش شیر بدهد تا این‌که این نعمت را از او دریغ کند. بهترین کار این است که ۲ ساعت قبل از شیردهی مادر سیگار نکشد.

۹) پاسخ «خیر» صحیح است. مادر باید تغذیه متعادل و متناسب داشته باشد. نیازی به حذف ادویه‌ها، کلم یا سیر از برنامه‌غذایی و بیشتر مصرف کردن شیر یا آب نیست.

۱۰) جواب «بله» درست است.

۱۱) جواب «بله» درست است.

۱۲) جواب «بله» درست است.