زایمان بدون درد، تسکین دهنده ها

در کشورهای پیشرفته، زایمان طبیعی بدون درد کم کم جایگزین سزارین شده است. این روش با حفظ سلامت مادر و بدون درد، لذت و آرامش را در زیباترین صحنه خلقت یعنی تولد، به ارمغان می آورد. هم اکنون در بعضی از مراکز درمانی کشورمان نیز این روش ها به عنوان یکی از شیوه های نوین زایمان به کار می رود.

اما با وجود این، نگرش اکثر افراد نسبت به آن توام با ترس و دلهره است چرا که اطلاعات و آموزش کافی در این مورد هنوز در سطح مردم وجود ندارد. در این مقاله سعی می کنیم شما را با انواع روش هایی که درد زایمان را کاهش می دهند آشنا کنیم.

قصه از کجا شروع شد؟
در نیمه قرن هجدهم آنتوان مسمر در پاریس هیپنوتیزم (مسمریسم) را پایه ریزی کرد. سال ها بعد دکتر ژوزف ب دولی استاد مامایی دانشگاه شیکاگو، هیپنوتیزم را تنها بی حس کننده بی خطر در مامایی معرفی کرد. در سال ۱۸۴۶ هم برای اولین بار در زایمان استفاده شد.

سپس در سال ۱۸۵۳ دکتر جان اسنو برای زایمان فرزندان ملکه ویکتوریا از کلروفرم استفاده کرد. در سال ۱۹۲۰ نیکولایف و ۱۰ سال بعد ولفسکی آرام آرام روش های زایمان بی درد را تکمیل کردند تا بالاخره در سال ۱۹۵۲ دکتر فرناندو لامازه متخصص زنان و مامایی فرانسوی تحت نام روش آن را رسما معرفی کرد.

لامازا روش تنفس پی در پی را به روش که در آن به آماده سازی ذهن انسان برای مقابله با درد به صورت شل کردن عضلات می پردازند، اضافه کرد.

شیوه بی حسی موضعی نخاعی را در سال ۱۸۹۹ دکتر بید معرفی کرد و در سال ۱۹۰۷ استفاده از آن در شاخه های مختلف جراحی متعادل شد.

اما روش بی حسی موضعی دور نخاعی در سال ۱۹۶۰ برای ایجاد بی دردی در زایمان طبیعی بکار گرفته شد. استفاده از گاز نیتروس اکساید در زایمان، مدیون زحمات است که ماشین گاز و هوا را در سال ۱۹۳۳ اختراع کرد و در سال ۱۹۶۵ مخلوط نیتروس اکساید و اکسیژن تولید شد که نام گرفت.

تاریخچه وطنی
گاز انتونکس در زمان وزارت دکتر جهانشاه صالح وارد ایران شد و فرح دیبا همسر شاه ایران با استفاده از آن زایمان کرد. در سال ۱۳۶۵ گاز نیتروس اکساید توسط شرکت درمان گاز تولید و کشور از واردات بی نیاز شد. در سال ۱۳۶۷ انتونکس در اصفهان توسط کارخانه همان شرکت تولید شد و ابتدا تحقیقات بالینی اولیه آن در بیمارستان فیروزآبادی تهران انجام گرفت.

در طول سال های گذشته ، روش زایمان طبیعی بدون درد کمتر مورد توجه بود تا اینکه در سال ۱۳۸۱ کلاس های آمادگی جهت زایمان طبیعی بدون درد راه اندازی شد که در آن با تکنیک های غیر دارویی زایمان بی درد از جمله روش لامازا آشنا می شدند.

در فروردین ماه ۱۳۸۵ هم مقرر شد برای گسترش استفاده از روش لاماز ماماها در مراکز بهداشت یک معاینه داخل مهبل انجام می دهد تا ببیند دهانه رحم شما چقدر باز شده است و بتوانند راه مناسب را برای کاهش درد پیشنهاد کنند.

پتدین، چیزی شبیه مورفین
این دارو شبیه مورفین است و برای کاهش درد در طول مرحله اول زایمان می توان از آن استفاده کرد. مرحله اول زایمان وقتی است که انقباضات، دهانه رحم را به تدریج تا ۱۰ سانتی متر باز می کند و به جنین اجازه می دهد که به داخل مهبل بیاید.

اگر ماما احساس کند که شما تا دو ساعت بعد زایمان می کنید، تجویز پتدین را مجاز نخواهد دانست چون پتدین از جفت رد می شود و کمی قبل از زایمان بالاترین میزان تاثیر بر جنین را دارد.

این دارو به صورت تزریق در بازو و یا باسن تجویز می شود. اگر شما جثه کوچکی دارید یا نسبت به داروهای دیگر از جمله آسپرین واکنش زیادی نشان می دهید، عاقلانه تر این است که به ماما اطلاع دهید، تا میزان کمتری از حد معمول دارو برای شما استفاده کند.

عبور پتدین از جفت می تواند موجب خواب آلودگی و تاخیر تنفسی نوزاد بعد از زایمان شود همچنین در صورت استفاده از پتدین نوزاد در روزهای اول پس از زایمان هم ممکن است خوب به محرک ها پاسخ نداده و سخت شیر بخورد.

دامنه وسیعی از واکنش ها نسبت به پتدین وجود دارد. بعضی آن را بسیار حسرت انگیز می دانند چون آنان را قادر ساخته که در طول زایمان استراحت کنند و با نیروی بیشتری بتوانند دوباره از پس آن بربیایند.

برخی دیگر اظهار می کنند بعد از مصرف دارو دیگر کنترل خویش را به دست ندارند و حتی نمی توانند بفهمند کجا هستند. عده ای آن را مسکنی بسیار عالی می یابند و برخی دیگر معتقدند که اصلا به آنها کمکی نکرده. این امر بستگی به نحوه پاسخ آنها به دارو و اهمیت تسلط برخورد در حین زایمان دارد.

گاز هوا، تسکین با تنفس
گاز شامل ۵۰ درصد گاز اکسیژن و ۵۰ درصد گاز نیتروس اکساید است. این گاز در سیلندری در اتاق زایمان کنار شما قرار می گیرد و به وسیله لوله ای به ماسک جلوی دهان و بینی متصل می شود.

این روش بیشتر در پایان مرحله اول زایمان یعنی وقتی که انقباضات شدید و سریع شده اند، بکار می رود. در مرحله دوم زایمان (یعنی وقتی که شما با زور زدن بچه را به بیرون می رانید.) باید در ابتدای هر انقباض کمی گاز و هوا دریافت کنید و سپس بر خروج بچه تمرکز کنید.

شما از ماسکی با یک دریچه دوراهی که بتوانید دم و بازدم را از طریق آن انجام دهید، استفاده خواهید کرد. به محض شروع احساس درد و انقباض باید ماسک را جلوی دهان خود گذاشته و از طریق آن یک تنفس عمیق انجام دهید.

بعد از چند ثانیه گاز در خون شما به بالاترین میزان خود می رسد و این درد شما را تسکین می دهد. وقتی که گاز شروع به ایجاد احساس سبکی سر در شما می کند، عضلات شما شل شده و دستان شما خود به خود از روی ماسک صورت پایین می افتد و شما دیگر گاز را استنشاق نخواهید کرد. در پایان انقباض دیگر اثر گاز از بین رفته و به حال عادی برمی گردید.

اکسیژن موجود در انتونکس برای جنین شما احتمالا مفید است. اگر مدتی طولانی از انتونکس استفاده کنید، دهان و گلوی شما بسیار خشک خواهد شد. بنابراین مزمزه کردن آب یا مکیدن خرده های یخ در فواصل انقباضات، ضروری است.

بعضی زنان اظهار می کنند که این روش برای چیره شدن بر سختی زایمان کافی نیست. عده ای هم از احساس سبکی سر در نتیجه این گاز خوششان نمی آید.

تسکین درد با، تحریک اعصاب از راه پوست
این روش سال ها به عنوان روش تسکین درد در آسیب بافت نرم استفاده می شده و در کشیدگی عضلانی ورزشکاران و آسیب های مفصلی افراد مسن نیز کاربرد دارد.

مصرف آن در زایمان اخیرا باب شده است. معمولا این روش توسط فیزیوتراپیست ها انجام می گیرد. تحقیقات زیادی در مورد این روش انجام نشده اما اعتقاد بر این است که در صورتی موثر واقع می شود که از همان بدو زایمان بکار رود و شدت تحریکات الکتریکی به تدریج با پیشرفت زایمان افزایش یابد.

این کار نیاز به دستگاهی دارد که به اندازه یک نوار کاست و به راحتی قابل حمل است. چهار بالشتک بوسیله سیم به آن متصل شده اند که باید در دو طرف نخاع قرار داده شوند. این دستگاه تحریکات الکتریکی کوچکی، که شدت و فرکانس آن قابل تغییر و تنظیم است، از خود منتشر می کند.

زنانی که زایمان دوم به بعد را با این روش آزموده اند، آن را عالی می دانند به خصوص وقتی همزمان با انتونکس بکار رفته باشد. اما در مورد زایمان های اول نتیجه متفاوت است.

در این گروه استفاده از این روش در نیمه اول زایمان بسیار کمک کنند بوده اما در زمان شدت انقباضات خیلی مفید واقع نشده است.