آموزش مسائل دینی به کودکان، چند روش کارآمد

پایگاه اطلاع رسانی اصلاح: همه جوانب تربیتی انسان از دیدگاه اسلام با اهمیت است. در این گفتار موجز برخی از آموزه‌های اسلام در تربیت انسان را برای خوانندگان گرامی بر می‌شماریم.

تربیت فراگیر:

اسلام به فطرت انسان عنایت ویژه ای دارد و هیچ یک از جنبه های آن را نادیده نمی گیرد. در تربیت اسلامی به همه نیازهای فرد حتی جزئی ترین آنها پاسخ داده می شود.

توازن:

در تربیت اسلامی بین جسم، عقل و روح، حقیقت و خیال، واقعیت و غیب، فرد و جماعت توازن برقرار است. الله تعالی در آیه ۱۴۳ سوره بقره به این امر اشاره فرموده است: [بی گمان شما را ملت میانه رویی قرار داده ایم]. هر کس راه الله تعالی را بپیماید به این توازن در زندگی خود دست می یابد و در غیر این صورت سردرگم و پریشان می شود.

مثبت بودن:

انسان در عرصه زندگی نقش مثبتی ایفا می کند و این مثبت بودن او بر اساس خواسته الهی و نیرویی است که فرد را به سمت جلو سوق می دهد. او با استفاده از این ویژگی در آبادانی زمین می کوشد و خود و اجتماعش را از فنا و نابودی می رهاند.

واقعیت گرایی:

در منهج تربیتی اسلام با انسان مطابق با واقعیت بشری و متناسب با توان او رفتار می شود و خواسته ها و نیازهایش مورد توجه قرار می گیرد: {الله تعالی هیچ کس را جز به اندازه توانش تکلیف نمی کند}(بقره: ۱۸۶).

وظایفی که از توان او خارج است بر او تحمیل نمی شود و در عین حال با وجود ناتوانیش رها نمی گردد و نقاط قدرت و ضعفش در نظر گرفته می شود. از آنجایی که بشر دارای استعداد بالقوه است و توانایی پیشرفت دارد، اسلام او را به حرکت به سمت آرمان مطلوب تشویق می کند.

بنابر این در می یابیم که اسلام به همه جوانب تربیت شخص مسلمان و نیز کودک مسلمان از نظر اعتقادی، عبادی، اخلاقی، جسمی، روحی و عقلی توجه دارد.

اهمیت بنای عقیده کودک

خواهران گرامی!

در این نوشته تلاش شده است تا مفاهیم بنیادین مرتبط با تربیت کودکان به ویژه آنچه را در سنین پایین در تربیت آنان لازم است به شکلی ساده و متناسب با باورهای اسلامی در اختیار شمار قرار گیرد تا با کمک آنها بتوانیم فرزندانی مؤمن و نسلی نو منطبق با آرمان های قرآنی و سیره و سنت نبوی پرورش دهیم.

ـ ایمان به مثابه انگیزه و محرکی است که مسلمان را در همه زمینه ها به فعالیت وا می دارد، او چون دارای مقصدی است، می کوشد به آن مقصد برسد (الله مقصد ماست).

ـ مؤمن رابطه خویش را با الله، مردم و خود بهبود می بخشد.

ـ در کار خود مهارت می یابد، زیرا عقیده، وجدان بیدار را در انسان می پروراند.

خواهر عزیزم! هر چقدر در بنای عقیده فرزندت متناسب با قدرت درکش سریع اقدام کنی ریشه های عقیده را در او قوی تر کرده ای. به یاد داشته باش که این جنبه از تربیت اسلامی باید در سنین کودکی پرورش داده شود.

اما این پرسش مطرح می شود که این مهم چگونه محقق می گردد؟

امام محمد غزالی در این باره چنین می گوید: «حفظ مطالب سرآغاز کار است، سپس باید آنچه را آموخته است، درک کند و بفهمد. کم کم همه چیز برای او روشن می شود. پس از اینها عقیده، یقین و تصدیق به او آموخته می شود.»

فراموش نکنیم که این عقیده همان فطرت است؛ «هر کودکی بر اساس فطرت (پاک) آفریده شده و این پدر و مادر است که او را یهودی، نصرانی یا مجوسی می سازند». لازم به ذکر است که در این حدیث گفته نشده است که او را مسلمان می کنند؛ زیرا فطرت همان اسلام است که دین یکتاپرستی نیز هست.

برای اینکه مادر بتواند با زبان ساده و به اندازه قدرت درک کودک عقیده سالم را به او بیاموزد باید این معانی عقیده را مد نظر قرار دهد:

ارکان ایمان

الف) ایمان به الله تعالی:

۱) آموختن این رکن بلافاصله پس از تولد با گفتن اذان در گوش سمت راست و گفتن اقامه در گوش چپ او آغاز می شود تا کودک کلمه توحید را بشنود و شیطان از او دور گردد.

۲) آموختن «لا اله الا الله» به کودک،

رسول الله (ص) فرمود: "زبان کودکانتان را با گفتن کلمه لا اله الا الله باز کنید"، هر مادری باید تلاش کند که کلمه توحید را به فرزندش بیاموزد.

مادران باید در هر کاری الله را به یاد داشته باشند و زمانی که او را شیر می دهند دعای پیش از غذا را بخوانند. مشاهده می کنیم کودک شیرخواره هرگاه که این دعا را از مادرش شنید متوجه می شود که زمان شیر خوردن است و دهانش را باز می کند.

مادر عزیز! فراموش نکن که پیش از شیر دادن مشخص کنی نیت تو از شیر دادن چیست؟ کما اینکه عبد الله بن عمر به همسرش سفارش می کند و می گوید: " بکوش که هدف تو از شیر دادن کسب ثواب از آفریدگار توانا و دانا باشد و اینکه با این کار خلقی را زنده کنی که بعدها الله را بپرستند و او را بندگی کنند".

همچنین در خلال بازی با کودک کلمات توحید، تسبیح، حمد و شهادت را برایش بخوان یا هنگامی که می خواهی او را برای خواب آماده سازی، آیه های قرآنی ـ از جمله سوره ملک ـ را برایش تلاوت کن که او به محض شنیدن قرآن آرام می گیرد و به خواب می رود.

ابن قیم می گوید: «بکوش کلمه لا اله الا الله و محمد رسول الله را به او القاء کنی تا نخستین کلمه ای که کودک به زبان می آورد کلمه توحید باشد و اولین چیزی که می شنود، شناخت الله سبحان و پرستش او باشد که باری تعالی از بالای عرش خود به آنها می نگرد و سخن آنها را می شنود و در هر حالی با آنهاست.»

۳) پس از آنکه کودک توانست حروف را تکرار کند آموزش کلمه «لا اله الا الله محمد رسول الله» و تسبیح را به صورت شمرده شمرده آغاز کنیم، کودک پس از مادر این کلمات را تکرار می کند و پس از مدتی می تواند به صورت کامل آنها را ادا کند. مادر برای آموختن این مفاهیم آنها را با صدای زیبا و به شکل سرود برای کودک بخواند. دعاهای پیش از خوردن غذا و پس از آن و نیز دعای هنگام خواب را نیز می توان به این شکل به کودک یاد داد.

موارد ذکر شده را می توان از زمان تولد تا دو یا سه سالگی ادامه داد. مادر نباید آموزش عقیده را برای این سن نادیده بگیرد و جز در صورت ضرورت آن را به دیگری واگذار نکند؛ زیرا کودک با محروم شدن از آن، چیزهای زیادی را از دست می دهد. برخی از کودکان که کمتر از شش ماه دارند هنگامی که کلمه "لا اله الا الله" را می شنوند انگشت تشهد خود را بالا می گیرند. این همان چیزی است که از مادر آموخته اند.

۴) هنگامی که کودک زبان گشود و به آسانی سخن گفت و دعاها و تسبیحات را حفظ کرد حفظ سوره های کوتاه قرآن را با او آغاز می کنیم و هر سوره را به معنی مشخصی ربط می دهیم: مثلاً ؛"الله احد را به اخلاص"، قصه سوره "فیل را به ابو لهب و کوچ قریش" و نشانه های روز" قیامت را به القارعة، زلزله" به همراه شرح ساده ای از معانی عقیده در هر سوره.

۵) شناخت الله تعالی:

ـ از کودکی به او می آموزیم که خداوند سبحان بر بالای آسمان ها بر تخت عرشش مستقر است، حرف ما را می شنود و ما را می بیند،{هیچ چیزی همانند خداوند نیست و او شنوا و بیناست}(شوری: ۱۱). و او عالم، شنوا، بینا و تواناست.

ـ الله تعالی آفریدگار و روزی دهنده است و به همه جزئیات هستی نظارت دارد (توحید ربوبی).

ـ نعمت های الله تعالی از جمله حواس، ساختار بدن، خوراکی ها و نوشیدنی ها را برای او بر می شمریم و به او می آموزیم که این نعمت ها مستوجب محبت الله، اطاعت و سپاسگزاری است و از این نعمت ها حتی خرده های نان حفاظت کند.

ـ به کودکمان بیاموزیم که در زیبایی های آفریده های الله تعالی مثل مناظر طبیعی (غروب خورشید، بارش باران، سبزی طبیعت، موج های دریا یا شکل های ماه) بیندیشد، هنگامی که کودک به این مناظر می اندیشد و از مادرش کلمه "سبحان الله" را می شنود و می بیند که مادر این پدیده ها را به الله متعال ربط می دهد و آن را از نعمت های الله تعالی و نشانه های رحمت او به بندگان ذکر می کند، بی تردید تحت تأثیر این رفتار مادر قرار می گیرد.

۶) آموزش نام ها و صفات نیک خداوند

در خلال مواقع مختلف زندگی نام های "الرحمن"، "الرحیم"، "السمیع" و "البصیر" را به همراه معانی آنها به او بیاموزیم تا در مسیر عبادت الله از این اسماء کمک بگیرد.

می توان این اسم ها را از طریق سرود به او یاد داد. کتابی در زمینه اسماء الله الحسنی برای کودکان نوشته شده است که معانی اسم ها نیز در آن شرح داده شده است که می توانیم از آن استفاده کنیم.

۷) هدف نهایی از این شناخت را به کودکانمان بیاموزیم که برخی از آنها عبارتند از:

ـ اطاعت از الله تعالی و عبادت او در نهان و آشکار است.

ـ می خواهیم کودک بداند که الله تعالی در کتاب خود و از زبان رسولش (ص) امر فرموده است که مورد بالا در همه امور زندگی به کار گرفته شود.

اما چگونه؟ "عاشق مطیع معشوق است"،" شناختی پس ملتزم باش".

ـ برای او الگو باش، برایش شرح بده چرا این کارها را انجام می دهی، تلاش کن رفتارهایت را به نیت و اطاعت از الله و رسول او مرتبط سازی. بکوش امر و نهی های خود به او را با الله و پیامبرش ربط دهی، مثلا: " فلان کار را انجام بده؛ زیرا الله تعالی این گونه گفته است و پیامبر (ص) آن را انجام داده است"، " همسایگان را اذیت نکن تا خداوند تو را دوست داشته باشد".

ـ ابتدا حلال و حرام سپس واجبات و سنت ها را به او بیاموز و بر اهمیت سنت در زندگی اش تأکید کن.

۸) ناظر دانستن الله تعالی بر نفس (وجدان بیدار):

با استفاده از قصه هایی که در سیره و زندگی صحابه وجود دارد، این امر را به او بیاموز تا یاد بگیرد که خداوند متعال در هر زمان و هر مکانی او را می بیند و صدایش را می شنود و الله تعالی را به گونه ای عبادت کند که گویی او را می بیند.

کودک احساس کند که الله تعالی در همه حال حافظ، یاور و پشتیبان اوست

مادر عزیز، دائماً سخنانی را تکرار کن که نشان دهد الله تعالی حافظ، یاور و پشتیبان اوست مثلاً، سرگذشت سرورمان محمد (ص) و ابوبکر (رض) را هنگامی که در غار بودند به او بگو و از او بپرس: نظرت درباره دو نفری که نفر سومشان الله است، چیست؟، داستان چوپانی را بگو که می گوید: "الله با من است و مرا هدایت خواهد کرد" (شعراء: ۶۲).

سرگذشت عبدالله بن سهل را برایش باز گو که در سه سالگی هنگامی که شب بیدار می شود می بیند که دایی اش (محمد بن سوار) در حال خواندن نماز است، او پس از پایان نماز به عبد الله می گوید: آیا کسی را که تو را آفریده است یاد نمی کنی؟ عبد الله می پرسد چگونه یادش کنم؟ پاسخ می دهد: هنگامی که در بستر خواب پهلو به پهلو می شوی در دلت سه بار بگو: " الله با من است، الله ناظر من است، الله شاهد من است". برایش بگو.

ـ هنگامی که دیدی او حتی در امور ساده از الله تعالی اطاعت و از دستوراتش پیروی می کند، او را تحسین و تشویق کن، اما اگر خلاف آن را انجام داد او را سرزنش نکن، بلکه راهنمایی اش کن. همچنین او را تشویق کن که به مناجات و دعا بپردازد.

ـ معانی ایمان را به او بیاموز یعنی معانی حاوی نصیحت، اطاعت و تنفر از گناه را برایش بیان کن و این حدیث رسول اکرم (ص) به عبد الله بن عباس (رض) را به یاد آور که ابن عباس (رض) گفت: روزی به همراه رسول الله (ص) بر حیوانی سوار بودم، ایشان به من فرمود: "ای پسر ..سخنانی را به تو می آموزم (که آنها را از یاد نبر): خدا را (با انجام طاعت و عبادت) حفظ کن تا تو را حفظ کند، خداوند را حفظ کن تا او را در کنارت بیابی، اگر چیزی خواستی از الله بخواه و اگر یاری خواستی از الله طلب یاری کن، بدان، اگر یک امت با هم متحد شوند تا به تو نفعی برسانند، جز آنچه خداوند برای تو مقدر کرده است، نمی توانند نفعی برسانند و اگر یک امت با هم متحد شوند و بخواهند به تو زیانی برسانند، جز آنچه خداوند برای تو نوشته است، نمی توانند زیان برسانند، قلم ها زمین گذاشته و کاغذها خشک شده اند".

گفتنی است که عبد الله بن عباس در زمان وفات پیامبر (ص) تنها سیزده سال داشت، تصور کن در زمانی که این حدیث را از رسول اکرم (ص) شنیده است چند ساله بود؟ نباید بگوییم که این مفاهیم برای سن کودک سنگین یا زیاد است، می توان در سن بسیار کم با روشی ساده این مفاهیم را به او انتقال داد.

مطمئن باش که ـ به خواست الله ـ نتیجه این تلاش خود را با گذشت زمان مشاهده خواهی کرد و فرزندت تقوای الهی را در ظاهر و باطن به کار خواهد بست، اما به یاد داشته باش که بیشتر از توان او کاری از او نخواهی و فراموش نکنی که هنوز به سن تکلیف نرسیده است، نظارت بر رفتارش باید اندک باشد، او گاه ممکن است رفتاری را درست انجام دهد و گاه اشتباه کند.

۹) کودکت را طوری تربیت کن که به هنگام مشکلات و همه حال تنها از الله تعالی بخواهد (اگر کمکی خواستی از الله بخواه).

به او بیاموزیم که پیش از آنکه نیاز خود را هر چند کوچک به پدر و مادرش بگوید، از الله بخواهد تا بدین طریق بر آن عادت کند. مادر باید در دعا کردن و طلب نیاز برای فرزندانش الگو و سرمشق باشد.

سجده شکر و صدقه دادن را به فرزندت بیاموز.

ب) ایمان به فرشتگان

کودک بسیار خیالباف است و داستان های تخیلی را دوست دارد.

به جای داستان های تخیلی مانند "سوپرمن"، احادیث رسول الله (ص) را درباره غیب و فرشتگان برای او بازگو کنیم، در قرآن کریم و احادیث، صفات، اسامی، وظایف و تخصص برخی از فرشتگان در امور خاصی آمده است. هنگامی که کودک داستان های فرشتگان را می شنود این جنبه از شخصیتش ارضا می شود.

ـ فرشتگان آسمان: "هیچ مکانی در آسمان یافت نمی شود که فرشتگان در آن سر به سجده نگذاشته باشند".

ـ فرشتگان در حال پرواز: خروس هنگامی که آنها را می بیند،آواز می خواند، (کودک که این امر را متوجه شد و دعای مخصوص به این مورد را به او آموختیم) بلافاصله پس از شنیدن صدای خروس دعا می خواند.

ـ فرشتگان نگهبان: وظیفه آنها حفاظت از شخص مؤمنی است که هنگام خروج از منزل الله تعالی را یاد می کند.

ـ فرشتگان کاتب: در سمت راست و چپ شخص قرار گرفته اند، فرشته ای که در سمت چپ قرار گرفته است در نوشتن بدی ها درنگ می کند، تا به بنده فرصتی برای توبه و طلب آمرزش داده باشد.

فرشتگان حامل وحی، بر پیامبران نازل می شوند.

می توان سرودهایی حاوی این معانی را به کودک بیاموزیم. برخی از این سرودها را در کتاب «منهاج الطّفل المسلم» یا «سفیرٌ للطّفل» می توان یافت.

سرگذشت شیطان و انسان و نیرنگ های او به ویژه به هنگام خشم و خواندن نماز و نیز نحوه خنثی کردن این نیرنگ ها؛ دوری از شیطان و پناه بردن به خدا برای راندن او را برایش شرح دهیم به گونه ای که متناسب با سن او باشد تا از کار شیطان متنفر شود، اما نباید درباره شکل های شیطان برایش چیزی بگویم تا مبادا پریشان شود.

ج) ایمان به پیامبران

کودک را با نام پیامبران که ۲۵ تن از آنها در قرآن ذکر شده است، به ویژه ۵ پیامبر اولوالعزم، آشنا کنیم، سرگذشت آنها با قومشان را برایش شرح دهیم. حتی می توانیم پس از آنکه قصه های پیامبران را برایشان حکایت کردیم آن را ضبط کنیم تا کودکان به ویژه خردسالان آن را بارها بشنوند و پس از آغاز حفظ قرآن این داستان ها را در قرآن ببینند.

می توانیم کتابخانه کوچکی را برای کودکمان تهیه کنیم و داستان های پیامبران با قومشان و نیز حیوانات (شانه به سر، اژدهاو غیره ) را در آن قرار دهیم.

شمار پیامبران بسیار زیاد است، اما تنها نام ۲۵ پیامبر در قرآن ذکر شده است که الله تعالی برای هدایت مردم فرستاده است.

د) ایمان به کتاب های آسمانی

کتاب های آسمانی که از طریق فرشتگان به پیامبران نازل شده است؛ در این کتاب ها امر و نهی های الله تعالی به بندگانش ذکر شده است، این کتاب ها قانونی هستند که باید از آن پیروی کنند؛ کسی مجاز به تحریف و تبدیل آن کتاب ها نیست و در صورت تبدیل و تحریف، الله تعالی کتاب دیگری را نازل می فرماید، از جمله این کتاب ها زبور بر داوود، صحف بر ابراهیم، تورات بر موسی، انجیل بر عیسی و قرآن بر سرورمان محمد نازل گردید.

در کتاب های آسمانی داستان های اقوام گذشته به منظور عبرت، پند و اندرز بندگان آمده است.

قرآن نسخ کننده همه کتاب های گذشته و در حفاظت الله تعالی قرار دارد و تبدیل و تحریف آن امکانپذیر نیست و کلام الله متعال است.

فضیلت قرآن کریم و نحوه ادای حق آن با حفظ آیات و عمل به احکامش را به کودکمان بیاموزیم.

بکوشیم رابطه کودکمان و قرآن را مستحکم تر سازیم تا زمانی که آن را حفظ می کند.

و) ایمان به روز قیامت

ایمان به آخرت ، پاداش، کیفر و حساب و کتاب انگیزه ای است که مسلمان را برای انجام عمل صالح تشویق می کند.

ایمان به آخرت، وجدان مسلمان را بیدار می کند.

کودک را بر اساس این عقیده تربیت کنیم که انتظار پاداش کامل را در دنیا نداشته باشد و اگر در حق او بدی کردند، انتظار نداشته باشد که الله تعالی ستمکار را تمام و کمال مجازات کند. دنیا را محل عمل و آخرت را محل جزا بداند.

درباره بهشت زیاد با او گفت و گو کنیم، درباره اوصاف، قصرها، درختان و رودهایش بگوییم، اینکه ساکنان آن نه غمی می بینند و نه دردی احساس می کنند، مکان سعادت است و خوشبختی واقعی که بذر آن سبحان الله و الحمد لله و ذکر الله است.

تصویر بهشت همیشه به شکل زنده در دل او ایجاد شود و برای او این تلقی را بوجود آوریم که در بهشت هر چه را آرزو کند به دست می آورد، او همچنین باید بداند که زیبایی های واقعی بهشت را نه چشمی دیده و نه گوشی دقیقا شنیده و نه حتی به ذهن کسی خطور کرده است و آنچه برایش گفته می شود، تنها نمونه هایی از آن زیبایی های بی حد و حصر است. بنابر این هرگاه چیز زیبایی را در دنیا دید و آرزو کرد که در اختیار داشته باشد، این امر او را یاد بهشت اندازد.

درباره آتش جهنم به ویژه در سنین پایین به صورت اختصار سخن می گوییم و می کوشیم او را بیشتر تشویق کنیم و از ترساندن او خودداری کنیم.

در چنین مواقعی به او می گویم: "اگر این کار را بکنی خداوند تو را دوست خواهد داشت و وارد بهشت می شوی" و از گفتن عباراتی مانند این جمله که "این کار را نکن تا خداوند از تو خشمگین نشود و در جهنم عذابت ندهد"، خودداری می کنیم.

نضر بن حارث می گوید: "از ابراهیم بن ادهم شنیدم که گفت: پدرم به من گفت: فرزندم، حدیث بیاموز؛ هر گاه حدیثی را شنیدی و آن را حفظ کردی یک درهم به تو می دهم. این سخن به من انگیزه داد تا بدین ترتیب به دنبال یادگیری حدیث رفتم."

آموزش سیره پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و سلم

می توانیم سیره رسول را به شکل روایی بخوانیم و به شکل تجسمی درآوریم (از داستان های تصویری کمک بگیریم).

صفات، اخلاق، شجاعت، فداکاری و بخشش پیامبر (ص) را برای کودک بیان کنیم.

علی بن حسین (رض) می گوید: "ما غزوات رسول الله (ص) را مانند سوره های قرآن می آموختیم".

بهتر است کتابخانه کوچکی را برای کودکمان تهیه کنیم و کتاب های سیره رسول الله (ص) و داستان دلاوری ها و غزوات ایشان را به همراه کتاب هایی حاوی داستان زندگی صحابه بزرگوار، اخلاق، عبادات و جهاد آنها در خدا را در آن قرار دهیم؛ سلسله کتاب هایی درباره زندگی صحابه برای کودکان و نوجوانان و تصاویری از زندگی صحابه برای کودکان خردسال در کتاب فروشی ها موجود است.

تربیت کودک بر اساس ثبات عقیده

با خود خلوت کنیم و هر یک از خود بپرسیم: چرا فرزندانمان را تربیت می کنیم، چرا این همه تلاش را در راه تربیت آنها مبذول می داریم و به تحصیلات، سلامت جسمانی و دینی آنها اهمیت می دهیم؟

کودکان امروز امیدهای فردا و نسلی هستند که وظیفه به دوش گرفتن پرچم "لا اله الا الله " را به خواست خداوند برعهده خواهند گرفت، سخن عبد الله بن عمر به همسرش را به یاد می آوریم که به او گفت: " او را شیر بده چرا که امید داری از الله تعالی پاداش بگیری و با شیر خود خلقی را احیا کنی که الله را بپرستند و او را بندگی کنند".

ما باید فرزندانمان را برای رویارویی با مشکلات معاصر و حتی فراتر از آن، توطئه ها و نقشه هایی که دشمنان اسلام می کشند، آماده کنیم. بیاییم درباره این حدیث بیندیشیم و نیت خود را تجدید کنیم:

شعبی روایت می کند که: در روز احد یکی از زنان شمشیر را به دست پسرش داد، اما او قدرت حمل آن را نداشت، بنابراین زن شمشیر را به بازوی پسرش بست، سپس او را به نزد پیامبر (ص) آورد و گفت: یا رسول الله! این پسر من است می خواهم در دفاع از تو مبارزه کند، پیامبر (ص) به پسر گفت: " فرزندم..این گونه بگیر، فرزندم ..این گونه بردار، پسر به جنگ رفت و جراحت سنگینی برداشت، وقتی او را به نزد پیامبر (ص) آوردند، رسول الله فرمود: " فرزندم..درد داری؟ گفت: نه ای رسول الله".

چگونه آغاز کنیم؟

داستان هایی درباره فداکاری صحابه بزرگوار، جهاد و تلاش آنها برای شهادت در راه الله و خوشحالی آنها برای کسب این افتخار را برایش شرح دهیم. از صفات شهید و مقام و منزلت او در آخرت و اینکه شهید تنها کسی است که در روز قیامت دچار عذاب نمی شود، برایش سخن می گوییم.

از سرودهای حماسی و جهادی زیاد استفاده کنیم و به او بفهمانیم که مرگ در راه الله بزرگ ترین آرزوی ماست.

در حضور فرزندمان همیشه این دعا را تکرار کنیم: "بار پروردگارا مقام شهدا را نصیبمان گردان".

اگر خواستیم گهگاهی او را مجازات کنیم به جای ناسزا در حقش دعا می کنیم که خداوند او را در زمره شهیدان قرار دهد و فردوس برین را نصیب او گرداند.

بی تردید هنگامی که فرزندت در کودکی به پختگی دینی رسید در تمام عمرش در برابر ناملایمات واکسینه می شود و به آسانی سختی ها را پشت سر می گذارد.