روش شیردهی به نوزادان مبتلا به رفلاکس

هنگامی که شیر وارد معده نوزاد می شود، ممکن است حالت ریفلاکس به او دست بدهد و شیر را پس بزند که به دلیل گشاد بودن دهانه بین مری و معده رخ می دهد و بهتر است به نوزاد شیر غلیظ خورانده شود تا ریفلاکس او کمتر گردد.

سید مرتضی لسانی متخصص کودکان گفت: رفلاکس معده پدیده‌ای است که در بسیاری از نوزادان وجود دارد و بعد از اینکه شیر وارد معده نوزاد می شود، به علت اینکه دهانه بین مری و معده گشاد است، رخ می دهد.

وی افزود: اگر نوزاد به طور مستقیم و صاف خوابانده شود، بیشتر حالت رفلاکس پیدا می‌کند و حالت خفقان و نفس تنگی و خس خس و گاهی سرفه و گرفتگی بینی در او ایجاد می‌شود و در نتیجه کمتر می تواند بخورد، وزن او کمتر بالا می‌رود و رشد نوزاد به عقب می‌افتد.

لسانی تصریح کرد: بهتر است به نوزاد شیر کمتر اما به دفعات زیاد داده شود، زیرا هنگامی که او زیاد شیر می‌خورد، از مری او بالا می آید و دچار استفراغ می‌شود، هرچه شیر رقیق تر باشد حالت رفلاکس بیشتر می‌گردد، بنابراین مناسب است که به نوزاد شیر غلیظ خورانده شود.

وی اظهار داشت: بهترین کار برای جلوگیری از رفلاکس معده نوزادان این است که مادر به حالت نشسته به نوزاد خود شیر دهد و کنار او نخوابد، بینی او باز نگه داشته شود و پس از شیردادن بچه روی شانه مادر گذاشته شود و به آرامی با دست بر پشت او زده شود.

لسانی بیان کرد: بهتر است تا ۵ ماه اول نوزاد به شکلی خوابانده شود که سر او به سمت بالا و پاهایش پایین قرار گیرد.

وی گفت: اگر با انجام این اقدامات رفلاکس نوزاد بهبود نیافت، بهتر است که به پزشک مراجعه شود.

این متخصص در پایان خاطرنشان کرد: همه رفلاکس ها به درمان نیازی ندارند و اغلب با تکنیک و طرز شیردادن صحیح بهبود می یابند و اگر بهتر نشدند و نوزاد مشکل تنفسی پیدا کرد و به طور مکر استفراغ کردف حتما باید به پزشک مراجعه شود و پزشک در ضمن معاینه علاوه بر تعلیم مادر دارو می دهد و معمولا تشخیص قطعی با سونوگرافی و رادیوگرافی از مری نوزاد صورت می‌گیرد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
نوزادان اغلب اندکی از شیری که خورده اند را در طول یا بعد از شیر خوردن، بالا می آورند که این حالت تحت عنوان رفلاکس معده نوزادان شناخته می شود. رفلاکس معده در نوزادان با استفراغ در آن ها متفاوت است. در استفراغ عضلات کودک به شدت منقبض می شوند.
رفلاکس معده نوزادان، تنها بالا آوردن بدون زحمت چیزی است که بلعیده اند. این که بالا آوردن غذا توسط نوزاد برای شما نگران کننده باشد طبیعی است، اما رفلاکس معده در نوزادان بسیار شایع بوده و معمولا به گذشت زمان و رسیدن نوزاد به سن 1 سالگی برطرف می شود.

علائم رفلاکس معده نوزادان
علائم رفلاکس معده نوزادان، شامل موارد زیر می باشند:
- بالا آوردن شیر در حین یا بعد از شیر خوردن که ممکن است چندین بار در روز اتفاق بیافتد.
- مشکل در غذا خوردن همچون پرهیز از خوردن غذا، بستن دهان یا خفگی
- سرفه مداوم
- گریه بیش از حد یا گریه کردن حین غذا خوردن
- عفونت های گوش مکرر

علت رفلاکس معده در نوزادان
رفلاکس معده در اطفال در بیشتر موارد طبیعی است. رفلاکس معده معمولا تنها به این علت که مری نوزاد هنوز تکامل نیافته است، ایجاد می شود. رفلاکس معده نوزادان اغلب در طول زمان و با رسیدن نوزاد به سن یک سالگی برطرف می شود، زمانی که حلقه پایین مری کودک کاملا تکامل یافته و اجازه بازگشت محتویات معده را نمی دهد.
در برخی موارد، رفلاکس معده نوزادان می تواند نشانه ای از یک مشکل جدی، همانند موارد زیر باشد:
بیماری رفلاکس معده به مری: فرم طولانی مدت از رفلاکس است که در آن محتویات معده بالا آمده و به مری آسیب می رسانند.
آلرژی شیر گاو: این علت دیگر رفلاکس معده است که می تواند موجب اسهال، استفراغ و راش پوستی شود. این آلرژی در نهایت در بسیاری از کودکان برطرف شده و با حذف شیر گاو از رژیم غذایی قابل درمان است.
انسداد: در مورد نادر رفلاکس معده در اطفال ممکن است در اثر مسدود یا تنگ شدن مری اتفاق بیافتد و یا وجود انسدادی در معده و روده کوچک، عامل رفلاکس معده در نوزادان باشد.

تشخیص رفلاکس معده نوزادان
در بیشتر موارد تشخیص رفلاکس معده به انجام تست خاصی نیاز ندارد. تشخیص رفلاکس معده معمولا بر اساس علائم آن ها انجام می گیرد.
در موارد نادر، تست های زیر برای تشخیص رفلاکس معده که شدید یا مداوم است انجام می شوند:
آندوسکوپی: یک لوله باریک و منعطف مجهز به دوربین از راه گلو وارد مری می شود، تا امکان مشاهده مشکلات را فراهم کند.
بلع باریم: در این روش برای تشخیص رفلاکس معده، نوزاد قبل از تصویر برداری با اشعه ایکس ماده ای به نام باریم را می نوشد. باریم در واضح ساختن مشکلات موجود در سیستم گوارشی کمک کننده خواهد بود.
این تست ها برای تشخیص رفلاکس معده نوزادان در بیمارستان انجام می شوند.

درمان رفلاکس معده نوزادان
اگر نوزاد وزن گیری مناسب داشته باشد و در موارد دیگر مشکلی وجود نداشته باشد، رفلاکس معده معمولا نیازی به درمان ندارد. اگر نوزاد شما آزار می بیند و یا رفلاکس معده علت خاص و مشخصی دارد، توصیه ها و راه های زیر برای درمان رفلاکس معده نوزادان توصیه می شوند:

1- توصیه غذایی
ماما ممکن است نحوه شیردهی شما به کودک را بررسی کند و نکاتی را به شما ارائه دهد که در کمک به رفع رفلاکس معده کمک کننده باشد.
این تغییرات برای کمک به رفع رفلاکس معده نوزادان، عبارتند از:
- آروغ گیری مرتب نوزاد حین شیر خوردن
- غذا دادن به نوزاد در مقدار کم و دفعات بیشتر
- ایستاده نگه داشتن کودک برای مدتی بعد از غذا خوردن
- استفاده از شیر خشک های غلیظ تر که احتمال بازگشت آن ها به داخل مری کمتر است.
اگر پزشک عامل رفلاکس معده نوزاد را آلرژی به شیر گاو می داند، او ممکن است مصرف شیر خشکی را توصیه کند که شیر گاو در ترکیب خود ندارد.

2- داروها
در بیشتر موارد تجویز دارو برای درمان رفلاکس معده نوزادان ضرورت ندارد، اما برخی مواقع اگر پزشک احساس کند که مشکل شدید است، داروهای زیر برای درمان رفلاکس معده نوزادان تجویز می شوند:
آلژینات ها: این داروها یک پوشش محافظتی بر روی محتویات معده ایجاد می کنند تا با متوقف ساختن حرکت آن ها به سمت مری و آسیب به آن، به درمان رفلاکس معده کمک کنند.
مهار کننده های پمپ پروتونی و آنتاگونیست های گیرنده H۲: این داروها سطح اسید معده را کاهش داده و بدین ترتیب محتویات معده نمی توانند به مری آسیب برسانند و بدین ترتیب علائم رفلاکس معده در اطفال تخفیف می یابد.
اگر تغییر نحوه شیردهی به نوزاد در درمان رفلاکس معده کمک کننده نباشد، آلژینات ها مورد استفاده قرار می گیرند. اگر نوزاد احساس ناراحتی کند و یا از خوردن غذا خودداری نماید، مهار کننده های پمپ پروتونی و آنتاگونیست های گیرنده H2 برای درمان رفلاکس معده در اطفال تجویز می شوند.

۳- جراحی
در موارد بسیار کم اغلب در نوزادانی که به بیماری زمینه ای جدی مانند فلج مغزی دچار باشند، جراحی با سفت کردن حلقه ماهیچه ای در پایین مری برای درمان رفلاکس معده انجام می شود.
همچنین اگر انسداد یا باریک شدن مری، معده یا روده کوچک عامل رفلاکس معده در اطفال باشد، جراحی برای درمان آن ها انجام می گیرد.

رفلاکس معده ای روده ای یا Gastroesophageal reflux) GER)
GER در نوزادان شایع هست و در ۴-۳ ماهگی به حداکثر میرسد. بعضی نوزادان حداقل یک بار در روز این رفلاکس را تجربه میکنند و بعضی نوزادان ممکن است پس از هر بار شیر خوردن آن را تجربه کنند.
گاهی اوقات ممکن است نوع شدید تر و طولانی تری از رفلاکس در نوزاد اتفاق بیفتد. در محل اتصال مری به معده یک دریچه وجود دارد که سبب تسهیل عبور غذا از مری به معده میشود. این دریچه همچنین از ورود محتویات و اسید معده به ناحیه مری جلوگیری میکند.
نقص در عملکرد باز و بسته شدن این دریچه میتواند سبب ایجاد رفلاکس شدید در نوزاد شود که تحت عنوان بیماری رفلاکس معده ای روده ای یا Gastroesophageal reflux disease) GERD) شناخته میشود.
بازگشت غذا به مری در نوزادان ممکن است ناشی اختلالات دیگری هم چون عدم تحمل غذا، مشکلات دریچه ایزوفاژیال (دریچه انتهایی مری) ایجاد نوعی سلول های سفید خون در بافت مری که سبب انسداد در ناحیه مری میشوند.
تنگی دریچه پیلور (دریچه انتهایی معده ) که از جریان غذا به روده جلوگیری میکند و در نهایت GERD نوزادی که ناشی از عملکرد غیر طبیعی دریچه انتهایی مری، طول کم لوله مری یا تغذیه بیش از حد نوزاد است و میتواند سبب بازگشت غذا به مری شود.

نوزادان مبتلا به GERD و نوزادانی که رفلاکس طبیعی (GER) دارند، چه تفاوت هایی دارند؟
نوزادانی که رفلاکس طبیعی دارند رشد وزنی نرمال دارند، معمولا مشکل خاصی برای خوردن شیر ندارند، این نوزادان هیچ نشانه ای از مشکل تنفس ندارند و بدون علائم رفتاری عصبی هستند.
نوزادان مبتلا به بیماری رفلاکس معده ای روده ای یا GERD رشد وزنی ضعیفی دارند، هنگام تغذیه با مشکل مواجه اند، پس از خوردن شیر تحریک پذیر میشوند.
آنها هنگام بلع با مشکل مواجه اند، استفراغ ، درد های معده و درد قفسه سینه، خس خس سینه و احساس خفگی، عفونت گوش میانی، بی قراری و اختلالات خواب از دیگر مشکلاتی است که این نوزادان از آنها رنج میبرند.
نوزادان نمی توانند بگویند که کدام قسمت بدنشان آسیب دیده است اما، ممکن است علائمی هم چون پریشانی، اضطراب، اختلالات خواب و کاهش اشتها را نشان دهند. در صورت مشاهده علائم فوق در نوزاد می بایست حتما با یک پزشک یا متخصص اطفال مشورت شود.

چگونه بیماری رفلاکس معده ای روده ای یا GERD تشخیص داده میشود؟
برای تشخیص این بیماری معمولا از آزمایشات تشخیصی استفاده نمیشود. پزشک معمولاً با انجام معاینه فیزیکی و چند پرسش می تواند به وجود بیماری در نوزاد پی ببرد.
هنگامی که رشد نوزاد متوقف شده یا نوزاد دچار مشکلات ریوی شود و علائم بیماری رفلاکس معده ای روده ایهم چنان وجود داشته باشد، پزشک برای تشخیص قطعی از آزمایش استفاده می کند.
این آزمایشات شامل سونوگرافی، آزمایش خون و ادرار، نظارت بر اسیدیته مری، اشعه X، آندوسکوپی و در نهایت بیوپسی مری است.

راه های درمان بیماری رفلاکس معده ای روده ای یا GERD در نوزادان چیست؟
در اکثر نوزادان زیر یک سال GERD بدون نیاز به درمان، بهبود می یابد. اما تغییر شیوه ی زندگی هم می تواند کمک کننده باشد.
بعد از اینکه به نوزادتان شیر دادید، نوزاد را در حالت افقی و یا به پشت نخوابانید و بهتر است برای مدت زمان کوتاه مثلاً حدود 20 دقیقه او را به طور عمودی نگه دارید.
خواباندن نوزاد به پهلوی چپ و یا استفاده از بالش های با سطح شیبدار (Reflux board) که از ورود محتویات معده به مری جلوگیری می کند و برای همین منظور ساخته شده است نیز می تواند کمک کننده باشد.
به دلیل آنکه نوزادانی که بیش از مقدار مورد نیازشان شیر میخورند، بیشتر دچار این عارضه می شوند، بهتر است حجم شیر را کاهش دهید.
سعی کنید شیر را در مقادیر کمتر و دفعات بیشتری به نوزاد بدهید. برای نوزادانی که به پروتئین شیر گاو حساسند بهتر است از شیرخشک هایی که آلرژی کمتری ایجاد میکنند استفاده نمایید.
بعضی مواد غذایی تحریک کننده سیستم ایمنی نوزاد اند (مثل شیر گاو یا تخم مرغ) حضور این مواد در رژیم غذایی مادر ممکن است علائم رفلاکس را در نوزاد تشدید کند. اگر فرزندتان زیاد شیر بالا می‌آورد، غلیظ کردن شیر می تواند کمک کننده باشد.
البته شیر خشک‌هایی وجود دارند که از پیش غلیظ شده‌اند و به شکلی هستند که هنگام ورود به معده و تماس با اسیدهای گوارشی غلیظ می شوند. از پودر غلیظ کننده شیر نیز در صورت توصیه پزشک و نظر او می توانید استفاده نمایید.
همچنین با تایید و مشورت یک پزشک متخصص اطفال می توانید مقدار کمی غلات برنج را به شیر نوزاد یا شیر مادر اضافه کنید چراکه می تواند منجر به کاهش علائم رفلاکس گردد.

چه زمانی برای رفع این عارضه از دارو استفاده کنیم؟
معمولا از داروها زمانی استفاده می شود که تغذیه و توصیه هایی که پیشتر گفته شد، GERD را بهبود نبخشند و نوزاد هنوز در خوردن و خوابیدن و رشد دچار اختلال باشد.
پس برای رفلاکس های طبیعی و بدون عارضه، استفاده از دارو توصیه نمیشود. در صورتی که بر اساس نظر پزشک نیاز به داور درمانی بود، احتمالاً داروهایی تجویز می شود که میزان اسید معده را در نوزاد کاهش میدهند و سبب بهبود بافت پوششی لوله مری نوزاد میشوند.
در خصوص مصرف این داروها، برخی نگرانی ها وجود دارد. دارو های سرکوب کننده اسید معده میتوانند سبب اختلال در جذب آهن و کلسیم در نوزادان شوند و احتمال عفونت تنفسی و روده ای را در نوزادان افزایش دهند.
چراکه اسید معده به طور طبیعی بدن را از ارگانیسم های خطرناکی که در آب و غذا یافت می شود، محافظت می کند. کاهش اسید معده ممکن است خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد. با این حال با توجه به شدت علائم بیماری در کودک خود، با پزشک متخصص صحبت کنید.